بيش از ۳ هفته از برگزاری جلسه نمايندگان ايران و آمريکا در بغداد می گذرد و همچنان مشخص نيست که اين مذاکرات با هدف باثبات سازی عراق ادامه خواهد يافت.
منوچهر متکی، وزير امور خارجه ايران روز دوشنبه گفت تهران در حال بررسی درخواست مقامات بغداد برای ادامه اين مذاکرات است و پاسخ ايران، در يکی دو هفته آينده اعلام خواهد شد.
به اعتقاد تحليلگران، نخستين نشست نمايندگان ايران و آمريکا گرچه پس از ۲۸ سال «يخ زدگی روابط» ميان دو کشور را از بين برد اما طرفين، به نتايج قاطعی نيز نرسيدند.
اين درحاليست که روزنامه فايننشال تايمز چاپ لندن روز چهارشنبه در تحليلی نوشت «ايران، بهترين اميدواری آمريکا برای باثبات سازی منطقه است.»
۲ روز بعد از اظهارات منوچهر متکی، وزير امور خارجه ايران مبنی بر اينکه پاسخ جمهوری اسلامی به مقامات عراقی ظرف يکی دو هفته آينده مشخص می شود، روز چهارشنبه بیستم ژوئن سليگ هريسون، مدير «برنامه آسيا در مرکز سياست بين المللی» در واشينگتن با انتشار يادداشتی در روزنامه فايننشال تايمز نوشت ايران بهترين گزينه و مايه اميدواری آمريکا برای باثبات سازی عراق و افغانستان است تنها اگر تهران و واشينگتن بر سر حداقل هايی به توافق دست يابند.
درحالی که برخی تحليلگران معتقدند دور نخست مذاکرات سفيران ايران و آمريکا در بغداد در تاريخ هفتم خردادماه «بی ثمر» بوده است آقای سليگ هريسون، ضمن قبول اين برداشت در فايننشال تايمز می نويسد هيات ايرانی در مذاکرات اول با غفلت از مسايل مهمی که می توانست با هيات آمريکايی در ميان بگذارد «فقط بر موضوع نيروهای سازمان مجاهدين خلق در عراق تاکيد و تمرکز کرد.»
سه هزار و ۶۰۰ نيروی سازمان مجاهدين خلق از زمان آغاز جنگ عراق در پايگاه خود باقی مانده اند و جمهوری اسلامی اين افراد را به عنوان تهديدی برای خود قلمداد می کند.
به نوشته فايننشال تايمز، «سرويس های امنيتی آمريکا گرچه اين افراد را خلع سلاح کرده اند اما پايگاه آنها را دست نخورده باقی گذاشته» و گاهی از مجاهدين خلق برای انجام عمليات در ايران استفاده می کنند.
سليگ هريسون به نقل از «افرادی نزديک به آيت خامنه ای» می نويسد در مذاکرات بغداد «هيات ايران پيشنهاد آمريکا برای انتقال پايگاه مجاهدين به مراکش را رد کرد» و در عوض خواستار خلع سلاح کامل مجاهدين و بازگشت اين افراد به ايران شدند.
با اين همه برگزاری دور دوم مذاکرات همچنان نامشخص است و پاسخ احتمالی جمهوری اسلامی ايران در اين باره تعيين کننده خواهد بود.
هوشنگ امير احمدی، رييس مرکز مطالعات خاورميانه در دانشگاه راتگرز و رييس «شورای آمريکاييان و ايرانيان» به راديوفردا می گويد نفس نشست نمايندگان ايران و آمريکا به حدی اهميت دارد که برداشت برخی تحليلگران مبنی بر اينکه دور اول نشست «بی ثمر» بوده، رنگ می بازد: « يکی از مشکلات ايران و آمريکا اين است که اين دو سال ها با هم قهر بوده اند و اصلا يادنگرفتند که با هم در يک اتاق بنشينند و حتی اخوالپرسی کنند. اگر نمايندگان دو طرف دوباره به اتاق مذاکره بازگردند، اقدام مثبتی است چون هر چه بيشتر ترس شان از تابوی مذاکرات می ريزد و احساس می کنند که مذاکره، موضوع خطرناکی نيست. در واقع طلسم مذاکره نکردن مستقيم، باز هم شکسته می شود.»
سامی شورش، تحليلگر کُرد عراقی نيز در گفت وگو با راديوفردا می گويد «دور نخست مذاکرات ايران و آمريکا در بغداد، با وجودی که نتيجه ای قاطع نداشت خيلی مهم بود. زيرا دو طرف روبه روی هم نشستند و حرف زدند و اين فتح بابی برای بحث های بعدی می تواند باشد.»
سامی شورش
به عقيده سامی شورش در شهر اربيل، موافقت ايران و آمريکا برای برگزاری دور دوم مذاکرات، گام مهم و مثبتی است و ممکن است موفقيت آميز باشد زيرا به اعتقاد او «اين روزها همه می دانند که ايران و آمريکا هر دو در شرايط بدی هستند.»
این تحلیل گر کرد می افزايد«ايران به دليل مسايل مربوط به پرونده هسته ای اش، تحريم های شورای امنيت و همچنين به خاطر چرخش موضع اتحاديه اروپا که ديگر به شکل علنی، عليه برنامه های اتمی ايران است، اين روزها با افزايش احتمال رويارويی نظامی مواجه است. همين طور ايران با فشارهای اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی در داخل روياروست. همزمان آمريکا در عراق مشکلات فراوانی دارد و می خواهد که آنها را حل کند. در نتيجه هر دو کشور می خواهند در پرتو اين مذاکرات مشکلات خود را حل کنند و اين نشست به آنها اميدواری می دهد که مشکلاتشان را حل کنند.»
سامی شورش همچنين معتقد است ايران می تواند با استفاده از اين موقعيت روابط خود با جامعه جهانی را عادی سازد. از همين رو او دور دوم مذاکرات را حتی اگر بی ثمر باشد بسيار مهم می داند «چون تنها راه موجود است.»
آمريکا و ايران در هفته های اخير بارها از تمايل خود برای ادامه مذاکرات سخن گفته اند و مقامات عراقی نيز همين موضع را گرفته اند.
عبدالعزيز حکيم، رييس مجلس اعلای اسلامی عراق نيز که برای ادامه مداوای بيماری اش به تهران رفته است به گزارش خبرگزاری فرانسه اين روزها تلاش دارد که نظر مساعد جمهوری اسلامی را برای ادامه مذاکرات جلب کند و گفته است «ادامه مذاکرات اکنون برای مردم عراق به يک خواسته ملی بدل شده است.»
اما عراق، ايران و آمريکا هريک جداگانه چه نفعی از ادامه مذاکرات تهران و واشينگتن می برند؟
هوشنگ امیر احمدی
هوشنگ امير احمدی می گويد: «اين موضوع برای دولت عراق از اين نظر مهم است که عراقی ها می دانند تا زمانی که ايران و آمريکا با يکديگر به نتيجه ای نرسيده اند مشکل عراق ادامه می يابد. چون ايرانی ها در تحليل نهايی، در عراق نفوذ دارند. نفوذی که می تواند برای ايجاد ثبات مثبت و يا منفی باشد. عراقی ها مايل اند که از نفوذ ايران در جهت مثبت سود برند و برای اين کار لازم است که ايران و آمريکا در کنار هم باشند».
آقای امير احمدی می افزايد:«درباره ايران، ايرانی ها که در سازمان ملل به دليل پرونده اتمی شان تحت فشارند به اين مذاکرات حتی اگر نتيجه مهمی نداشته باشد به عنوان يک دريچه می نگرند. دريچه ای کوچک که شايد به آرامی به يک در و بعدتر به يک دروازه برای حل مسايل فی مابين تبديل شود. ايران متاسفانه هيچ دريچه ای برای مذاکره با آمريکا ندارد. جمهوری اسلامی هم متوجه شده که وضعيت نه جنگ و نه صلح که سال ها ميان دو کشور وجود داشته ديگر قابل تداوم نيست. پس ايران سعی می کند که امکانات يک مواجهه صلح آميز را به تدريج فراهم سازد.هرچند در ايران، اين طرح مخالفان و موافقانی دارد اما به نظر می رسد که مصلحت نظام در مجموع در جهت صلح فکر می کند. چون نظام ايران قادر نيست در يک جنگ در برابر آمريکا بايستد».
آقای امير احمدی درباره منافع امريکا در گفت وگو با ايران می گويد:«آمريکا در عراق گرفتار است و به نفعش است که از ايران کمک بگيرد. تنها امتيازی هم که آمريکا در اين مذاکرات به ايران داده اين است که حاضر شده با ايران رويارو حرف بزند. اين خيلی نکته مهمی است چون سال ها با اين کار مخالف بود. پس طلسم واشينگتن هم شکسته.»
به اعتقاد سامی شورش، تحليلگر کُرد عراقی، نقش واسطه های عراقی در برقراری ارتباط ميان ايران و آمريکا غير قابل انکار است: «حکيم اولين کسی بود که خواستار ديالوگ بين ايران و آمريکا درباره اوضاع عراق شد و تلاش کرد که دور اول نشست برگزار شود. سياستمداران کُرد عراقی مانند مسعود بارزانی و هوشيار زيباری نيز در اين راه بسيار تلاش کردند که نمايندگان ايران و آمريکا بپذيرند روبه روی هم بنشينند و برای باثبات سازی عراق حرف بزنند.»
سامی شورش می گويد «با اين حال برخی تحليلگران عراقی و يا از ديگر کشورهای عربی هم هستند که نا اميدانه معتقدند مذاکرات ايران و آمريکا بی حاصل خواهد بود.»
اين تحليل گر کرد می افزايد: «اما اين افراد بهتر است نگران نباشند و بنشينند و نظاره کنند. ما موافق باشيم يا مخالف، به هر حال ايران و عراق مرز مشترک طولانی دارند و می توانند بر امور يکديگر تاثير بگذارند.»
با اين همه دکتر هوشنگ امير احمدی معتقد است برنده نهايی اين مذاکرات در هر شرايطی آمريکا خواهد بود: «در تحليل نهايی، آمريکا در اين مذاکرات، چيزی برای از دست دادن ندارد. آمريکايی ها به ادامه مذاکرات اين طور می نگرند که اگر مذاکرات در جهت ايجاد ثبات در عراق جواب داد، به نفع آمريکا خواهد بود. از طرفی اگر اين مذاکرات به نتيجه نرسيد، باز هم به نفع آمريکاست چون در آن صورت آمريکا می تواند از اين بی حاصلی مذاکرات، به عنوان ابزار پروپاگاندا عليه جمهوری اسلامی استفاده کند».
به گفته آقای امير احمدی آمريکا با يک تير، ۲ نشان می زند. او در اين باره می گويد:« اگر آمريکا موفق شد که خوب. ولی اگر موفق نشد، هرچه بيشتر مشکلات عراق را به پای ايران می گذارد. تلاش می کند در عراق هم برای ايران تله ای بسازد که اين تله می تواند در برداشت نهايی، حتی ايران را در ارتباط با عراق به شورای امنيت بکشاند.»
به اعتقاد اين استاد دانشگاه، جمهوری اسلامی ايران هم گرچه می تواند در پرتو اين مذاکرات، منافعی را به دست آورد اما بايد بپذيرد که نبايد صرفا در چارچوب منافع خود حرف بزند.
آقای امير احمدی می گويد: « بايد حتی در چارچوب منافع آمريکا نيز فکر کند و اين کار بايد از جانب آمريکا نيز انجام شود. اين تنها راه موفقيت مذاکرات خواهد بود.»
