نتیجهٔ یک تحقیق جدید در رادیو آزادی/رادیو اروپای آزاد نشان می‌دهد چگونه روسیه تحریم‌های غرب را دور می‌زند و چگونه ثروتمندان روسیه در این شرایط بر ثروت خود می‌افزایند.
«سیستما»، بخش تحقیقی روس‌زبان رادیو آزادی/رادیو اروپای آزاد، در این تحقیق از شبکهٔ پیچیده‌ای پرده برداشته با نمایندگی‌هایی مستقر در پراگ در جمهوری چک تا استانبول در ترکیه که تحت پوشش تولید و صادرات کالاهای آرایشی و زیبایی، عهده‌دار دور زدن تحریم‌ها و ارسال کالاهایی به روسیه هستند که از سوی کشورهای غربی ممنوع اعلام شده است.
براساس این گزارش، تمام سرنخ‌ها به یک میلیاردر روس ختم می‌شود که دارایی‌هایش در سال‌های جنگ روسیه علیه اوکراین و به‌رغم قرار گرفتن نام او در فهرست سیاه اتحادیهٔ اروپا سه برابر رشد کرده است.
سود برخی میلیاردرهای روس از تحریم
ولادیمیر پوتین بارها تأکید کرده که «تحریم‌ها به نفع روسیه است» چراکه از دید او، محدودیت‌های گستردهٔ غرب اقتصاد را مقاومت‌تر، مسیرهای تجاری را انعطاف‌پذیرتر و تولید را خودکفا می‌کند.
اما از گزارش‌های متعدد برمی‌آید تورم و کاهش ارزش روبل از رفاه اکثر شهروندان روس کاسته و محدودیت‌های سرمایه‌گذاری و افزایش کم‌سابقهٔ نرخ بهره از سوی بانک مرکزی، بسیاری از تجار روسیه را به مرز ورشکستگی رسانده است.
با این حال، این شرایط باعث پولدارتر شدن برخی از الیگارش‌ها شده است.
به گزارش بخش تحقیقی روسی رادیو آزادی/رادیو اروپای آزاد، آندره کوزیتزین، مؤسس و مدیر پیشین «شرکت معدن و فلزات اورال»، یکی از این «افراد خوش‌شانس» است که به برآورد نشریهٔ فوربس، دارایی‌هایش طی حدود سه سال جنگ روسیه علیه اوکراین از ۱،۹ میلیارد دلار به ۴،۴ میلیارد دلار افزایش یافته است.
این در حالی است که آقای کوزیتزین دو سال است که در فهرست تحریم‌های اتحادیهٔ اروپا قرار دارد و ناچار شده سهام خود را بفروشد و سایر دارایی‌هایش را به شخصیت‌های حقوقی و حقیقی دیگر واگذار کند.
از گزارش «سیستما» چنین برمی‌آید که این نقل‌وانتقال صرفاً روی کاغذ بوده و آندره کوزیتزین همچنان نقش عمده در فعالیت شرکت‌های خود ایفا می‌کند. یکی از این شرکت‌ها «ملسیتک» است که رسماً ۱۲ سال پیش در شهر دزرژینسک به ثبت رسیده بود.
پایگاه اینترنتی «ملسیتک» محل عرضهٔ تجهیزات متفاوت برای فرم‌دهی بدن، رفع موی زائد و جراحی زیبایی است. اما به گزارش بخش تحقیقی رادیو آزادی/رادیو اروپای آزاد، به استناد یک مصاحبهٔ آناتولی استپانوف، مدیر فنی این شرکت، تجهیزات تولیدشده در «ملسیتک» در ماشین‌سازی و حتی صنایع نظامی روسیه کاربرد دارد.
اما از آن مهم‌تر، شبکهٔ گسترده‌ای از نمایندگی‌های این شرکت کمک می‌کند کالاهایی با کاربرد نظامی یا دوگانه که صادرات آنها به روسیه از سوی کشورهای غربی ممنوع شده، به روسیه وارد شود.
یک کارخانهٔ روسی در دل اروپا
در فاصلهٔ نیم ساعت رانندگی از پراگ، پایتخت جمهوری چک، یک مجتمع صنعتی متشکل از چند ساختمان کوتاه قرار دارد. آرم این کارخانه روی یک برگ معمولی پرینت و بر اتاقک خالی نگهبان چسبانده شده است. از پشت دیوار، مکالمه به زبان روسی شنیده می‌شود.
این کارخانه «آستروم ال.تی» نامیده می‌شود و تا دو سال قبل متعلق به شرکت «ملسیتک» بود و به طور مستقیم محصولات خود را به روسیه صادر می‌کرد. این کارخانه در پایگاه اینترنتی‌اش خود را به‌عنوان تولیدکنندهٔ سیستم‌های لیزری معرفی می‌کند و مدعی است که «یکی از شرکت‌های پیشگام در تولید سیستم‌های لیزری با فن‌آوری نیمه‌هادی است».
به گزارش رادیو آزادی/رادیو اروپای آزاد، پس از آغاز جنگ روسیه علیه اوکراین و وضع تحریم‌های غرب که از جمله صدور فناوری لیزر و نیمه‌هادی به روسیه را ممنوع کرده، کارخانهٔ «آستروم ال.تی» به‌ظاهر ارتباط خود با روسیه را قطع کرده و «اروپایی‌تر» شده است.
این در حالی است که براساس این گزارش، این کارخانه همچنان تحت کنترل شرکت روسی «ملسیتک» قرار دارد و مدیر آن، دمیتری استپانوف است که محل اقامتش «تصادفاً» با محل اقامت آناتولی استپانوف مدیر فنی «ملسیتک» مشترک است.
ضمناً وکیل کنستانتین لاوروشین که به عنوان نمایندهٔ کارخانهٔ «آستروم ال.تی» معرفی می‌شود و دو سال پیش شهروند جمهوری چک شد، سال‌هاست که با «ملسیتک» ارتباط کاری دارد و مطابق حساب کاربری‌اش در اینستاگرام، از طرفداران تیم هاکی روسی، علاقمند به دیدنی‌های مسکو و سن‌پترزبورگ است و حتی صاحب یک سکهٔ یادگاری‌ست که به مناسبت الحاق کریمه به روسیه ضرب شده است.
براساس گزارش تحقیقی جدید، کنستانتین لاوروشین از دو سال پیش مشغول ایجاد یک شبکهٔ گسترده از شرکت‌هایی‌ست که نهایتاً طرف همکاری با «ملسیتک» هستند. شعبه‌های این شبکه در بلگراد، بیشکک، استانبول و حتی ویلنیوس پایتخت لیتوانی که از طرفداران سرسخت اوکراین است، قرار دارد.
از آمار گمرک که خبرنگاران تحقیقی بررسی کرده‌اند برمی‌آید دفاتر «ملسیتک» انواع موتور، پمپ، لنز، سوئیچ و تجهیزات لیزر از شرکت‌هایی در آلمان، سوئیس، ایتالیا، اسپانیا، جمهوری چک، آمریکا و همچنین چین و فیلیپین خریداری و به روسیه ارسال کرده‌اند. از ۲۲۲ نوع کالا به ارزش صدها هزار دلار که به کمک نمایندگی‌های «ملسیتک» طی دو سال و نیم گذشته به روسیه ارسال شده، ۱۵۱ نوع تحت تحریم‌های اتحادیهٔ اروپا قرار دارد.
تلاش خبرنگاران تحقیقی برای بازدید از نمایندگی‌های «ملسیتک» نشان داده که همهٔ آنها صرفاً روی کاغذ وجود دارد. سولات تلفنی و کتبی خبرنگاران دربارهٔ فعالیت این شرکت‌ها بدون پاسخ باقی مانده.
واردات به رغم شعار خودکفایی
آناتولی استپانوف مدیر فنی «ملسیتک» طی مصاحبه‌اش در سال ۲۰۲۲ مدعی شد که با خروج «رقبای غربی» از بازار روسیه در پی تحریم‌ها، رقیبی برای محصولات «ملسیتک» باقی نمی‌ماند. او با جزئیات فراوان شرح داده که شرکت «ملسیتک» از تحریم‌ها آسیبی نمی‌بیند چراکه به خودکفایی رسیده و «تولیدکنندگان روس به قطعات و تجهیزات خارجی که در چارچوب تحریم‌ها ارسال آنها به روسیه منع شده نیاز ندارند».
مشخص نیست آیا آقای استپانوف به وعدهٔ خود برای جایگزینی تولیدات رقبای غربی در روسیه عمل کرده یا نه اما کاملاً مشخص است که شرکت «ملسیتک» به کمک آناتولی لاوروشین شهروند جمهوری چک موفق شده پل ارتباطی برای واردات منظم تجهیزات غربی با دور زدن تحریم‌ها ایجاد کند.
بنابه آمار گمرک که به دست خبرنگاران تحقیقی رسیده، شرکت «ملسیتک» که طی پنج سال پیش از جنگ، وارداتی به ارزش ۲،۲ میلیون دلار داشت، تنها در سال ۲۰۲۳، تجهیزات غربی به ارزش ۳،۷ میلیون دلار وارد کرده و در حالی‌که پیش از جنگ، جمهوری چک طرف اصلی همکاری با «ملسیتک» بود، در سال ۲۰۲۳، ترکیه، قرقیزستان و چین جای آن را گرفته‌اند؛ یک سوم کل گردش مالی شرکت «ملسیتک»، پولی است که بابت واردات از این سه کشور واریز شده است.
چرا «ملسیتک» لیزر می‌خرد؟
به گزارش بخش تحقیقی رادیو آزادی/رادیو اروپای آزاد، از سال ۲۰۲۳ که واردات شرکت «ملسیتک» ناگهان به اوج رسید، انستیتوی فیزیک عملی آکادمی علوم روسیه در صدر مشتریانش قرار گرفت. این پژوهشگاه به دلیل فعالیت علمی و عملی‌اش که از جمله در تولید تسلیحات و تجهیزات نظامی در روسیه مورد استفاده است، تحت تحریم‌های آمریکا، کانادا، اتحادیهٔ اروپا و سوئیس قرار دارد.
این یافته‌ها از شواهد دیگری است که مشکلات آمریکا و اروپا در محدود کردن دسترسی صنایع نظامی روسیه به فناوری غربی را نمایان می‌کند.
مقابله با مسئولان نقض تحریم‌ها
روشی که «ملسیتک» برای ادامهٔ واردات کالاهای تحریمی به روسیه برگزیده ویژهٔ این شرکت نیست. تاکنون گزارش‌های متعدد دربارهٔ شرکت‌هایی منتشر شده که تنها روی کاغذ وجود دارند اما ارسال قطعات و فناوری غربی به روسیه را تضمین می‌کنند.
ایلیا شومانوف مدیر شعبهٔ روسی سازمان غیردولتی «شفافیت بین‌الملل» به خبرنگاران گفت: از شرکت‌هایی که به ویژه در ترکیه و آسیای میانه دایر شده برای ظاهرسازی تجارت بین‌المللی استفاده می‌شود اما آنها مشغول انتقال کالا به روسیه هستند، نه به کشورهایی که در آنجا به ثبت رسیده‌اند.
اما مشارکت شخصیت‌های حقوقی و حقیقی متعلق به کشورهای غربی در این‌گونه فعالیت می‌تواند پیامدهای سنگین برای آنها در پی داشته باشد چراکه در کشورهای اتحادیهٔ اروپا برای کسانی‌که به دور زدن تحریم‌ها کمک می‌کنند مجازات در نظر گرفته شده است.
به تازگی مقامات جمهوری چک اعلام کرده‌اند که در چارچوب ۴۵ پروندهٔ قضایی، فعالیت برخی کسانی را که تحریم‌ها علیه روسیه را نقض، یا به دور زدن تحریم‌ها کمک کرده‌اند بررسی می‌کنند.
شرکت آلمانی «اینفینئون» به بخش تحقیقی رادیو آزادی/رادیو اروپای آزاد اعلام کرده که مشغول تحقیقات دربارهٔ واردات «ملسیتک» هستند. سایر شرکت‌هایی که محصولات‌شان به کمک «ملسیتک» به روسیه رسیده، به سؤالات خبرنگاران پاسخ نداده‌اند.
