تشدید تنش‌ها بین ایران و اسرائیل برای مقامات رسمی روسیه بهانه‌ای شده تا آمریکا را به «سیاست‌های اشتباه» در عرصهٔ بین‌الملل و به‌ویژه در خاورمیانه متهم کنند.
سپاه پاسداران انقلاب اسلامی شامگاه ۱۰ مهرماه با موشک‌های بالستیک به اسرائیل حمله و اعلام کرد که پایگاه‌های نظامی اسرائیل هدف این حملات بودند. اسرائیل نسبت به «تاوان سنگین» این حملات هشدار داده است.
در این میان تحلیلگران معتقدند روسیه که همچنان درگیر جنگ اوکراین و تنش‌های کم‌سابقه با غرب است، در قبال تشدید بحران در خاورمیانه فقط به «محکوم کردن خشونت‌ها» و «تأکید بر ضرورت دیپلماسی» اکتفا خواهد کرد.
به باور برخی صاحب‌نظران، مسکو حتی ممکن است از این بحران سود هم ببرد.
واکنش‌های رسمی در مسکو
دقایقی پس از حملهٔ موشکی ایران به اسرائیل، ماریا زاخارووا سخنگوی وزارت خارجهٔ روسیه در کانال تلگرام خود از «شکست مطلق سیاست‌های دولت جو بایدن در خاورمیانه» خبر داد. به گفتهٔ او، «تراژدی خونین با ده‌ها هزار تلفات دور می‌گیرد و اظهارات مبهم کاخ سفید نشانهٔ درماندگی کامل آمریکا در قبال این بحران است».
به عقیدهٔ این دیپلمات روسی، «تلاش‌های همتایان آمریکایی‌اش به بن‌بست رسیده است».
همزمان سرگئی ریابکوف، معاون وزیر خارجهٔ روسیه، در پاسخ به سؤال خبرنگاران که «آیا غرب با درخواست عدم واکنش به قتل اسماعیل هنیه در تهران، ایران را فریب داده؟» گفت: «معتقدیم ریشهٔ تراژدی خاورمیانه سیاست‌های یکجانبه‌گرایانه، سودجویانه و غیرمسئولانۀ آمریکا است».
وزارت خارجهٔ روسیه روز سه‌شنبه در بیانیه‌ای عملیات زمینی اسرائیل در لبنان را که پس از کشته شدن رهبران حزب‌الله آغاز شده، محکوم و اعلام کرد این اقدامات «به افزایش خشونت‌ها در خاورمیانه» می‌انجامد.
حزب‌الله یک گروه شبه‌نظامی و در عین حال یک حزب سیاسی است که بخش بزرگی از جنوب لبنان را تحت کنترل دارد. این گروه در فهرست تروریستی ایالات متحده قرار دارد.
در بیانیۀ روسیه از دولت و مردم لبنان که «کشور دوست روسیه» خوانده شده ابراز حمایت، و از اسرائیل خواسته شده «فوراً با پایان هرگونه تحرکات نظامی به جستجوی راه‌های واقعی برای حل مسالمت‌آمیز بحران خاورمیانه روی آورد».
در روزهای اخیر، سرگئی لاوروف وزیر خارجهٔ روسیه، گفته بود: «اسرائیل می‌خواهد آمریکا درگیر جنگ در خاورمیانه شود اما ایران با نهایت مسئولیت عمل می‌کند و باید از این رویکرد استقبال کرد».
در این میان گفته‌های سخنگوی کرملین بر حفظ بی‌طرفی متمرکز بود. او در پاسخ صریح خبرنگاران که در صورت وقوع جنگ بین ایران و اسرائیل، روسیه «که دارای روابط راهبردی با ایران است» چه قدمی برخواهد داشت به یک جمله اکتفا کرد: «طرفین را به حفظ خویشتنداری و پایان خشونت‌ها فرامی‌خوانیم».
دمیتری پسکوف می‌گوید مسکو با تمام طرفین در تماس است تا «از کشتار غیرنظامیان و تشدید هرچه بیشتر خشونت‌ها» جلوگیری شود. او اذعان کرد تحولات خاورمیانه مطابق «سناریوی نگران‌کننده» در حال تحول است.
«اتحاد راهبردی» روسیه و ایران
روسیه سال‌هاست که در تلاش بوده سیاست خود را در خاورمیانه به گونه‌ای تعریف کند که تنش‌های منطقه‌ای بر رویکرد مسکو تاثیر نگذارد. دیپلمات‌های روس همواره به این بالیده‌اند که روابط روسیه با ایران و رقبای منطقه‌ایش از جمله اسرائیل «کاملاً متوازن» و «در یک حد دوستانه» است؛ همزمان اگر این تلاش برای «نشستن بر دو صندلی» امکان‌پذیر نبود، مسکو اغلب طرف اسرائیل را می‌گرفت هرچند همزمان به ایران وعدهٔ دوستی و حمایت می‌داد.
حتی در آغاز جنگ روسیه علیه اوکراین، کرملین کوشید به این رویکرد ادامه دهد اما کمک‌های ایران به روسیه برای دور زدن تحریم‌های غرب و به‌ویژه حمایت تسلیحاتی ایران از ارتش روسیه در جنگ علیه اوکراین باعث شده تا مسکو به سوی تهران متمایل شود. از زمان حملهٔ حماس به اسرائیل در پاییز گذشته تنش‌ها بین روسیه و اسرائیل بیش از پیش نمایان شده است.
مسکو بارها حملات نظامی اسرائیل به غزه، سوریه و لبنان و کشته شدن رهبران حماس و حزب‌الله را به‌شدت محکوم کرده. همزمان تعاملات روسیه با ایران و متحدان منطقه‌اش به طور چشمگیر افزایش یافته. روسیه و ایران درصددند به زودی توافقنامهٔ همکاری‌های راهبردی امضا کنند. همزمان با سفر نخست‌وزیر روسیه به تهران در روز ۹ مهر، معاون او اعلام کرد: «روسیه به جهان نشان داده که در زمان تغییر و تحول تمام معادلات پیشین در عرصهٔ بین‌المللی، روسیه در کنار ایران ایستاده است».
نظر تحلیلگران روس دربارهٔ تشدید بحران در خاورمیانه
رسانه‌های داخلی روسیه در پوشش عملیات نظامی اسرائیل در غزه و لبنان و حملهٔ موشکی ایران، اقدامات اسرائیل را «تجاوزگرانه و نامشروع» و اقدامات ایران را «قانونی و قابل‌توجیه» توصیف می‌کنند. ضمناً به باور تحلیلگران روس، «ایران به‌دنبال جنگ نیست و اسرائیل جرات واکنشی که به جنگ تمام عیار با ایران منجر شود، ندارد».
فیودور لوکیانوف، رئيس «شورای سیاست خارجه و دفاعی»، نهادی غیررسمی که به دولت روسیه دربارهٔ سیاست‌های بین‌المللی مشاوره می‌دهد، در مقاله‌ای که ساعاتی پس از حملهٔ موشکی ایران به اسرائیل در روزنامهٔ دولتی «روسیسکایا گازتا» منتشر شد، نوشته است: «بحران جدید در خاورمیانه دارای ویژگی‌های جدید است که مهم‌ترین آن‌ها، بی‌توجه اسرائیل به نظر متحدان غربی‌اش، قدرت گرفتن ایران و عدم‌تمایل آمریکا به مداخله در این بحران است».
گزارش تصویری؛ اسرائیل یک روز پس از حمله موشکی ایران
به باور این تحلیلگر، «کشورهای منطقه بیش از همه بر عدم تاثیر تشدید تنش‌ها بین ایران و اسرائیل بر امنیت خود و کشورهای اروپایی بر جلوگیری از افزایش موج مهاجرت از خاورمیانه متمرکز خواهند بود».
او دربارهٔ روسیه نوشته است: «روسیه اکنون به دلایل مشخصی اولویت‌های دیگری دارد اما احتمالاً برای دیپلماسی ابتکارهایی مطرح خواهد کرد. مشکل این است که هیچ قدرتی در این منطقه خواستار این دیپلماسی نیست اما همزمان به گونه‌ای رفتار می‌کنند تا از جنگی تمام‌عیار جلوگیری کنند». به عقیدهٔ این تحلیلگر روس، «تاکنون مهارت بسیاری در این زمینه دیده‌ایم اما هر گام بعدی ممکن است به سوی پرتگاه باشد».
عده‌ای از «گزارشگران Z»، خبرنگاران روس طرفدار جنگ علیه اوکراین که مطابق لایحهٔ بودجهٔ جدید دولت روسیه مورد حمایت مالی کرملین نیز خواهند بود، بر بررسی پیامدهای احتمالی بحران خاورمیانه برای روسیه متمرکز شده‌اند و معتقدند وقوع جنگ تمام‌عیار برای روسیه «دردسرساز» خواهد بود، از جمله به آن دلیل که «ایران که از روسیه حمایت تسلیحاتی کرده احتمالاً خواهان حمایت تسلیحاتی روسیه خواهد بود اما کارخانه‌های نظامی در روسیه برای تامین نیازهای ارتش روسیه در اوکراین با نهایت توان خود کار می‌کنند».
در آستانهٔ حملهٔ موشکی ایران به اسرائیل، گزارش‌هایی منتشر شده که گویا بنیامین نتانیاهو نخست‌وزیر اسرائیل از ولادیمیر پوتین خواسته تا از تهران تقاضا کند ایران به اسرائیل حمله نکند. از سوی دیگر، گویا ایران از قبل به روسیه دربارهٔ قصد خود برای حملهٔ موشکی به اسرائیل پیام داده بود.
این گزارش‌ها رسماً تایید نشده است.
ضمناً اعلام شده یک هیئت رسمی به سرپرستی دمیتری چرنیشنکو معاون نخست‌وزیر روسیه که به مقصد قطر به پرواز درآمده بود به‌دلیل حملهٔ موشکی ایران ناچار شد فوراً به روسیه بازگردد. سازمان هواپیمایی روسیه به خطوط هوایی این کشور دستور داده تمام پروازها به خاورمیانه به‌ویژه به مقصد ایران و اسرائیل تعلیق شود.
واکنش‌هایی در اوکراین
شهر اومان در اوکراین که عبادتگاه‌های مهم یهودیان ارتدوکس در آن‌جا قرار دارد، این روزها برای میزبانی مراسم سالانه آماده شده است؛ مراسمی که به‌رغم جنگ روسیه علیه اوکراین هزاران یهودی برای شرکت در آن عازم این شهر شده‌اند.
به گزارش انجمن یهودیان اوکراین، از حدود ۵۰ هزار نفری که قصد سفر به اومان را داشتند، ۱۵ هزار نفر به‌دلیل حملهٔ ایران به اسرائیل و لغو پروازها به این شهر نرسیده‌اند.
تحلیلگران اوکراینی معتقدند روسیه دست‌کم به دو دلیل می‌تواند از تشدید بحران خاورمیانه سود ببرد: به‌دلیل افزایش بهای جهانی نفت و متمرکز شدن نظرات بین‌المللی بر این منطقه ضمن کاهش توجه به جنگ روسیه علیه اوکراین و حمایت‌های بین‌المللی از کی‌یف.
برخی بر این عقیده‌اند که «در صورت وقوع جنگ تمام‌عیار بین ایران و اسرائیل، ایران برای غرب بزرگ‌ترین مسئله خواهد شد و نه روسیه؛ ضمناً غرب بر کمک به اسرائیل متمرکز خواهد شد و اوکراین در اولویت پایین‌تری قرار می‌گیرد».
