گزارش تکان‌دهنده تازه‌ای نشان می‌دهد روسیه شبکه گسترده‌ای از اردوگاه‌ها ایجاد کرده است که هزاران کودک اوکراینی در آنجا نگهداری می‌شوند. اکثر این کودکان با فریب یا به زور و اغلب بدون اطلاع بستگانشان از مناطق اشغال‌شده اوکراین به روسیه منتقل شده‌اند.
انتقال اجباری کودکان اوکراینی به روسیه که از دید مدافعین حقوق بشر، جنایت جنگی و جنایت علیه بشریت و نقض آشکار کنوانسیون‌های بین‌المللی در مورد حقوق کودکان و رفتار با غیرنظامیان در دوره جنگ است، موضوعی‌ست که مقامات اوکراینی از نخستین روزهای تهاجم نظامی گسترده روسیه همواره نسبت به آن اعتراض کرده‌اند.
براساس داده‌های دادستانی کل اوکراین، حدود هشت هزار کودک اوکراینی در روزهای جنگ به روسیه منتقل شده‌اند؛ تنها ۱۲۸ کودک توانسته‌اند که نزد خانواده‌های خود بازگردند.
گزارش تازه‌ای که زیر نظر دانشگاه ییل منتشر شد ابعاد گسترده انتقال اجباری کودکان اوکراینی به اردوگاه‌هایی در روسیه و کریمه الحاقی را تایید می‌کند.
شبکه‌ای متشکل از ۴۳ اردوگاه توسط پژوهشگران شناسایی شده‌اند که دست‌کم شش هزار کودک اوکراینی بین چهار ماه تا ۱۷ سال در آنجا نگهداری می‌شوند و احتمال داده می‌شود که شمار واقعی این کودکان و مکان‌های نگهداری آن‌ها بسیار بیشتر باشد.
برخی از این اردوگاه‌ها هزاران کیلومتر با مرز اوکراین فاصله دارد؛ به عنوان نمونه، فاصله اردوگاهی در حومه ماگادان تا آمریکا، یک سوم فاصله آن تا اوکراین است.
از گزارش دانشگاه ییل برمی‌آید که اکثر اردوگاه‌ها مشغول بازپروری فکری و عقیدتی کودکان هستند و زیر نظر دولت روسیه به عنوان بخشی از برنامه پاک‌سازی و یکپارچه‌سازی اداره می‌شوند. دست‌کم در دو اردوگاه، کودکان منتظر تکمیل روند پذیرش آن‌ها به فرزندخواندگی هستند و این در حالی‌ست که بسیاری از آن‌ها در اوکراین والدین و بستگانی دارند.
به گزارش پژوهشگران، بسیاری از خانواده‌های اوکراینی به‌طور موقت کودکان خود را به روسیه فرستاده‌اند تا در امان باشند اما در بسیاری از موارد مقامات روس مانع بازگشت آن‌ها شده‌اند. به چند خانواده اطلاع داده‌اند کودکان‌شان مایل نیستند بازگردند. سرنوشت برخی کودکان مشخص نیست.
از این گزارش چنین برمی‌آید که کودکان یتیم و بی‌سرپرست و کودکانی که والدین‌شان در روزهای جنگ کشته یا در مناطق اشغال‌شده زندانی یا ناپدید شده‌اند، بدون رضایت بستگانش و دولت اوکراین به روسیه منتقل شده‌اند. دست‌کم در یک موردِ شناسایی‌شده، کودکان بی‌سرپرست در تیمارستان بستری شده‌اند.
آلکسی لازارنکو، رئيس بنیاد غیرانتفاعی «دفاع حقوق کودکان در اوکراین»، می‌گوید جابجایی اجباری کودکان اوکراینی یکی از جنایات متعددی‌ست که روسیه سرانجام ناچار است بابت آن پاسخگو باشد.
او اظهار داشت: «قوانین بین‌الملل صراحتاً می‌گویند که هنگام مناقشه مسلحانه، طرفین درگیر موظف‌اند حقوق غیرنظامیان از جمله کودکانی که از خانواده‌هایشان جدا شده‌اند را رعایت کنند. تاکنون گزارش‌های متعددی منتشر شده که ثابت می‌کند دولت روسیه آگاهانه و عامدانه ناقض کنوانسیون‌های موجود است».
آقای لازارنکو افزود: «بنیاد ما ۱۴ کودک را پیدا کرده که هنگام اشغال شهر خرسون بدون اطلاع خانواده‌هایشان به کریمه منتقل شده‌اند و در یتیم‌خانه‌ای به نام یولوچکا نگهداری می‌شوند و حتی رسانه‌های دولتی روسیه مانند خبرگزاری ریانوستی به‌دلیل برخورد خشونت‌آمیز با کودکان در این مکان، آن را به اردوگاه آشوویتس تشبیه کرده‌اند».
او تصریح کرد: «همه این ۱۴ کودک در پایگاه رسمی شهرداری مسکو تبلیغ می‌شوند تا خانواده‌های روس آن‌ها را به فرزندی بپذیرند. دولت اوکراین رسماً اعتراض کرده است اما دولت روسیه همان‌گونه که واقعیت‌ها را تحریف می‌کند و سفید را سیاه می‌خواند و برعکس، مقررات حقوقی را نیز زیر پا می‌گذارد».
سازمان ملل مدارک موثقی جمع‌آوری کرده دال بر آن‌که نیروهای روسیه در راستای سیاست‌های جابجایی غیرقانونی، به‌زور کودکان اوکراینی را به روسیه منتقل می‌کنند.
روسیه مدعی‌ست که کودکان اوکراینی را نجات می‌دهد و نه تنها منکر دست داشتن در این جنایت جنگی بالقوه نیست بلکه آن را به بخشی از کارزار تبلیغاتی تبدیل کرده است که بر اساس آن روسیه و در راس آن ولادیمیر پوتین، ناجی ملت اوکراین خوانده می‌شود. روسیه قوانین خود را تغییر داده تا با تسهیل روند اعطای شهروندی به کودکان اوکراینی از بازگشت آن‌ها به خانواده‌هاشان ممانعت کند.
اوکراین این سیاست را «نسل‌کشی» می‌داند. وزارت خارجه آمریکا در واکنش به گزارش تازه دانشگاه ییل، جابجایی اجباری کودکان را اقدامی «غیراخلاقی» و مصداق «جنایت جنگی» توصیف کرده است.
سازمان دیده‌بان حقوق بشر نیز تاکید کرده که جابجایی کودکان و به فرزندخواندگی آن‌ها در شرایط جنگی خلاف قوانین بین‌المللی‌ست.
