دو روز پس از انتشار یک ویدیوی کوتاه در شبکه‌های اجتماعی، که در آن جو بایدن بیش از یک‌ماه پیش به «مرگ برجام» اشاره کرده بود، رابرت مالی نماینده ویژه ایالات متحده برای ایران می‌گوید، رویکرد واشینگتن در قبال ایران، کل‌گرایانه است و اولویت‌های آمریکا در قبال ایران، با یکدیگر در تناقض نیست.
اظهارات این مقام ارشد ایالات متحده در حالی مطرح می‌شود که بسیاری از معترضان ایرانی در این روزها، از گفت‌وگوهای دیپلماتیک کشورهای غربی با ایران حمایت نمی‌کنند و معتقدند، چنین مذاکراتی می‌تواند به سرکوب بیشتر اعتراضات منجر شود.
در گفت‌وگویی با رابرت مالی نماینده ویژه ایالات متحده در امور ایران، به مذاکرات هسته‌ای، رویکرد ایالات متحده به اعتراضات سراسری، و همچنین وضعیت زندانیان آمریکایی در ایران پرداخته‌ایم.
آقای مالی پیش از آنکه به موضوع اعتراضات در ایران بپردازیم، می خواهم یک سؤال کوتاه از شما بپرسم. آیا برجام مرده است؟
ببینید من کارم نوشتنِ سوگنامه نیست. کار من پیشبرد و حفاظت از منافع ایالات متحده است. ما مدتی است که آشکارا در این زمینه صحبت کرده‌ایم که ایران یک فرصت طلایی داشت، و همه ما فرصت داشتیم که برجام را احیا کنیم. همه موافق بودند، حتی یکی دو روز فکر می‌کردیم که ایران هم موافق است، و در دقیقه آخر درخواستی را مطرح کردند که می‌دانستند از سوی هیچکس قابل پذیرش نبود. در نتیجه آن‌ها هستند که این فرصت برای بازگشت فوری به برجام را از بین بردند.
از آن موقع چیزهایی تغییر کرده اما هیچ چیز شک ما در زمینه آمادگی ایران برای دستیابی به توافق را تغییر نداده است. آنچه رخ داده اعتراض در خیابان‌های ایران و سرکوب وحشیانه معترضان از سوی حکومت است. آنچه رخ داده کمک غیرمعقول ایران به روسیه در جنگ است. در نتیجه ما زمان بیشتری را صرف تمرکز بر آن موضوعات کردیم اما اگر کسی در آن زمان به توافق پشت کرد، این ایران بوده و ما تمرکزمان را بر مسائلی که از آن زمان رخ داده، معطوف کرده‌ایم.
شما از افعال گذشته زیاد استفاده می‌کنید. بالاخره موضوع هسته‌ای حدود دو دهه برای ایالات متحده چالش امنیتی بوده است. از این‌جا به بعد چه خواهد شد؟
نمی‌دانم منظورتان از افعال گذشته چیست. اولویت ما همان هست که بود. دفاع از نظامیان آمریکایی در مقابل هر حمله‌ای از سوی ایران، مقابله با کمک نظامی آن‌ها به روسیه، هیچ کشوری به اندازه ایران، به روسیه در این جنگ غیرقانونی که نتیجه آن شکست خواهد بود، کمک نکرده است.
این موضوعی است که ایران باید خیلی عمیق به آن فکر کند، و در کنار این‌ها پرزیدنت بایدن، پیشتر هم گفته که اجازه نخواهد داد که ایران به سلاح اتمی دست یابد، ما همچنان معتقدیم که دیپلماسی و یک توافق اتمی بهترین راه برای اطمینان از عدم دستیابی ایران به سلاح اتمی است. ما آماده هستیم که دیپلماسی را ادامه دهیم ، اما باز هم تأکید می‌کنم طرفی که به یک امکانِ واقعی برای احیای برجام پشت کرد، ایران بود.
از دیپلماسی می‌گویید و آنچه ما در فضای عمومی می‌دانیم این است که هیچ گفت‌وگویی حتی غیرمستقیم در جریان نیست. از آنجا که در آستانه تعطیلات سال نو هستیم، می‌خواستم از شما بپرسم که در صورتی که چنین گفت‌وگوهایی نباشد، سرنوشت زندانیان آمریکایی در ایران چه خواهد شد؟
نه، آن ارتباطات ادامه داشته است. ما به گفت‌وگوی غیرمستقیم با ایران درباره این موضوع که یک اولویت بسیار جدی برای ماست، ادامه داده‌ایم تا بتوانیم آمریکایی‌هایی را که ناعادلانه در ایران زندانی هستند، برخی برای سال‌های متمادی، به خانه بازگردانیم. آن گفت‌وگوها هیچ‌گاه متوقف نشده است. و تلاش‌مان را بر هرچه زودتر بازگرداندنِ آن‌ها ادامه خواهیم داد.
این را پرسیدم چون در هفته‌های اخیر ما شاهد یک تبادل زندانی با روسیه بودیم. در زمانی‌که جنگ در اوکراین در جریان است و می‌دانیم روابط با مسکو چگونه است. آیا امکان دارد در زمینه ایران هم اتفاق مشابهی بیفتد؟
این را می‌توانم بگویم که ما در حال بررسی راه‌های بشردوستانه هستیم که بتوانیم زندانی‌هایمان را که ناعادلانه گرفتار هستند را به خانه بازگردانیم. و فارغ از اینکه چه اتفاق دیگری افتاده باشد، این موضوع اولویت ما در رابطه با ایران است.
به اعتراضات بازگردیم. حالا بیش از سه ماه از آغاز اعتراضات در ایران گذشته است. آیا به نظرتان این اعتراضات یک چالش جدی برای موجودیت جمهوری اسلامی است؟
به نظرم ارزیابی ما از این اعتراضات همان چیزی است که هست. ابراز شجاعانه خواسته‌های مردم ایران است که می‌خواهند حقوق بنیادین آن‌ها رعایت شود. سه ماه گذشته و این بسیار جالب توجه است. مردم ایران پیامی روشن درباره خشم و خواسته‌هایشان دارند. این چیزی است که چشمگیر است و نگاه همه دنیا را به خود معطوف کرده است.
ایالات متحده همین دیروز تحریم‌های تازه‌ای را اعلام کرد. تلاش‌هایی در زمینه فناوری و اینترنت انجام شده است. اما آمریکا چه کار بیشتری می‌تواند انجام دهد؟
آنچه ما از همان روز اول انجام دادیم این است که توجه همگانی را به ایران جلب کنیم؛ خصوصاً در زمانی که رژیم می‌خواهد هم اعتراض و هم سرکوب خشونت بار آن را پنهان کند.
تنها ایالات متحده هم نبوده است که چنین کرده است. یک تلاش چندجانبه است. فقط هم کشورهای غربی نبوده‌اند و کشورهایی در سراسر دنیا به این تلاش پیوسته‌اند و خشم خود از این سرکوب و همچنین ستایش خود از شجاعت معترضان را ابراز کرده‌اند.
ما همچنین اقداماتی برای سهل کردن تحریم‌های خود انجام دادیم که مانعی در مسیر ایرانی‌ها برای ارتباط با یکدیگر و با دنیا نباشند. و اقدامات چندجانبه‌ای از جمله در زمینه کمیسیون جایگاه زنان در سازمان ملل انجام دادیم و تلاش می‌کنیم که مقامات ارشد و کسانی که در سرکوب معترضان نقش دارند، مسئول شناخته شوند؛ چه در مقابل دید مردم خود، و چه در مقابل جهان.
از معترضان چه می شنوید؟ از مخالفان جمهوری اسلامی که در بیرون از کشور هستند؟ چه خواسته‌هایی دارند. مثلاً همین اینترنت که اشاره کردید، این روزها آنقدر وضع آن خراب است که حتی یک ویدیو سی ثانیه‌ای، ساعت‌ها طول می‌کشد تا از ایران به دست من برسد. واقعاً چه می‌توان کرد؟
ما به گفت‌وگو با شرکت‌های حوزه فناوری ادامه می‌دهیم تا درک کنند که ما در مسیر اینکه آن‌ها هر کاری که در این زمینه دستشان برمی‌آید انجام دهند، مانعی نخواهیم بود. بالطبع حکومت هم تلاش خود را برای مانع‌تراشی در این میان و کم کردن سرعت اینترنت انجام می‌دهد. ما به کار با شرکت‌های فناوری در این زمینه ادامه می‌دهیم تا ببینیم چه کار بیشتری می‌توان کرد. تا مطمئن شویم که تبادل اطلاعات ادامه خواهد داشت و حکومت نمی‌تواند آنچه که با مردم می‌کند را پنهان کند.
وقتی به وضعیت امروز جمهوری اسلامی به عنوان یک نظام سیاسی نگاه می‌کنید، آیا در ارزیابی‌های شما در زمینه دیپلماسی، در زمینه هسته‌ای یا سیاست‌های منطقه‌ای تاثیر می‌گذارد؟
ببیند ما به عنوان یک دولت، یک سری اولویت را تعیین کرده‌ایم و یکی با دیگری در تناقض نیست. ما می‌توانیم بسیار بلند و رسا، در دفاع از حقوق بنیادین مردم ایران در فضای عمومی صحبت کنیم. همزمان ما اقداماتی برای دفاع از منافع خود انجام می‌دهیم؛ حال می‌تواند در زمینه دفاع از شهروندان آمریکایی در مقابل حملات ایران باشد، یا دستیابی به یک راهکار دیپلماتیک برای اینکه ایران به سلاح هسته‌ای دست نیابد.
این کاملاً در راستای منافع ماست. ما امیدواریم که دیپلماسی جواب دهد اما اگر نداد، پرزیدنت بایدن بسیار روشن اعلام کرده که همه گزینه‌ها بر روی میز است. ما می‌توانیم بیش از یک کار را همزمان انجام دهیم. به ارزش‌هایمان پایبند باشیم، در مقابل اقدامات ایران در تهدید آمریکایی‌ها، یا بی‌ثبات کردنِ منطقه بایستیم، پیگیر یک راهکار دیپلماتیک برای جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح اتمی باشیم، و همانطور که اشاره کردید و من تأیید کردم، برای آزادی سریع شهروندان آمریکایی که ناعادلانه در زندان هستند تلاش کنیم.
این یک رویکرد کل‌گرایانه است و ما می‌توانیم همه را همزمان انجام دهیم. هدف ما دفاع و پیشبرد منافع و ارزش‌هایمان است و ما پیگیر این رویکرد هستیم.
رابرت مالی، نماینده ویژه ایالات متحده در امور ایران، سپاسگزارم از وقتی که در اختیار ما گذاشتید و تعطیلات خوبی داشته باشید.
شما هم همینطور.
