حسن روحانی رئیس‌جمهور ایران، در مراسم تحلیف دومین دور ریاست جمهوری خود، تصریح کرد که ایران «آغازگر نقض برجام» نخواهد بود، اما در مقابل «تداوم بدعهدی‌های آمریکا» نیز ساکت نخواهد نشست.
آقای روحانی در عین حال عنوان کرد که «هرگونه نقض تعهدات در این معاهده بین‌المللی با واکنش یکپارچه ملت و دولت ایران مواجه خواهد شد».
آیین تحلیف دومین دور ریاست جمهوری حسن روحانی، روز شنبه ۱۴ مرداد در مجلس شورای اسلامی برگزاری شد و برخی نمایندگان دیگر کشورها و نیز فدریکا موگرینی، رئیس سیاست خارجی اتحادیه اروپا در آن حضور داشتند.
«رأی مردم بزرگترین سلاح است»
بخش عمده‌ای از سخنان حسن روحانی در این مراسم، بر دستاوردهای دولتش در چهار سال گذشته، و تأکید بر تداوم برنامه‌هایش در چهار سال پیش رو بود.
آقای روحانی در این زمینه گفت که دولتش «می‌خواهد دولتی معتدل باشد که نه با هر پرخاشی بترسد و تسلیم شود و نه با هر هیجانی برآشفته شود و بجنگد».
او افزود که «ما چه در سیاست داخلی و چه خارجی دولتی مصلح هستیم و صلح را برجنگ و اصلاح را بر جمود ترجیح می‌دهیم».
اما در شرایطی که چهار سال ریاست جمهوری آقای روحانی، شاهد تقابل و برخوردهای کلامی میان او و رهبر ایران و منصوبانش در دستگاه‌ها مختلف بود، رئیس‌جمهور ایران وجود «حاکمیت دوگانه» در کشور را رد کرد.
اخیراً پس از انتشار گزارش‌هایی در مورد «هماهنگ کردن» فهرست اعضای کابینه با رهبر ایران، دفتر آیت‌الله خامنه‌ای اذعان کرد رهبر ایران در مورد انتخاب وزیران خارجه، دفاع و اطلاعات مداخله، و در مورد انتخاب وزیران علوم، آموزش و پرورش، و فرهنگ و ارشاد اسلامی هم «حساسیت‌هایی دارد».
همزمان مصطفی تاج‌زاده فعال سیاسی اصلاح‌طلب هم با اشاره به فشارهایی که در دو ماه گذشته و در آستانه معرفی کابینه جدید بر حسن روحانی وجود دارد، گفته است که در مورد وزیر علوم، آقای روحانی ۹ گزینه را معرفی کرده که با آنها موافقت نشده است.
اما آقای روحانی که پیشتر هم بر شکل‌گیری کابینه بر پایه رأی و انتخاب اکثریت مردم تأکید کرده بود، روز شنبه نیز در مراسم تحلیف خود گفت که «ما همیشه آماده دفاع از ملت خود هستیم اما دفاع را فقط با سلاح ممکن نمی‌دانیم، و بزرگترین سلاح ما رأی ملت است».
او در ادامه یادآور شد «ملتی که بیش از ۴۱ میلیون رأی در صندوق آرا دارد، هرگز در بن‌بست قرار نمی‌گیرد، و این رأی نه تنها پشتوانه دولت و مجلس، که پشتیبان سپاه و ارتش نیز هست»؛ اشاره‌ای به حضور بیش از ۴۰ میلیون نفر از واجدان شرایط در انتخابات ریاست جمهوری ۲۹ اردیبهشت.
مقام‌های جمهوری اسلامی، از جمله رهبر ایران، حضور این تعداد از واجدان شرایط پای صندوق‌های رأی را نشانه حمایت اکثریت مردم از نظام جمهوری اسلامی می‌دانند، گرچه بسیاری از گروه‌هایی که در انتخابات شرکت کرده‌اند، از جمله اقلیت‌های مذهبی، سهمی از کابینه ندارند.
همچنین در حالی که ۱۷۵ تن از نمایندگان مجلس خواستار به‌کارگیری وزیر زن در کابینه جدید شدند، آخرین خبرها از کابینه جدید حاکی است که هیچ زنی به عنوان وزیر معرفی نخواهد شد.
«آغازگر نقض برجام نیستیم»
حسن روحانی در بخش دیگری تصریح کرد که «آغازگر نقض برجام نخواهد بود، ولی در مقابل تداوم بدعهدی‌های آمریکا نیز ساکت نخواهد نشست».
او اضافه کرد: «ما با نو آمدگان جهان سیاست کاری نداریم، اما به کهنه‌سواران اعلام می‌کنیم که می‌توان تجربه برجام را به یک الگو در روابط و حقوق بین‌الملل تبدیل کرد، و می‌توان از این استثنا قاعده‌ای ساخت».
آقای روحانی بدون اشاره مستقیم به دولت آمریکا گفت که «آنان که قصد پاره کردن برجام را دارند، بدانند که با این کار طومار عمر سیاسی خود را پاره خواهند کرد و جهان این بدعهدی آنان را فراموش نخواهد کرد. آنان که خود را جزو بازندگان برجام می‌دانند، می‌توانند در صف بهره‌مندی از این عرصه برد- برد قرار گیرند و به اشتباهات خود پایان دهند».
او همچنین گفت که «احترام را با احترام و تحریم و تحقیر را با اقدام متناسب و استقامت و مقابله به مثل پاسخ خواهد داد» و «هرگونه نقض تعهدات در این معاهده بین‌المللی با واکنش یکپارچه ملت و دولت ایران مواجه خواهد شد».
دونالد ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا، از زمان رقابت‌های انتخاباتی یکی از مخالفان جدی توافق هسته‌ای ایران و شش قدرت جهانی بود، و وعده داده بود در صورت به قدرت رسیدن، این توافق را که از نگاه او «بدترین توافق ممکن» است، پاره کند.
موضوعی همان زمان هم واکنش رهبر و دیگر مقام‌های جمهوری اسلامی را در پی داشت.
اما از زمان به قدرت رسیدن آقای ترامپ، گرچه او و دولتش همچنان به سختی از توافق هسته‌ای انتقاد می‌کنند، تا کنون دو بار دولت آمریکا پایبندی ایران را به این توافق تأیید کرده است. گرچه هر دو بار دولت آمریکا همزمان تحریم‌هایی را در قبال دیگر رفتارهای ایران که «بی‌ثبات‌کننده» توصیف شده اعمال کرده است.
آمریکا معتقد است که برخی اقدامات ایران که به صلح و ثبات منطقه‌ای و بین‌المللی ضربه می‌زند، نقض روح توافق هسته‌ای است چرا که بر پایه این توافق ایران قرار است در ایجاد صلح و ثبات در منطقه و در سطح جهانی مشارکت کند.
از این رو مقام‌های دولت دونالد ترامپ، از جمله شخص او، به دفعات با هشدار در مورد «رفتارهای بی‌ثبات‌کننده» ایران، ابراز عقیده کرده‌اند که چنین رفتارهایی به روح توافق هسته‌ای ضربه می‌زند.
شواهدی که مقام‌های آمریکایی در مورد رفتارهای بی‌ثبات‌کننده و مخرب ایران عنوان می‌کنند، از جمله شامل «نقش ایران در تشدید درگیری‌ها در سوریه، یمن، عراق و لبنان»، و «حمایت از حملات به اسرائیل» است و آمریکا، ایران را «بزرگترین حامی تروریسم در جهان» می‌شناسد.
در مقابل ایران هم انتظار دارد که بر اساس توافق هسته‌ای، قدرت‌های جهانی از جمله آمریکا، زمینه را برای سرمایه‌گذاری شرکت‌های بین‌المللی در ایران تسهیل کنند، و از این رو اعمال تحریم‌های جدید علیه ایران را در تناقض با متن و روح برجام می‌داند.
