در پی انتشار بیانیه اخیر کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس و روسیه که در آن بار دیگر از «تلاش‌های امارات» برای حاکمیت بر جزایر سه‌گانه خلیج فارس حمایت شده، وزارت خارجه جمهوری اسلامی سفیر روسیه در تهران را احضار کرد.
خبرگزاری دولتی ایرنا روز چهارشنبه ۲۱ تیر نوشت که در جریان احضار سفیر روسیه در تهران، «مراتب اعتراض» ایران به این بیانیه ابلاغ شد و علیرضا عنایتی دستیار وزیر و مدیر کل خلیج فارس وزارت خارجه ایران «خواستار تصحیح موضع فدراسیون روسیه نسبت به» موضوع جزایر سه‌گانه شد.
ناصر کنعانی نیز روز سه‌شنبه ۲۰ تیر به بیانیه پایانی ششمین نشست وزرای خارجه شورای همکاری خلیج فارس و روسیه که در مسکو برگزار شد، واکنش نشان داد.
او درباره آن بخش از بیانیه که به جزایر سه‌گانه تنب کوچک، تنب بزرگ و ابوموسی در خلیج فارس می‌پردازد، گفت: «این جزایر تعلق ابدی به ایران داشته و صدور این گونه بیانیه‌ها با روابط دوستانه ایران و همسایگان مغایرت دارد.»
آقای کنعانی اضافه کرد: «جمهوری اسلامی ایران با تأکید بر استمرار سیاست حسن همسایگی و احترام متقابل، توسعه و ثبات منطقه را مسئولیت جمعی کشورهای منطقه می‌داند.»
روسیه روز دوشنبه میزبان ششمین نشست وزیران خارجه کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس بود و پس از این نشست، بیانیه مشترکی صادر شد.
در بخشی از این بیانیه آمده است: «وزیران بر حمایت خود از همه تلاش‌های صلح‌آمیز از جمله ابتکار امارات متحده عربی و تلاش‌هایش برای دستیابی به راه‌حلی مسالمت‌آمیز برای موضوع جزایر سه‌گانه تنب بزرگ، تنب کوچک و ابوموسی از طریق مذاکره دوجانبه تاکید کردند.»
در بیانیه روسیه و کشورهای عربی خلیج فارس همچنین اضافه شده که امارات می‌تواند از طریق «دیوان بین‌المللی دادگستری و طبق قواعد حقوق بین‌الملل و منشور سازمان ملل متحد این موضوع را با رعایت مشروعیت بین‌المللی حل و فصل کند».
ایران و امارات متحده عربی دهه‌هاست که دارای اختلافات ارضی هستند و امارات همواره ادعاهایی را بر سر جزایر سه‌گانه تنب بزرگ، تنب کوچک و ابوموسی در آب‌های خلیج فارس مطرح می‌کند.
در تاریخ نهم آذر ۱۳۵۰، نیروی دریایی شاهنشاهی ایران طی یک عملیات آبی-خاکی موفق شد تا حاکمیت ایران را بر سه جزیره تنگه هرمز یعنی تنب کوچک، تنب بزرگ و ابوموسی پس از هشت دهه اشغال توسط انگلستان بازگرداند.
این عملیات تنها یک روز پیش از خروج نیروی دریایی بریتانیا از خلیج فارس و تنها دو روز پیش از استقلال امارات متحده عربی با توافق کامل با بریتانیا انجام شد.
از آن زمان تا به امروز امارات متحده عربی حاکمیت ایران بر این سه جزیره را غیرقانونی قلمداد کرده، اما به عملیات نظامی برای تصرف این جزایر متوسل نشده است.
بیانیه اخیر کشورهای شورای همکاری خلیج فارس و روسیه در شرایطی صادر شده که دولت ابراهیم رئیسی در حال تقویت روابط خود با کشورهای عربی منطقه است.
امارات متحده عربی که در دی‌ماه ۱۳۹۴ پس از عربستان سعودی و متحدانش، سفیر خود در تهران را فراخواند و سطح روابط خود را به کاردار کاهش داد، از سال گذشته روابط دیپلماتیک خود با ایران را تقویت کرده است.
همچنین این بیانیه در حالی صادر شده که سال گذشته دو ماه پیش، بیانیه مشابهی میان چین و شش کشور عربی حاشیه خلیج فارس درباره جزایر سه‌گانه تنب کوچک، تنب بزرگ و ابوموسی واکنش ایران را برانگیخت.
قبل از آن نیز بیانیه مشترک چین و عربستان سعودی، در جریان سفر شی جین‌پینگ به این کشور نیز از جمهوری اسلامی ایران خواسته بود که از «مداخله در امور داخلی کشورها» خودداری کند، به «اصول حسن همجواری» احترام بگذارد، «رژیم منع اشاعه» تسلیحات هسته‌ای را رعایت و با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی همکاری کند.
حمید ابوطالبی، مشاور سابق حسن روحانی نیز در واکنش به بیانیه اخیر روسیه و کشورهای عربی در توئیتی نوشت: «پس از ضربه‌ای که سال گذشته چین به حاکمیت ملی ایران زد، و پاداش آن میانجیگری میان ایران وعربستان و ضمانت روابط بود که اهدا گردید، از روسیه که در بیش از یکصد سال خیانت‌های نابخشودنی در حق ملت ایران و جداکردن بخش مهمی از کشورعزیزمان کرده چنین موضعی بعید نبود.»
همچنین قاسم محبعلی، مدیرکل سابق خاورمیانه وزارت خارجه ایران در این زمینه به وبسایت انتخاب گفت: «جدا از آمریکایی‌ها که از قبل دقت داشته اند که از خلیج به عنوان خلیج فارس نام ببرند و در مورد جزایر سکوت کنند، چین و روسیه چندان به این موضوع توجهی ندارند. در جلسه شورای همکاری خلیج فارس و اروپایی‌ها نیز اتفاق مشابهی افتاده است. ظاهرا دوستان ایران خیلی توجهی به خواسته‌های ایران نشان نمی‌دهند و بیشتر به خواسته‌های رقیب توجه دارند.»
او با بیان این که «این مسئله ناشی از سیاست خارجی نامتوازن ما در مقابل غرب است»، افزود: «آن‌ها [روسیه] می‌بینند که سیاست‌های ایران سود و قدرتی ندارد، طرف مقابل نیز خیالش راحت است که هر موضعی بگیرند ایران از سر ناچاری چیزی نمی‌گوید. آن‌ها خیالشان راحت است که موضع ایران در مورد تبت و تایوان جا به جا نمی‌شود، اما در مورد اعراب نگرانند.»
