چهار سال پس از «جنگ یوم کیپور» در اکتبر سال ۱۹۷۳ بین مصر و اسرائیل که در آن سوریه نیز سهمی داشت، محمد انور سادات رییس جمهور مصر راهی اورشلیم شد و با این اقدام تاریخ ساز ضمن پایان دادن به یک نبرد ۳۰ ساله، ذهنیت جهان عرب را نسبت به موجودیت کشور جوان همسایه تغییر داد.
رهبر مصر که تا آن تاریخ حتی از گفتگوی مستقیم با رهبران کشور اسرائیل خودداری میکرد با حضور در «کنست»در روز ۱۹ ماه نوامبر سال ۱۹۷۷، بر این واقعیت صحه گذارد که اسرائیل بخش غیر قابل انکار و ماندگار در جغرافیای سیاسی منطقه است.
پیروزی‌های مقدماتی و سریع ارتش مصر علیه اسرائیل طی سه روز نخستین جنگ غافل گیرانه اکتبر سال ۱۹۷۳ ، بخصوص در شرق کانال سوئز، رهبران اسرائیل را قانع ساخت که علیرغم ۳۰ سال درگیری و ثبت پیروزی‌های نظامی متعدد علیه اعراب،امنیت کشور کوچک یهودی شکننده، حفظ آن پر هزینه و ماندگاری آن در گرو سازش و آمیزش با اعراب است.
طی جنگ سال ۱۹۷۳ علاوه بر مصر، سوریه و اسرائیل، آمریکا و اتحاد شوروی سابق هم تمام توان خود را برای پشتیبانی تسلیحاتی و اطلاعاتی از طرف مورد حمایت خود بکار گرفتند، با این وجود پیروزی قاطع و قابل دوام برای هیچیک از دو طرف نزاع ثبت نشد.
دیپلماسی بجای جنگ
با قبول این واقعیت که ادامه جنگ به شکست و انهدام اسرائیل ختم نخواهد شد، و همچنین درک درست از روحیه مردم اسرائیل و نقش افکار عمومی در روند تصمیم گیری رهبران سیاسی آن کشور، سادات راه دیگری را برای حل اختلافات اعراب و اسرائیل در پیش گرفت.
او که بر خلاف جمال عبدالناصر، رییس جمهور پیشین از خود عمل گرایی را بر آمانگرایی سوسیالیستی، و پان عربیسم مناقشه جو و شعار‌های تهی از واقعیت ترجیح میداد طی سخنانی در مجلس نمایندگان اسرائیل تاکید کرد: « ما (اعراب) به شما (یهودیان اسرائیلی) در جمع خود خوش آمد میگوئیم و سلامت و امنیت شما را ضمانت میکنیم.»
تصمیم شجاعانه سادات راه مذاکرات صلح با اسرائیل را باز کرد و طی مذاکرات سال ۱۹۷۸ در «کمپ دیوید» آمریکا به اعلام شناسایی رسمی اسرائیل از سوی مصر ( و اردن) و پس گرفتن صحرای سینا ختم شد.
ابتکار صلح سادات که با استقبال و همراهی مناخم بگین نخست وزیر دست راستی وقت اسرائیل روبرو شد مصر را که پرجمعیت‌ترین کشور عرب در جهان است از دایره نفوذ اتحاد شوروی سابق خارج ساخت و از این راه ضربه دیگری بر پیکر بیجان امپراطوری در حال فروپاشی کمونیستی فرود آمد.
با سفر به اورشلیم، سادات افکار عمومی مردم اسرائیل را با خود همسو ساخت و از راه باز پس گرفتن شبه جزیره سینا غرور جریحه دار شده مردم مصر را به آنها باز گرداند.
عوامل و نتایج یک رویداد تاریخی
بدون تردید اقدام تاریخی سادات برای سفر به اسرائیل، که هنوز بعد از چهل سال در ذهن علاقمندان به تاریخ و سیاست، شگفت انگیز مینماید،منحصر و متکی بر ابتکار یکجانبه رییس جمهور واقع گرای مصر نبود.
در اسرائیل دولت راست گرای مناخیم بگین که موشه دایان قهرمان جنگ سال ۱۹۶۷ ، وزیر دفاع پیشین و نماینده حزب کارگر در «کنست» را به منصب وزارت خارجه برگزید و از این راه اطمینان خاطر افکار عمومی کشور را نسبت به صحت تصمیمات و اقدامات خود جلب کرد، در هموار ساختن راه سفر سادات به اورشلیم نقش موثر داشت.
هنری کیسینجر وزیر خارجه آمریکا در دولتهای نیکسون و جرالد فورد، با کمک شاه ایران که هم مورد اطمینان کامل سادات بود و هم دارای مناسبات نزدیک با اسرائیل، در طراحی نقشه راه صلح مصر و اسرائیل نقش موثری ایفا کردند.
در نتیجه «مذاکرات صلح کمپ دیوید» تمام سرزمین‌های مصر که طی حکومت عبدالناصر و در جریان جنگ با اسرائیل و شکست نظامی سال ۱۹۶۷ از دست رفته بود به مصر عودت داده شد.
جنگ با اسرائیل که در دوران ناصر و شعار «محو کشور یهودی» موضوع روز مردم مصر بود، چهل سال است به تاریخ سپرده شده.
علی رغم ادامه مناقشات با فلسطینیان که امروز در دو بخش «باریکه غزه» تحت سلطه حماس و «ساحل غربی رود اردون» و دولت معتدل محمود عباس متمرکز شده اند، وضعیت جنگ اعراب و اسرائیل با مختصات چهل سال پیش کاملا متفاوت است، موجودیت دو کشور فلسطینی و اسرائیلی پذیرفته شده، و اسرائیل بخشی از واقعیت پذیرفته شده و غیر قابل انکار در جغرافیای منطقه بشمار میرود.
چهل سال پس از سفر سادات به اروشلیم، جمهوری اسلامی در ایران که رهبر پیش از انقلاب آن از زمینه سازان صلح اعراب و اسرائیل بود، تنها حکومت جهان است که همچنان بر طبل «نابودی اسرائیل» میکوبد، در حالیکه نتانیاهو نخست وزیر اسرائیل و عبدالفتاح ال سیسی رییس جمهور کنونی مصر از داشتن خط ارتباط مستقیم تلفنی با یکدیگر برخوردارند و نزدیکی دو کشور در اندازه‌ای است که اسرائیل با استفاده از لابی خود در واشنگتن، خواستار افزایش کمکهای آمریکا به مصر می شود.
--------------------------------------------------------------
یادداشت‌ها و گفتارها بیانگر آرا و نظرات نویسندگان خود هستند و نه بازتاب دیدگاهی از سوی رادیو فردا.
