سازمان سینمایی وزارت ارشاد دولت ایران روز دوشنبه ۳۰ خرداد با انتشار اطلاعیه‌‌ای از توقیف فیلم «برادران لیلا» ساخته سعید روستایی خبر داد.
به این ترتیب در حالی که مشکلات سینمای ایران در جنبه‌های مختلف به بالاترین میزان رسیده است، مسئولان فرهنگی دولت ابراهیم رئیسی ترجیح دادند برای نشان دادن کنترل و تسلط‌شان بر شرایط، از ابزار تنبیهی توقیف برای برخورد با یکی از فیلم‌های مهم یک سال اخیر استفاده کنند.
در اطلاعیه سازمان سینمایی درباره توقیف فیلم «برادران لیلا» اعمال نشدن سانسورهای مورد نظر این سازمان در نسخه نمایش داده شده در جشنواره کن و اصرار بر عدم اعمال این سانسورها از دلایل توقیف این فیلم دانسته شده است.
«برادران لیلا» سومین فیلم بلند سعید روستایی بعد از فیلم‌های «ابد و یک روز» و «متری شیش و نیم» است. این فیلم درباره خانواده پرجمعیتی است با فرزندان پرتعداد میان‌سال که اعضایش هرکدام دچار مشکلات اقتصادی مختلف هستند. اشاره‌های نمادین فیلم ورای داستان ظاهری‌اش درباره فرزندانی گرفتار پدری بی‌اعتنا به مشکلات آنها و در پی تأیید بزرگی خودش، می‌تواند وضعیت نسلی گرفتار پیرمردی خودرأی و بی‌منطق را نشان دهد.
سازمان سینمایی وزارت ارشاد در اطلاعیه اعلام توقیف فیلم «برادران لیلا»، موضوع لزوم دریافت پروانه نمایش برای حضور فیلم‌ها در جشنواره‌های خارجی را مستند به آیین‌نامه‌ای به نام نظارت بر نمایش فیلم دانسته است.
موضوعی منافشه برانگیز که برخلاف رویه‌های معمول در حضورهای جشنواره‌ای دست‌کم یک دهه اخیر بسیاری از فیلم‌های ایرانی است. در سال‌های اخیر با پیشرفت تکنولوژیک و سهولت در ارسال فیلم ها به خارج از کشور، بسیاری از فیلم‌ها بدون داشتن پروانه نمایش در جشنواره‌های مختلف شرکت کرده و بعداً مجوز نمایش در ایران می‌گرفتند.
حالا اما مسئولان وزارت ارشاد ایران می‌گویند مدیران پیشین به گفته آنها منفعل عمل می‌کردند و قصد دارند مانع از حضور فیلم‌ها در جشنواره‌ها پیش از دریافت مجوزهای رسمی شوند.
این تغییر رفتار و تأکید بر افزایش سخت‌گیری‌ها اما به اتفاقاتی مرتبط است که در دوره اخیر جشنواره فیلم کن رخ داد. اتفاقاتی که حساسیت‌ها پیرامون سینما و عملکرد سینماگران ایرانی را بار دیگر افزایش داد.
توجه عمومی که جامعه ایران نسبت به جایزه زر امیرابراهیمی، بازیگر زن فیلم «عنکبوت مقدس» نشان داد، خشم مقام‌های حکومت جمهوری اسلامی ایران را برانگیخت و با راه انداختن کارزارهای تبلیغی مختلف در پوشش اعتراض به آنچه «توهین به مقدسات» نامیده شد، کوشش کردند از اهمیت موفقیت سینماگرانی ایرانی فعال در خارج از کشور بکاهند.
از سوی دیگر اظهارات عوامل فیلم «برادران لیلا» در جشنواره کن و نوع حضور آنها در فرش قرمز نمایش این فیلم هم، مطابق خواسته‌ها و علائق مسئولان نبود. صحبت از مبارزه روزانه زنان برای تغییر شرایط‌شان یا تنبیه مردم و بیان صریح «مقاومت در مقابل سانسور»، دور از خواسته‌ها و علائق حکومت بود.
انتقادها از عملکرد عوامل فیلم برادران لیلا در حالی از سوی مسئولان حکومت بیان می‌شود که یکی از تهیه‌کنندگان این فیلم، جواد نوروزبیگی از سینماگران نزدیک به حکومت جمهوری اسلامی است. آقای نوروزبیگی به نوشته روزنامه جوان از افسران ارشد سپاه پاسداران است و سابقه تولید فیلم‌های موردنظر حکومت را داشته است.
این موضوع خود می‌تواند نشان‌دهنده شدت بحران موجود در نوع ارتباط مدیران سینمایی حکومت با سینماگرانی باشد که بویژه در سال های اخیر به بی‌اعتنایی نسبت به سختی‌های معیشتی مردم و عملکرد حکومت متهم می‌‌شوند.
سعید روستایی، کارگردان «برادران لیلا» پس از اطلاعیه سازمان سینمایی در اینستاگرام نوشت که فیلمش را با خون دل ساخته و خواستار پایان دادن به آنچه «تحقیر و تهدید» نامید، شد.
مسئولان سینمایی دولت ایران از ادامه حضورهای جشنواره‌ای نسخه سانسور نشده فیلم برادران لیلا از جمله نمایش آن طی روزهای آینده در جشنواره فیلم مونیخ انتقاد کرده‌اند. این در حالی است که حقوق پخش بین‌المللی فیلم برادران لیلا را شرکت بزرگ و شناخته شده فرانسوی «وایلدبانچ» برعهده دارد و این فیلم قرار است طی ماه‌های آینده در فرانسه و برخی کشورهای دیگر اکران شود.
این پرسش که آیا توقیف فیلم برداران لیلا در داخل ایران می‌تواند تأثیری بر ادامه حضورهای خارجی نسخه سانسور نشده آن در خارج از کشور بگذارد یا نه از نکات مهم پیرامون اتفاق اخیر است.
اتفاقات پیرامون فیلم «برادران لیلا» در حالی رخ می‌دهد که عدم استقبال مردم از فیلم‌های در حال نمایش در سینماهای ایران ادامه دارد و باعث شدت گرفتن نگرانی‌ها از آینده اقتصادی صنعت سینما در ایران شده است.
از سوی دیگر نوع واکنش‌ها در شبکه‌های اجتماعی به توقیف فیلم «برادران لیلا» که با نوعی بی‌اعتنایی یا تردید در واقعی یا نمایشی بودن چنین توقیفی با اشاره به عملکرد و صحبت‌های عوامل فلم در جشنواره کن همراه است، نمایشگر دشواری موقعیت بخش زیادی از سینماگران در شرایط فعلی شده است.
نوع واکنش سعید روستایی به اعلام توقیف که فاصله مشخصی با صحبت‌هایش در جشنواره کن مبنی بر «ترجیح توقیف به سانسور» داشت و جنبه ترحم‌برانگیزش برجسته بود، در رفع تردیدهای ایجاد شده کمکی نکرد.
همه اینها دشواری موقعیت عوامل «برادران لیلا» را نمایش می‌دهد. تلاش برای نمایش نزدیکی به خواسته‌های مورد نظر جامعه معترض، با سد حکومتی مواجه می‌شود که انبوه ابزارهای تنبیهی را در اختیار دارد و احتمالاً آگاه به همین واکنش‌های تردیدبرانگیز، تکلیف و تصمیمش در استفاده از ابزارهایش بسیار مشخص است.
وضعیتی که سازندگان فیلم «برادران لیلا» در آن قرار گرفته‌اند، نمونه آشکار و نمایانی از موقعیت دشوار فعلی گروهی از سینماگران ایرانی در میانه شکاف عظیم فعلی میان جامعه و حکومت است؛ فیلم‌شان توقیف شده اما بخشی از جامعه با دیده تردید به آن نگاه می‌کند یا به آن بی‌اعتناست و رسانه‌های نزدیک به نهادهای امنیتی و نظامی هم این واکنش‌ها را نشانه درستی اقدام حکومت تحلیل می‌کنند. مسئولان توقیف‌کننده هم با مشاهده این بازتاب‌ها و واکنش‌ها از اقدام‌های تنبیهی بیشتر می‌گویند و بر میزان هشدارهایشان می‌افزایند. وضعیت کم‌سابقه و در نوع خود پیچیده‌ای است.
