سرکان ییلدیریم از ترکیه هفته اول خرداد ستارهٔ مسابقات جهانی ۲۰۲۴ پارادوومیدانی در بخش کم‌بینایان بود و در کوبهٔ ژاپن، علاوه بر قهرمانی ۱۰۰ متر، در ۴۰۰ متر هم طلا گرفت و رکورد جهانی را بهبود بخشید.
رادیوفردا دریافته است که این دونده قبلاً در همین شهر، با نام دیگری مدال برنز بازی‌های آسیایی داخل سالن را هم گرفته بود، اما نه برای ترکیه که برای ایران.
او سجاد هاشمی آهنگری است، متولد شهریور ۱۳۷۰ که رکورددار ایران در ۴۰۰ متر، مادهٔ چهار در ۴۰۰ متر امدادی فضای باز، و همچنین مواد ۲۰۰ متر و چهار در ۴۰۰ متر داخل سالن است.
او سال ۲۰۱۲ بدون مشکل بینایی نمایندهٔ ایران در المپیک لندن بود و حالا قرار است در پارالمپیک پاریس برای ترکیه بدود.
سجاد هاشمی تا شهریورماه ۱۴۰۱ به‌عنوان دوندۀ معمولی و عضو تیم ذوب آهن در لیگ باشگاه‌های کشور حضور داشت، اما پس از دو سال غیبت ناگهان با پرچم ترکیه و هویت جدید «سرکان ییلدیریم» در رقابت‌های جهانی پارادوومیدانی کم‌بینایان بازگشته است.
شیوۀ بازگشت او به میادین ورزشی با ابهام‌ها و تناقض‌هایی همراه بوده، از جمله صحبت نکردن از زندگی حرفه‌ای گذشتۀ خود در ایران در مقام یک دوندۀ ظاهراً سالم و بدون مشکل بینایی در گفت‌وگو با رسانه‌های ترکیه‌ای و از طرف دیگر، انتخاب هویتی جدید و بازگشتش به میادین به عنوان دوندۀ «کم‌بینا»ی ترکیه‌ای.
ما در این گزارش به بررسی دقیق‌تر این ابهام‌ها و تناقض‌ها پرداخته‌ایم و در عین حال تلاش کردیم از طریق مراجعه و مکاتبه با صفحات اینستاگرامی سجاد هاشمی و سرکان ییلدیریم و همچنین شماری از مراجع ورزشی جوابی برای سؤالات پیش‌آمده پیدا کنیم.
یک رونمایی پرابهام
سرکان (سجاد) پس از کسب قهرمانی کم‌بینایان جهان، در نشست خبری با رسانه‌های ترکیه از سوابق درخشانش به عنوان نمایندۀ ایران در دوومیدانی آسیا و دویدنش در المپیک لندن صحبت نکرده است.
برای نمونه، او اواسط خرداد امسال در مصاحبه با سرویس ورزشی «خبرگزاری آناتولی» فقط گفت که قبلاً دونده بوده اما به‌دلیل ضعف بینایی، دائماً پاهایش از خط عبور می‌کرده و در بسیاری از مسابقات حذف شده است.
این ادعا با نتایج قابل توجه این دونده برای ایران شامل سه مدال آسیایی در دوره‌های گوناگون، همچنین طلای ۴۰۰ متر سال ۲۰۱۱ ارتش‌های جهان در ریودوژانیرو، در تضاد بود.
صرف نظر از سوابق درخشان ورزشی، سرکان ییلدیریم (سجاد هاشمی) که در چند ماه گذشته به عنوان دوندۀ پارادوومیدانی به میادین ورزشی برگشته و اکنون زیر پرچم ترکیه رقابت می‌کند تنها در معدود مواردی در مصاحبه با رسانه‌های ورزشی ترکیه به ایرانی بودن خود اشاره کرده است.
او چند روز پس از مصاحبۀ یاد شده با خبرگزاری آناتولی، به عنوان مهمان با تی‌آرتی اسپور ییلدیز، شبکه ورزش تلویزیونی دولتی ترکیه، به گفت‌وگو نشست و در آن‌جا همچنان بدون اشاره به دستاوردهای ورزشی گذشتۀ خود صرفاً گفت که متولد سال ۱۳۷۰ در آذربایجان شرقی در ایران است و پیشتر به عنوان «دوندۀ معمولی» مشغول فعالیت بوده تا آن‌که بینایی‌اش با مشکل مواجه می‌شود.
ضعف بینایی او در برخی رسانه‌های ترکیه «مشکل وراثتی» عنوان شده است. با این حال، همگی این رسانه‌ها از سرکان ییلدیریم به عنوان «قهرمان ملی» ترکیه یاد می‌کنند بدون آن‌که از دستاوردهای پیشین او به عنوان ملی‌پوش ایرانی نام برده شود.
«زندگی دوگانۀ» دوندۀ دوتابعیتی
این دوندۀ اهل تبریز یک حساب اینستاگرام تأییدشده دارد با افزون بر ۱۰ هزار دنبال‌کننده که پست‌هایش به زبان فارسی است. در این حساب کاربری که تازه‌ترین پست آن مربوط به ۲۹ تیرماه امسال است، او هیچ عکسی با عینک تیره ندارد و اثری از فعالیت‌های ورزشی‌اش در ترکیه هم دیده نمی‌شود.
اما صفحه‌ای نسبتاً تازه‌تأسیس هم به نام سرکان ییلدیریم در اینستاگرام هست که مطالبش به زبان ترکی استانبولی است؛ موضوع پست‌هایش فقط فعالیت او در پارادوومیدانی و با پرچم ترکیه است، همه با عینک تیره و بدون اشاره و نشانه‌ای از موفقیت‌هایش در دوومیدانی آسیا.
همین قضیهٔ ناهمخوانی را در تماس با صفحات اینستاگرامی سرکان و سجاد دنبال کردیم تا توضیحاتش را منتشر کنیم، اما تا پیش از انتشار گزارش پاسخی دریافت نکردیم.
پس از انتشار گزارش رادیوفردا، سجاد هاشمی آهنگری با حساب کاربری فارسی خود در بخش نظرات اینستاگرام رادیوفردا نوشت: «من یک ورزشکار اهل تبریز هستم که بنا به دلایل شخصی امروز برای کشور ترکیه در مسابقات حاضر می‌شوم.»
او سپس با اذعان به این‌که هویت جدیدی برای خود برگزیده، توضیح داد: «با توجه به قانون کشور ترکیه افراد دوتابعیتی می‌توانند نام جدیدی برای خود انتخاب کنند.»
سجاد هاشمی افزود: «اگر به گذشتۀ خود اشاره‌ای نکردم تنها دلیلش این بود که مخاطب شرایط ورزشی امروز من مربوط به مردم کشور ترکیه است.»
این دوندۀ ایرانی در بخش دیگری از توضیحات خود آورده است: «از سال ۸۶ دارای معلولیت چشمی هستم اما ترجیح دادم به خاطر شرایط رکوردهایم در بین ورزشکاران عادی مسابقه دهم و از سال ۹۶ نیز دارای کارت معلولیت با درجۀ نسبتاً شدید در ایران هستم.»
این ورزشکار تأکید کرده که «نابنیای مطلق» نیست و بعد از تأیید «کم‌بینایی»اش از سوی کمیسیون پزشکی جهانی مجوز حضور در مسابقات را دریافت کرده است.
گلایه‌هایی که به جایی نرسید
آخرین بار که سجاد هاشمی آهنگرانی زیر پرچم ایران مدال گرفت، ژوئن ۲۰۲۱ (تابستان ۱۴۰۰) در تورنمنت ارزروم ترکیه بود که بدون «خطای عبور از خط»، ضمن کسب مدال نقره، رکورد جدیدی برای ایران به ثبت رساند؛ رکوردی که همچنان پابرجا است.
از جمله آخرین گفت‌وگوهای او با رسانه‌های داخل ایران می‌توان به مصاحبه‌اش با خبرگزاری ایسنا اشاره کرد که در ۲۲ مرداد ۱۴۰۱ منتشر شد؛ سجاد هاشمی در آن مصاحبه درست یک ماه پیش از آخرین حضورش در رقابت‌های باشگاهی دوومیدانی ایران به ایسنا گفته بود: «مرگ از تمرین برایم راحت‌تر است» و با اشاره به مشکلات مالی از این‌که از سوی مسئولان فدراسیون دوومیدانی حمایت نمی‌شود، گلایه کرد.
او در اسفندماه ۱۴۰۰ نیز به همین خبرگزاری گفته بود که «تقریباً سه سال است در ترکیه تمرین می‌کند» و به مشکلات در تأمین هزینه‌های مالی خود به‌رغم دریافت تعهد از باشگاه «پلیمر خلیج فارس» خرم‌آباد اشاره کرده بود.
محمد خالوندی و محسن کائیدی هم دو ورزشکار ایرانی‌اند که تابعیت دوم دریافت کرده‌اند و برای ترکیه رقابت می‌کنند، اما پیشینهٔ ورزشی‌شان تغییر نکرده و در ایران نیز قهرمان پارالمپیک بوده‌اند.
سجاد هاشمی آهنگری شهریور ۱۴۰۱، برای تیم ذوب آهن، قهرمان ۴۰۰ متر باشگاه‌های ایران شد، اما کمتر از دو سال بعد قرار است با هویت دیگری در پارالمپیک بدود.
مقررات بین‌المللی
از طریق تماس با کمیتهٔ بین‌المللی پارالمپیک و پارادوومیدانی، ابهام‌ها دربارۀ اتهام‌ها و تخلفات احتمالی دربارۀ تغییر کلاس‌بندی ورزشکاران را در میان گذاشتیم. دبلیو.پی.ای (WPA) که نهاد جهانی پارادوومیدانی است، چنین پاسخ داد: «اتهامات مربوط به تخلفات کلاس‌بندی را بسیار جدی می‌گیریم و مطابق با رویه‌های تعیین‌شده در مقررات پیگیری می‌کنیم.»
رافائل مارانائو، مدیر ارتباطات این رشته در کمیتهٔ بین‌المللی پارالمپیک، به رادیوفردا گفت: «پارادوومیدانی در هر زمانی می‌تواند در مورد ورزشکاری که به نظرش کلاس ورزشی نادرستی به او اختصاص داده شده، اعتراض کند.»
آقای مارانائو در پاسخ ارسالی‌اش همچنین تأکید کرد: «این یک تخلف انضباطی جدی است که ورزشکار عمداً مهارت‌ها یا توانمندی‌ها و یا درجه یا ماهیت نقص خود را به‌غلط اعلام کند. همچنین برای هر فرد حامی ورزشکار، کمک‌رسانی، پنهان کردن یا شریک بودن در هرگونه اظهارات نادرست عمدی تخلف انضباطی است.»
مارانائو البته گفت به‌دلیل محرمانه بودن نمی‌تواند دربارهٔ ورزشکار خاصی اظهارنظر کند، اما رادیوفردا را به گزارش منتشرشده‌ای دربارهٔ تخلفی ارجاع داد که در آن، ورزشکاری که واجد شرایط رقابت‌های معلولان نبود، با هویت دیگری در مسابقات بعدی ثبت نام کرد.
سال ۲۰۲۱ در بازی‌های پارا آسیایی جوانان در بحرین، دلشادبک سودیکوف ازبکستانی مجوز نگرفت و واجد شرایط تلقی نشد. او سال بعد در کشور خودش با نام جدید دلشادبک جباروف مجدداً ثبت‌نام کرد تا در مسابقات جهانی پارادوومیدانی شرکت کند.
این ارگان از کمیتهٔ پارالمپیک ازبکستان خواستار احراز هویت شد و ازبکستان تأیید کرد که هر دو ورزشکار در واقع یک فرد هستند.
به این ترتیب، جباروف (سودیکوف) و مربی‌اش چهار سال محروم شدند. ازبکستان هم علاوه بر دریافت اخطار رسمی، برای جلوگیری از تکرار اتفاقات مشابه تعهد و تضمین داد.
بر پایۀ همین ماجرا، از کمیتهٔ پارالمپیک ترکیه و فدراسیون کم‌بینایان این کشور پرسیدیم آیا سوابق این ورزشکار را از فدراسیون دوومیدانی یا کمیتهٔ پارالمپیک ایران استعلام کرده‌اند؟ آن‌ها تاکنون پاسخی نداده‌اند.
اما نهاد جهانی پارادوومیدانی به رادیوفردا می‌گوید: «سوای کلاس‌بندی و بررسی اطلاعات پزشکی ورزشکار، این ارزیابی ممکن است چندین بار در طول دوران حرفه‌ای یک ورزشکار انجام شود. ورزشکاران همچنین در طول مسابقات رصد می‌شوند تا تأیید شود که حرکات و عملکردشان با کلاس‌بندی آن‌ها مطابقت دارد.»
نهاد جهانی این رشته در پارالمپیک موضوع «وینود کومار» را هم با رادیوفردا در میان گذاشت.
او برندهٔ مدال برنز پرتاب دیسک در کلاس اف ۵۲ از پارالمپیک ۲۰۲۰ توکیو شد، اما به‌دلیل «تعمد در اظهارات غلط»، علاوه بر دو سال محرومیت، مدالش را پس گرفتند.
در توضیح محرومیتش آمده است که او در عملکردهای متعددی مشاهده شده که «از نظر فیزیکی و فنی با کلاس‌بندی‌اش همخوانی نداشته است».
بازی‌های پارالمپیک ۲۰۲۴ ماه آینده در پاریس برگزار خواهد شد. ترکیه اعلام کرده است که در دوومیدانی با شش ورزشکار زن و مرد حضور خواهد یافت.
آیهان ییلدیریم، رئیس فدراسیون کم‌بینایان ترکیه، در نشست خبری خود موفقیت‌های جهانی سرکان ییلدیریم را «در ورزش ترکیه بی‌سابقه» دانست.
مقایسۀ رکوردهای سرکان (سجاد) با رقبای اصلی‌اش از آمریکا، انگلیس، تونس و مراکش نشان می‌دهد که اگر در پارالمپیک پاریس بدود، دو نشان طلای دوهای سرعت را نصیب ترکیه خواهد کرد.
