گزارش‌ها از تهران حاکی است که بسیاری از مراکز و کلینیک‌های درمان حیوانات خانگی، به دستور شهرداری پایتخت، تعطیل شده‌اند.
این که چرا در روزهای شیوع کرونا، شهرداری تهران چنین تصمیمی گرفته، شاید تا حدی به پیشینه برخورد حکومت و مسئولان دولتی با موضوع نگهداری حیوانات خانگی در ایران هم مرتبط باشد.
در این شماره از مجله جامعه رایوفردا، با امید توشه، روزنامه‌نگار و فعال حقوق حیوانات در ایران، گفت‌وگو کردیم و ابتدا از او پرسیدیم اتفاقی که دارد می‌افتد، دقیقاً چیست؟
امید توشه: شهرداری تهران در حال پلمب بعضی کلینیک‌های دامپزشکی در شهر تهران است و البته از شهرهای دیگر و از مشهد هم ما این خبر را داشتیم.
خب، چه دلیلی برای این کار اعلام کردهاند؟
توشه: موردی که شهرداری به آن استناد می‌کند، حضور این کلینیک‌ها در ساختمان‌های مسکونی است و بهانه‌ای که دارد این است که کلینیک‌های دامپزشکی نباید در مجتمع‌های مسکونی باشند. از نظر قانونی به این استدلال ایراد وارد است، چرا که حرفه‌های وابسته به پزشکی می‌توانند در اماکن مسکونی فعالیت کنند. حتی کلینیک‌های بیوشیمی و لابراتوارهای دندان‌پزشکی و آزمایشگاه‌ها مشکلی برای حضور در اماکن مسکونی ندارند.
نکته این است که پروانه کلینیک‌های دامپزشکی از طریق سازمان نظام دامپزشکی صادر می‌شود که طرف آن وزرات جهاد کشاورزی است، و شهرداری استناد می‌کند که چون کلینیک‌های دامپزشکی از طرف وزارت بهداشت مجوز برای اماکن مسکونی ندارند، پس مراکز درمانی محسوب نمی‌شوند.
درواقع یک ناهماهنگی قانونی وجود دارد که چون کلینیک‌های دامپزشکی از وزارت بهداشت مجوز نمی‌گیرند، پس شامل مشاغل مرتبط با پزشکی نمی‌شوند و موردشان متفاوت است.
اما شهرداری تهران به هر دلیلی که این نظر را دارد، پیشنهاد جایگزینش چیست؟ راهکارش چیست؟ به هر حال این کلیلنک‌ها کجا باید باشند؟
توشه: به آن‌ها گفته می‌شود که در مراکز مسکونی نباشند، در مراکز اداری هم نباشند، ولی پاسخی برای کلینیک‌های دامپزشکی و دامپزشکان ندارند که کجا باشند.
پیشنهاد شهرداری این است که از شهرها خارج شوند یا در خانه‌باغ‌ها فعالیت کنند که عملاً امکان‌پذیر نیست. به دلیل این‌که کسانی که مراجعه می‌کنند به کلینیک‌های دامپزشکی، بیشتر ساکن شهرها هستند و مردمی هستند که صاحب حیوان خانگی هستند و عملاً ممکن نیست که از شهر خارج شوند.
آیا ممکن است دلیل پلمب این کلینیک‌ها مثلاً‌این بوده باشد که برای همسایه‌ها مزاحمت ایجاد کردهاند؟ یعنی امکان دارد موضوع به این هم مربوط باشد؟
توشه: کاری که کلینیک‌های دامپزشکی می‌کنند و تا الان هم متداول بوده این است که یک ساختمان مسکونی را به صورت کامل اجاره می‌کنند یا می‌خرند که همسایه‌ای در آن نباشد که مزاحمت ایجاد شود. در آن ساختمان، مراجعه‌کنندگان به‌راحتی می‌روند و می‌آیند و همسایه‌ای نیست و احتمالاً آزمایشگاه یا اتاق عمل‌شان هم همان‌جاست و مشکلی از این بابت نبوده.
یکی از کلینیک‌ها نزدیک ۱۵ سال است که دارد فعالیت می‌کند و برایش ابلاغیه آمده که هر چه زودتر باید تخلیه کنی. عملاً در ۱۵ سال گذشته هیچ مشکلی نبوده، اما این که شهرداری حالا از این قضیه ایراد می‌گیرد بسیار ناراحت‌کننده است.
برخی دامپزشک‌ها اعلام کردهاند که هیچ شکایت شخصی نداشته‌اند یا همسایه‌ها مشکلی نداشته‌اند، اما شهرداری به آن‌ها مراجعه می‌کند و از آن‌ها می‌خواهد کلینیک را تخلیه کنند.
آقای توشه، به نظر شما آیا ربطی هم مثلاً دارد به همه‌گیری کرونا؟ یعنی ممکن است نگرانی‌هایی در این زمینه - هرچند که هیچ پایه و اساسی ندارد- دلیل این اقدام باشد؟
توشه: نه، شهرداری درباره بیماری کرونا اصلاً هیچ ایرادی نمی‌تواند وارد کند به کلینیک‌های دامپزشکی و حتی به حیوانات خانگی. چون اصلاً اثبات نشده است. اگر هم اصلاً چنین استدلالی داشته باشد، خب ما می‌دانیم کلینیک‌های دامپزشکی کارشان این است که از بیماری سگ‌ها و گربه‌ها و حیوانات خانگی جلوگیری کنند و آن‌ها را درمان کنند، و این استدلال مناسبی نیست که بخواهند آن را ربط بدهند به کرونا یا موارد مشابه آن.
به‌نظرتان این ماجرا چه‌قدر مربوط است به این‌هکه به‌طور کلی حکومت با نگهداری حیوانات خانگی برخورد می‌کند؟ مخصوصاً در سال‌های اخیر که می‌بینیم مردم اشتیاق بیشتری نشان داده‌اند برای داشتن حیوانات خانگی، این برخورد شدیدتر شده. ولی در عین حال نگهداری از این حیوانات هم مدام دارد کار سخت‌تری می‌شود در ایران.
توشه: درواقع در چند ماه گذشته برخورد با کلینیک‌های دامپزشکی و همین‌طور «پت‌شاپ‌‌ها» که لوازم مورد نیاز حیوانات خانگی را می‌فروشند، شدت گرفته. ممنوعیت واردات غذایی حیوانات خانگی هم یک سالی هست که دارد اجرا می‌شود و خیلی مشکلات جدی به وجود آورده.
هرچند گفته شده که تولیدکنندگان داخلی قرار است فعال شوند و غذا تولید کنند. بعضی‌شان هم این کار را کردند، اما کیفیت غذایی که تولید می‌کنند بسیار بسیار پایین است و به نظر می‌رسد که یک عزم جدی شکل گرفته که کسی حیوان خانگی نگه ندارد یا مشکلاتی که در راه نگه داشتن حیوانات خانگی هست، افزایش پیدا کند.
نکته‌ای که خودتان هم اشاره کردید نکته مهمی است که نگه داشتن حیوان خانگی برای مردم روزبه‌روز دارد سخت‌تر می‌شود. هم برای تأمین مایحتاج روزانه‌شان مثل غذا و هم این مورد جدید کلینیک‌های دامپزشکی و فشاری که به آن‌ها می‌آید. بسیار مضل بزرگی است. اگر قرار است کلینیک‌های دامپزشکی بسته شوند و کسانی که حیوانات خانگی دارند به بیرون شهر مراجعه کنند، بسیار قضیه را سخت می‌کند. رفت‌وآمدهای اضافی ایجاد می‌کند. احتمالاً بار ترافیکی افزایش پیدا می‌کند.
در هر حال دیده‌ایم که در همه این سال‌ها شهروندانی که علاقه دارند که حیوان خانگی داشته باشند، این کار را می‌کنند، به‌رغم همه محدودیت‌ها. فکر می‌کنید با این تعطیلی کلینیک‌ها واقعاً شهرداری دارد از سلامت مردم مراقبت می‌کند یا برعکس؟ چون به هر حال حیوانات خانگی به درمان، واکسن و به مراقبت پزشکی نیاز دارند برای زندگی سالم خودشان و همزیستی سالم با انسان.
توشه: درواقع این یک واقعیت است که ده‌ها و شاید صدها هزار نفر حداقل در تهران حیوان خانگی نگه می‌داند و این حیوانات نیاز به مراقبت‌های پزشکی دارند و این رفتار شهرداری کاملاً مغایر با بحث سلامت است. چون در هر صورت این حیوانات واکسن می‌خواهند، احتیاج به جراحی دارند و هر قدر دسترسی صاحبان حیوانات خانگی به کلینیک‌های دامپزشکی محدودتر شود، طبعاً مشکلات سلامت ممکن است افزایش پیدا کند.
بیماری‌های مشترک بین انسان و سگ و گربه ممکن است خیلی کم باشد، اما نمی‌شود ریسک کرد. هر قدر که صاحبان حیوانات خانگی تحت فشار قرار بگیرند، احتمال به خطر افتادن سلامت بقیه هم وجود دارد و این اصلاً اتفاق خوبی نیست.
فکر می‌کنید کل این جریان چه‌قدر می‌تواند به باورهای غلطی مربوط باشد که در ایران هنوز گاهی می‌شنویم؟ مثلاً هنوز گاهی می‌شنویم که گربه نازایی می‌آورد یا خیلی خانواده‌های مذهبی سگ را نجس می‌دانند. فکر می‌کنید که این کلینیک‌های دامپزشکی چه‌قدر نقش داشته‌اند برای ارتقای فرهنگ همزیستی با حیوانات؟
توشه: در سال‌های گذشته، نگهداری از حیوانات خانگی بسیار باب شده در شهرهای بزرگ و طبقه متوسط. اطلاعات مردم خیلی نسبت به گذشته افزایش داشته. می‌دانند که بیماری‌های مشترک بین انسان و دام چیست.
اگر کسی گربه یا سگ می‌آورد، می‌رود واکسن‌هاش را می‌زند و برخلاف گذشته به مسائل درمانی‌اش رسیدگی می‌کند. یکی از حسن‌های کلینیک‌های دامپزشکی این است که این ماجرا را تسهیل کردهاند. مردم می‌توانند نزدیک خانه‌هایشان مراجعه کنند و اگر سگ و گربه‌ای دارند، واکسن‌هایش را بزنند.
نکته مهم‌تر این است که کلینیک‌های دامپزشکی و کلاً دامپزشکان در سال‌های گذشته کمک کردهاند و فرهنگ حیوان‌دوستی را ارتقا داده‌اند. خیلی‌هایشان آموزش می‌دهند و خیلی‌هایشان برای حیوانات آسیب‌دیده که تصادف کردهاند یا موردهای مشابه دارند، مبالغ خیلی کمی از مراجعه‌کنندگان دریافت می‌کنند.
یا مواردی داریم که کلینیک‌های دامپزشکی نسبت به عقیم‌سازی سگ و گربه‌های ولگرد در خیابان‌ها اقدام می‌کنند؛ کاری که بر اساس قانون بر عهده شهرداری‌هاست، اما دامپزشک‌ها دارند خیلی‌هایشان به صورت داوطلبانه این خدمات را ارائه می‌دهند.
