اواخر دسامبر سال گذشته ایالات متحده آمریکا با راه‌اندازی نیروی فضایی ایالات متحده (USSF) فصل جدیدی از رقابت تسلیحاتی را گشود. نیروی جدیدی که وظیفه آن مقابله با تهدیدهای احتمالی علیه آمریکا در فضا و همچنین دفع حملات احتمالی به ماهواره‌های فضایی این کشور عنوان شده است.
اظهارات دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا، مبنی بر اینکه آمریکا باید در فضا چیرگی داشته باشد حالا پکن و مسکو را بیش از پیش نگران کرده است. به‌خصوص به‌کارگیری کلمه چیرگی و سلطه آمریکا بر فضا، چندان خوشایند روس‌ها و چینی‌ها نبوده است و اینطور به نظر می‌رسد که راه‌اندازی نیروی فضای ایالات متحده به آغاز دور جدیدی از رقابت تسلیحاتی دامن بزند.
میدان جدید جنگ‌های آینده
اگرچه چین و روسیه هر دو دستی در نظامی‌سازی فضا داشته‌اند و این اتهام که ایالات متحده با تأسیس نیروی فضایی، نظامی‌سازی فضا را آغاز کرده چندان پذیرفتنی نیست.
اتحاد جماهیر شوروی پروژه «ایستربیتل اسپوتنیک» (جنگنده ماهواره‌ای) خود را حدود شصت سال پیش در سال ۱۹۶۱ آغاز کرد؛ پروژه ساخت یک ماهواره جنگی که قرار بود با نزدیک شدن به هدف خود در مدار زمین به شکل ابری از گلوله منفجر شود. همین شش سال پیش روسیه ماهواره‌ای به نام «کوسموس ۲۴۹۹»به فضا پرتاب کرد که به احتمال بالا مرتبط با یک برنامه نظامی فضایی بوده است.
چین هم در سال ۲۰۰۷ دست به آزمایش یک موشک ضد ماهواره در فضا زده و توانسته ماهواره مستعمل هواشناسی خود، «فنگ‌یون»، را در ارتفاع ۸۶۵ کیلومتری منهدم کند؛ بنابراین پذیرش اینکه تأسیس نیروی فضای ایالات متحده آغازگر تنش و نظامی‌سازی فضاست چندان معقول به نظر نمی‌رسد. اگرچه آمریکایی‌ها از سال‌های دور برنامه تسلیحاتی لیزری را در نظر داشته‌اند و حتی در سال ۱۹۸۹ به فکر راهی برای نابودی جنگ‌افزارهای ضد ماهواره بوده‌اند.
اکنون یک‌پنجم قرن بیست و یکم گذشته و جنگ‌افزار فضایی که چین و روسیه احتمالاً در حال تحقیق بر روی آنها هستند از دید آمریکا تهدیدی برای ماهواره‌ها و سامانه‌هایی نظیر سامانه موقعیت‌یاب جهانی (جی‌پی‌اس) به‌شمار می‌روند. آمریکایی‌ها بودجه‌های تحقیقاتی کلان درخواست کرده‌اند تا بتوانند پژوهش‌های خود در ساخت جنگ‌افزار لیزری تا سال ۲۰۲۳ را پیش ببرند.
در این فناوری‌ها، مبنا بر این است که موشک‌های دوربرد حکومت‌های متخاصم، با بهره‌گیری از حسگرهایی که در فضا قرار گرفته‌اند پیش از پرتاب شناسایی و با استفاده از یک سامانه لیرزی نابود شوند. هدف این طرح تحقیقاتی امریکایی‌ها نابودی موشک‌های دوربرد با استفاده از انرژی متمرکز و هدایت‌شده لیزر از فضا به زمین است.
با کنار هم گذاشتن این رویدادها، صحبت‌های جیمز متیس وزیر دفاع وقت آمریکا، چندان هم عجیب نیست. او گفته بود «باید این واقعیت را پذیرفت که فضا به‌طور فزاینده‌ای به میدان جنگ تبدیل شده‌است.»
چین، روسیه، هند و ایالات متحده تنها بازیگران این صحنه نیستند. فرانسوی‌ها بودجه دفاع فضایی خود را تا سال ۲۰۲۵ به ۳ میلیارد و ۶۰۰ میلیون یورو رسانده‌اند. وزیر دفاع فرانسه هم در اظهاراتی شبیه به اظهارات متیس، فضا را جبهه جدیدی خوانده بود که به صحنه‌ای برای رویارویی مستقیم یا غیرمستقیم قدرت‌های جهان تبدیل شده است.
از جنگ سایبری تا جنگ ستارگان
جنگ‌ها تا پایان قرن بیستم بر روی خاک و آب و هوا ادامه داشت و با ظهور اینترنت، به فضای مجازی و جنگ سایبری کشیده شد. حال به گواه بسیاری از کارشناسان، فضا نیز به عرضه رویارویی قدرت‌های جهانی تبدیل شده است. ناتو که در سال ۲۰۱۶ فضای مجازی را به عنوان زمینه‌ای برای فعالیت‌های عملیاتی خود اضافه کرده بود سال گذشته فضای بیرون از زمین را نیز به حوزه‌های خود افزود و بر این اساس حمله به تأسیسات فضایی یکی از کشورهای عضو می‌تواند با واکنش تمام کشورهای عضو مواجه شود.
فضا دیگر برای قدرت‌های جهان جایی خنثی برای فعالیت صلح‌آمیز در زمینه‌های اقتصادی و ارتباطی نیست. مدیر بنیاد «جهان امن» (Secure World)، نهادی که تجهیزات نظامی در فضا را ثبت می‌کند دو سال پیش گفته بود بیشتر تلاش‌ها برای ساخت سلاح‌های فضایی را روسیه و چین انجام داده‌اند اما آمریکا نیز در این زمینه کارهایی کرده است.
به نظر می‌رسد در ۱۰ اکتبر ۱۹۶۷ زمانی که پیمان فضایی ماورای جو اجرایی شد، قدرت‌های جهانی چندان تصوری از پیچیده شدن فناوری‌های آینده و تأثیر آنها بر مسائل سیاسی، نظامی و امنیتی زمین نداشتند. بر مبنای این معاهده که در اوج جنگ سرد بین ایالات متحده و اتحاد جماهیر شوروی به امضا رسید فضا به عنوان یک مرز مشترک برای انسان‌ها تعریف شد و اکتشاف در آن نیز زمینه‌ای برای همکاری‌های بین‌المللی در نظر گرفته شد.
پیمانی که در حال حاضر بیش از صد کشور به عضویت آن درآمده‌اند در واقع برای غیرنظامی کردن فضا امضا شده بود اما مسئله بر سر این است که این معاهده صرفاً استقرار سلاح‌های کشتار جمعی در فضا را ممنوع اعلام کرده و بنابر این عملاً برای وضعیت رقابت تسلیحاتی امروز در فضا با جنگ‌افزارهای فضایی که سلاح کشتار جمعی محسوب نمی‌شوند راهکاری ندارد.
