یادداشت: کردهای سوریه، ادامه تنش آمریکا و ترکیه

سران ترکیه، روسیه و ایران دربیانیه پایانی نشست آنکارا که روز چهار شنبه ۱۵ فروردین انتشار یافت، بر این نکات تاکید کردند:

- مناقشه سوریه راه حل نظامی ندارد؛

- همکاری سه جانبه برای دستیابی به آتش بس پایدارمیان طرفهای درگیر و پیشبرد فرایند سیاسی باید ادامه یابد؛

- تمامیت ارضی سوریه باید حفظ شود و مقاصد جدایی طلبانه مطرود است.

جمهوری اسلامی و روسیه از ابتدای ناآرامی ها درسوریه با حمایت از حکومت اسد وارد میدان شدند و این حکومت را از سقوط حتمی نجات دادند. درمقابل ترکیه که از دسته ای از شورشیان مخالف اسد حمایت میکند با گروههای کرد سوریه میجنگد.

درنشست آنکارا، حسن روحانی از رجب طیب اردغان خواست که نیروهای ترکیه را ازمنطقه کرد نشین عفرین خارج کند اما رییس جمهوری ترکیه، همانگونه که در کنفرانس خبری مشترک باروحانی و پوتین گفت، یکانهای نظامی ترکیه تا امن کردن مناطق تحت کنترل یکانهای مدافع خلق (یا "ی پ گ" – شاخه نظامی حزب اتحاد دمکراتیک سوریه یا "پ ی د") از پای نخواهد نشست و این کار از شهر منبج شروع خواهندکرد.

یک روز بعد ازاین کنفرانس خبری، ۱۶ فروردین،بکیر بوزداغ، معاون نخست وزیر ترکیه ، در مصاحبه ای با شبکه خبری هابرترک،از نیت آنکارا برای اعزام نیروی نظامی برای عقب راندن یکانهای مدافع خلق در شرق عفرین از تل رفعت و منبج خبر داد.

او در ادامه گفت: " همانگونه که عفرین از یکانهای مدافع خلق و حزب اتحاد دمکراتیک سوریه پاکسازی شد، تل رفعت نیز پاکسازی خواهد شد.

شهر تل رفعت در ۴۰ کیلومتری شمال شهرحلب علاوه برجمعیت ۲۵ هزار نفری اش، شمار بسیار زیادی از ساکنان جا به جاشده عفرین را نیز در خود جای داده است.

سخنان اردوغان و بکیر بوزداغ برای پس راندن کرد های سوریه در حالی بیان میشود که پیشتر، پنجشنبه ۹ فروردین، دونالد ترامپ ، رییس جمهور آمریکا، در جریان یک سخنرانی در اوهایو گفت: " ما داریم از سوریه خارج میشویم، خیلی زود. بگذارید دیگران به آن بپردازند. به زودی، خیلی زود ما خارج خواهیم شد."

این سخنان ترامپ که در تناقض با نظر مشاوران نظامی او بود متعاقبا" به وسیله مقامهای آمریکایی تعدیل شد و خود ترامپ دریک نشست خبری در کاخ سفید گفت: "می‌خواهم سربازان آمریکایی از سوریه بازگردند و می‌خواهم کشور خودمان را بازسازی کنم... درباره حضور سربازان آمریکایی در سوریه به زودی تصمیم می‌گیریم."

امریکا نزدیک به ۲۰۰۰ هزار نظامی در سوریه دارد و از گروههای میانه رو مخالف اسد، به ویژه از "نیروی های دمکراتیک سوریه" پشتیبانی میکند . این نیرو ها ائتلافی از نیروهای عمدتا" عرب و کرد است که در سال ۲۰۱۵ تشکیل شد و کرد های وابسته به یکانهای مدافع خلق در آن اکثریت دارند.آمریکا در سازماندهی ، آموزش ، تسلیح و هدایت عملیاتی این نیروها از طریق مشاورانش نقش حیاتی داشته است. ترکیه ی پ گ را یک تهدید جدی برای امنیت ملی خود تلقی میکند و تصمیم آمریکا برای تشکیل یک نیروی ۳۰ هزار نفره از کرد های سوریه تحت نام "نیروی مرزبانی سوریه"به نگرانیهای ترکیه افزوده است.

در مقابل ترکیه یگانهای مدافع خلق را مترادف با "پ ک ک" (حزب کارگران کردستان )و یک سازمان تروریستی میداند و از این رو بارها از آمریکا به خاطر حمایت و تسلیحاین یکانها انتقاد کرده است. مقامهای ترکیه میگویند بخشی از سلاحهای آمریکایی در اختیار "ی پ گ" به "پ ک ک" انتقال داده خواهد شد گو اینکه فرماندهان "ی پ گ" به آمریکا تضمین داده اند که چنین کاری تحقق نخواهد یافت.

ترکیه طی عملیات شاخه زیتون و با دو ماه تلاش در روز های پایانی اسفند توانست شهر عفرین را تحت کنترل خود در آورد و ارتش این کشور اکنون برای حرکت بعدی خود در شمال سوریه و دیگر کانتون های کرد نشین برنامه ریزی میکند و امکان پیروزی نظامی آن با همه دشواریهایی که در پیش خواهد داشت، با توجه به توانایی های نظامی آن ، در مقایسه با "ی پ گ"، از نظر آموزش، استعداد یکانها ، سلاح و تجهیزات، و تکنولوژی دور از انتظار نیست.

آمریکا در ارتباط با عملیات شاخه زیتون ترکیه در عفرین ، بی آنکه مانعی برای ترکیه ایجاد کند، ضمن دعوت آنکارا به خویشتنداری اعلام کرد که هیچگونه ارتباطی با کرد های عفرین ندارد. آمریکا به رغم هشدار های ترکیه، قصد آن ندارد که مشاوران نظامی اش را ازمنبج خارج کند و خروج زودهنگام آمریکا از سوریه آنگونه که دونالد ترامپ به آن اشاره کرد و سپس آن را تعدیل کرد، محقق نخواهد شد.

خروج آمریکا در این برهه زمانی از شرق سوریه به مثابه بازکردن میدان این کشور برای روسیه و ایران و ترکیه و سپردن مقدرات و آینده سیاسی سوریه به طور تام و تمام به این سه کشور است که بسیاری از کارشناسان نظامی و سیاسی آمریکا نیز به آن تاکید کرده اند.

در مقابل ماندن آمریکا در سوریه و ادامه حمایت اش از کردها، در تضاد کامل با خواسته های ترکیه است. با اینکه سیاستمداران و نظامیان ترکیه و آمریکا در تماس مستمر با یکدیگرند، ولی هیچ نشانه ای از حل اختلافات پایه ای بین این دو عضو ناتو که فراتر از موضوع کردها و شمال سوریه است، دیده نمیشود. در مجموع آمریکا سیاست منسجمی در قبال سوریه ندارد و اظهارات ترامپ در خصوص قطع کامل حمایت های تسلیحاتی به "ی پ گ"و بعد تداوم این حمایت ها مزید بر علت شده و اعتماد بین دو کشور را از بین برده است. آمریکا، پس از آغاز عملیات شاخه زیتون درعفرین به ترکیه پیشنهاد کرد که یک منطقه حایل امنیتی به عمق ۳۰ کیلومتر در تمام ۹۱۱ کیلومتر مرزهای ترکیه و سوریه دایر کند ولی چاووش اوغلو، وزیر خارجه ترکیه ، بی آنکه این پیشنهاد را رد کند به وزیر خارجه وقت آمریکا رکس تیلرسون گفت: " این مسایل اقدامات بسیار جدی هستند و برای سخن گفتن در این موضوع باید اعتماد متقابل ایجاد شود."

برقراری نوعی موازنه بین ترکیه و حمایت از کرد های سوریه یکی از مهمترین ترین دشواری های سیاست واشنگتن در قبال آنکارا است گو اینکه جیمز متیس ، وزیر دفاع آمریکا، بر این باور است که حمایت و همکاری مشاوران و نظامیان آمریکایی باکرد های سوریه میتواند به تامین امنیت ترکیه کمک کند.

آمریکا با همکاری کرد های سوریه که نقش یگانهای زمینی آن را برای پس زدن داعش بازی کردند، موفق بوده است.اما اکنون که مبارزه نظامی علیه داعش به مرحله پایانی آن رسیده است، ایجاد موازنه و سازش منافع آمریکا با دو متحد ترکیه و کردهای سوریه یکی از دلمشغولی های عمده دولت ترامپ و مقامهای سیاسی و نظامی آمریکا است. برخی از کارشناسان و اندیشکده های آمریکایی، از جمله موسسه مطالعات خاور نزدیک واشنگتن، راهکارهای بس دشوار ولی ضروری را پیشنهاد کرده اند.

یکی اینکه آمریکا یگانهای مدافع خلق را تشویق یا مجبور کند که ازحزب کارگران کردستان فاصله بگیرد و از ارسال کمک به اعضا حزب مذکور در داخل خاک ترکیه احتراز نماید. لازم به یاد آوری است که تا سه سال پیش میان ترکیه و حزب دمکراتیک سوریه همکاری نزدیکی برای اجرای عملیات علیه داعش در کوبانی برقرار بود و رهبر این حزب ، صالح مسلم محمد، مورد احترام انکارا بود. این روابط دوستانه و همکاری با نقض آتش بس میان ترکیه و "پ ک ک" در سال ۲۰۱۵ به سردی گرایی و متعاقبا" تیره شد.

راهکار دوم، کمک آمریکا به ایجاد دیالوگ میان ترکیه و حزب اتحاد دمکراتیک سوریه و همچنین گفتگوی این حزب با گروههای عرب میانه رو سوری مورد حمایت ترکیه است.همه این طرفها مخالف بشار اسد اند و با نفوذ جمهوری اسلامی در سوریه به درجات مختلف مخالفت میورزند.

راهکار سوم که از همه مشکل تر است اطمینان خاطر دادن آمریکا به ترکیه است که واشنگتن فعالانه با فعالیت های جدایی خواهانه کرد ها و همکاری حزب اتحاد دمکراتیک با حزب کارگران کردستان مخالفت خواهد ورزید . در برابر اتخاد این موضع، ضرورت دارد که آمریکا به کردهای سوریه اطمینان دهد که از اجرای عملیات نظامی ارتش ترکیه درمناطق تحت کنترل حزب اتحاد دمکراتیک در شرق سوریه جلوگیری خواهد کرد. از این رو ادامه حضور نیرو های امریکایی در مناطق کرد نشین سوریه میتواند تضمینی برای کرد های سوریه به پای بندی آمریکا به قول و قرار هایش باشد.

تحقق بخشیدن این راهکار ها که ممکن است در شرایط فعلی آرمان شهری و خوشبینانه جلوه کندبدون همکاری حزب دمکراتیک سوریه و حضور آمریکا، هر چند که مورد پسند ایران و روسیه و اسد نیست، امکان پذیر نخواهد بود. ادامه وضع فعلی و آرامش نسبی در شمال شرق سوریه ممکن است در دراز مدت به نوعی همکاری و حتی همزیستی میان گروهها و طرفهای متخاصم فعلی منتهتی شود. یک دهه پیش ترکیه و کردهای عراق دشمن یکدیگر بودند اما امروز وضع اینگونه نیست.خروج آمریکا از سوریه و بدیل وضع فعلی در شمال این کشور ، اجرای عملیات نظامی ارتش ترکیه در مناطق کرد نشین شمال سوریه و مقاومت شدید کردها را بدنبال خواهد داشت که ممکن است به اشغال کامل این مناطق منتهی شود. آلتر ناتیو دیگر احیا کنترل رژیم اسد بر این مناطق خواهد بود که با فارغ شدن از عملیات نظامی در غرب سوریه ، میتواند با کمک جمهوری اسلامی و روسیه میتواند عملی شود.

درهردوصورت، بکار گیری نیروی نظامی از سوی ترکیه یا اسد و حامیانش توام با مقاومت کرد های سوریه و خونریزی و ویرانی ناشی از آنها، با غرق کردن شمال سوریه در جنگی دیگر، بعد تازه ای به بی ثباتی این کشور و خاورمیانه خواهد داد.

-------------------------------
یادداشت‌ها و مقاله‌ها بیانگر آرا و دیدگاه‌های نویسندگان خود هستند. آن‌ها بازتاب‌دهنده نظری از سوی رادیو فردا نیستند.