در درگیری ارتش و گارد ملی اوکراین با نیروهای روسیه در فرودگاه گوستومل در شمال غرب کی‌یف، آتش توپخانه و راکتی سبب آسیب دیدن تأسیسات و هواپیماهای دفتر طراحی آنتونوف، از پیشگامان در طراحی و ساخت هواپیماهای مسافربری و ترابری شد.
پس از آن فیلم تهیه شده توسط یک پهپاد شناسایی ارتش اوکراین از این فرودگاه نشان داد که آشیانه تعمیراتی شرکت آنتونوف و آشیانه بزرگترین هواپیمای جهان، آنتونوف ۲۲۵ مریا، حکایت از آسیب دیدن و در آتش سوختن آن داشت.
تصاویر ماهواره‌ای تهیه شده از این فرودگاه در روز نهم اسفند حاکی از آسیب دیدن و انهدام شمار دیگری از هواپیماهای ترابری شرکت هواپیمایی آنتونوف متعلق به دفتر طراحی آنتونوف بود.
هواپیماهایی که همچون آنتونوف ۲۲۵، هر یک بخشی از تاریخ صنعت هوایی اوکراین، اتحاد جماهیر شوروی، و جهان بوده و هستند، و انهدام آنها نه تنها موجب ناراحتی مردم اوکراین، بلکه بسیاری از علاقه‌مندان به صنعت هوایی در جهان شد.
چهار روز پیش از آن در صبح روز پنجم اسفند، چندین گروه از هلیکوپترهای همه‌منظوره میل می-۸اِم تی وی-۵ که توسط چندین هلیکوپتر تهاجمی میل می-۲۴پی و کاموف ۵۲ اسکورت می‌شدند، از بلاروس به سمت شمال غرب کی‌یف و فرودگاه گوستومل پرواز کردند.
اگرچه شماری از آنها بر فراز شمال غرب کی‌یف، با استفاده از موشک‌های دوش‌پرتاب ایگلا و استینگر نیروی زمینی اوکراین، و شماری دیگر توسط دو فروند جنگنده رهگیر میگ ۲۹ نیروی هوایی اوکراین ساقط شدند، اما برخی از آنها موفق شدند نیروهای هوابرد ارتش روسیه را به فرودگاه گوستومل منتقل کنند.
نیروهای هوابرد روسیه کنترل این فرودگاه را در دست گرفتند، و روز هفتم اسفند نیر نیروهای ویژه ارتش روسیه و شبه‌نظامیان چچنی از راه زمینی خود را به گوستومل رسانده و موقعیت این نیروهارا در فرودگاه گوستومل تقویت کردند.
تاریخچه آنتونوف ۲۲۵ بزرگترین هواپیمای جهان
در سال ۱۳۵۷، دفتر طراحی میاسیشف از طرف کمیته مرکزی اتحاد جماهیر شوروی مأمور شد تا هواپیمایی بر اساس بمب‌افکن‌های قدیمی میاسیشف اِم-۴ بسازد که توانایی حمل پرتابگرهای ماهواره را از اقصی نقاط اتحاد جماهیر شوروی به ایستگاه فضایی بایکونور داشته باشد.
تیم طراحی به ریاست ولادیمیر میخایلوویچ میاسیشف، طرحی برای تبدیل این بمب‌افکن‌های سنگین به هواپیمای باربری ارائه دادند که در نتیجه آن سکان عمودی هواپیما از نوع سنتی خود تغییر کرده و به دو سکان در طرفین سکان افقی آن منتقل می‌شد. تغییر در انتهای بدنه این بمب‌افکن، امکان حمل محفظه‌ای بزرگ بر روی بدنه را به منظور حمل قطعات و اجزای موشک‌های ماهواره‌بر و بالیستیک فراهم می‌کرد.
سرانجام در ۹ اردیبهشت ۱۳۶۰، اولین بمب‌افکن تغییر یافته با نام میاسیشف وی اِم-تی «آتلانت» پرواز کرد و از دی ماه آن سال جهت بهره‌برداری در پروژه‌های فضایی مورد استفاده قرار گرفت.
دومین بمب‌افکن تغییر یافته در اسفند ۱۳۶۰ پس از کارهای فنی و پایان آزمایش‌های زمینی در فرودگاه ژوکوفسکی در نزدیکی مسکو، اولین پرواز آزمایشی‌اش را انجام داد و یک ماه بعد در ۳۰ فروردین ۱۳۶۱ اولین محموله خود را در محفظه بار خود حمل کرد.
۱۳ آبان ۱۳۶۴ روزی سرنوشت‌ساز برای این دو هواپیمای بمب‌افکن میاسیشف بود. با مجوز کمیته مرکزی حزب کمونیست این دو هواپیما در آن زمان به طور رسمی جهت حمل محموله‌های فضایی پذیرفته شدند، و تا سال ۱۳۶۸ زمانی که نخستین هواپیمای آنتونوف ۲۲۵ جای آنها را گرفت، در خدمت بودند.
پیشرفت بیش از پیش صنعت فضایی اتحاد جماهیر شوروی و ساخت موشک‌های ماهواره‌بر و بالیستیک بزرگتر و همچنین شاتل فضایی بوران نیازمند ساخت هواپیمای باری بزرگتر جهت جایگزینی بمب‌افکن‌های میاسیشف اِم-۴ تغییر یافته بود. در این راستا به دستور کمیته مرکزی حزب کمونیست شوروی، دفتر طراحی آنتونوف کار طراحی و ساخت هواپیمایی باری جدید و بزرگتری جهت حمل محموله‌های فضایی را آغاز می‌کند. هواپیمایی بر اساس بزرگترین هواپیمای باری اتحاد جماهیر شوروی در آن زمان، آنتونوف ۱۲۴.
کار طراحی و ساخت اولین هواپیما که آنتونوف ۲۲۴ نام گرفته بود با شدت و سرعت بالایی پیگیر شده و در این راستا هشت مؤسسه و کارخانه صنعتی اتحاد جماهیر شوروی با هم همکاری کردند:
- دفتر طراحی تأسیسات هواپیماسازی کی‌یف به نام آنتونوف، ساخت قطعات بدنه و سازه‌ای جدید برای هواپیمای جدید را بر عهده داشت. قطعاتی چون سازه در بارگیری دماغه هواپیما.
- مجتمع صنایع هوایی صنعتی اولیانوفسک، ساخت قطعات سازه‌ای بزرگ هواپیما را بر عهده داشت.
- بال مرکزی و فلپ‌ها و سایر قطعات مشترک این هواپیما با آنتونوف ۱۲۴، توسط اتحادیه هواپیماسازی تاشکند تولید شدند.
- صنایع هواپیماسازی کی‌یف، ساخت دماغه، ارابه‌های فرود دماغه، سکان عمودی و افقی هواپیما، آویزگاه‌های موتور و پوسته موتورها و بسیاری از قطعات متعلق به بخش دماغه هواپیما را بر عهده داشت.
- مؤسسه اتوماسیون و الکترومکانیک مسکو، سامانه هدایتی این هواپیما به نام اِی-۸۲۵اِم را تولید کرد.
- کارخانجات موتورسازی زاپاروژی وظیفه ساخت موتورهای توربوفن دی-۱۵تی برای این هواپیما را بر عهده داشت.
- هیدرو مارش در نیژنی نووگراد ارابه‌های فرود اصلی هواپیما را ساخت.
- تأسیسات هواپیماسازی وروونِژ نیز رنگ‌آمیزی هواپیما با استفاده از رنگ سفید و قرمز پلی اورتان با دوام بالا را در کی‌یف بر عهده گرفت.
سرانجام نخستین هواپیمای آنتونوف-۲۲۵ که نخستین بار در اول دی ۱۳۶۷ از محل کارخانه در کیف پرواز کرد؛ هواپیمایی که با فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در دی ۱۳۶۹، به تنها نسخه تکمیل‌شده از این مدل تبدیل شد.
پرواز آزمایشی این هواپیما یک ساعت و نیم طول کشید و پس از پایان آزمایش‌های پروازی، سرانجام این هواپیما جهت حمل محموله‌های فضایی استفاده شد. نخستین مأموریت این هواپیما، در ۲۳ اردیبهشت ۱۳۶۸ و برای حمل نخستین شاتل بوران از بایکونور به کی‌یف بود.
عمده مأموریت‌های آنتونوف ۲۲۵ حمل شاتل‌های بوران و قطعات حجیم و بزرگ مربوط به موشک‌های ماهواره‌بر و یا سرنشین‌دار بود. مأموریت‌هایی که تا چند ماه پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی ادامه پیدا کرد.
سرانجام با فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و پایان گرفتن بسیاری از برنامه‌های فضایی آن، از جمله توسعه و ساخت شاتل‌های بوران، تنها آنتونوف ۲۲۵ تولید شده، در فروردین ۱۳۷۳ در حالی که تنها ۶۷۱ ساعت پرواز کرده و ۳۳۹ فرود و برخاست در کارنامه‌اش داشت، از رده خارج شد و به منبعی برای قطعات هواپیماهای ترابری سنگین آنتونوف ۱۲۴-۱۰۰ تبدیل شد.
بازگشت آنتونوف ۲۲۵ به آسمان در سال ۱۳۸۰
در سال ۱۳۷۹ دفتر طراحی آنتونوف که خود با استفاده از شرکت هواپیمایی‌اش به اقصی نقاط جهان حمل بار می‌کرد، تصمیم به تعمیر، تکمیل و بازسازی نخستین آنتونوف ۲۲۵ تولیدی گرفت، و در نتیجه این هواپیما سرانجام پس از سال‌ها زمین‌گیری در ۱۷ اردیبهشت ۱۳۸۰ بار دیگر پرواز کرد.
موتورهای جدید این هواپیما به کاهنده صدای تولیدی مجهز بود که امکان استفاده از آن جهت حمل بارهای تجاری به اقصی نقاط جهان، از جمله کشورهای اروپایی را فراهم می‌کرد. علاوه بر این، برخی سامانه‌های آنتونوف ۲۲۵ در جریان دومین بازآماد یا تعمیر اساسی‌اش که از آبان ۱۳۸۷ تا تیر ۱۳۸۸ طول کشید، ارتقا یافت.
این هواپیما در طول خدمت، ده‌ها بار حجیم شامل لکوموتیوهای قطار، تجهیزات راهسازی، امدادی، هواپیما، هلیکوپتر و تانک‌های اصلی میدان نبرد را برای مشتریان نظامی و غیرنظامی خود حمل کرد. از جمله محموله‌هایی امدادی به مناطق بحران‌زده جهان، و محموله‌های نظامی برای مشتری‌هایی چون نیروی زمینی آمریکا به مناطق جنگی چون افغانستان.
آنتونوف ۲۲۵ آخرین بار در سال ۱۳۹۷ و ۱۳۹۸، یک تعمیر اساسی ۱۸ ماهه پشت سر گذاشت و در جریان این اورهال، شش موتور تازه تولید، ساخت شرکت اوکراینی ایوچِنکو پروگرس، به همراه اویونیک (آلات دقیق) ارتقا یافته، بر آن تعبیه شد.
پس از این اورهال و ارتقا، این هواپیما سرانجام در اسفند ۱۳۹۸ عملیاتی شد و نخستین پرواز آن پس از ارتقا در ۲۱ فروردین ۱۳۹۹ از کی‌یف به تیانجین چین، با یک سوخت‌گیری در آلماتی به منظور تحویل محموله‌های امدادی چین به لهستان به منظور مبارزه با کرونا انجام شد.
این هواپیما از ۲۰ تیر تا ۱۸ مرداد امسال در فرودگاه گوستومل تحت تعمیرات بود و پس از آن نخستین پرواز آزمایشی خود را در ۱۸ مرداد به مدت ۱۹ دقیقه انجام داد. این هواپیما جهت ارزیابی مشکلات موجود پس از تعمیرات، چهار پرواز آزمایشی دیگر انجام داد و در نهایت در پنجم شهریور به خدمت بازگشت.
پیش از آغاز تهاجم گسترده روسیه به اوکراین، تنها هواپیمای آنتونوف ۲۲۵ جهان با شناسه ثبت کشوری اوکراین UR-82060 یک محموله باری را در ۱۳ بهمن امسال از تیانجین در چین به بیلوند در دانمارک منتقل کرد و در این مسیر در ۱۴ بهمن یک توقف سوخت‌گیری در بیشکک داشت.
پس از این پرواز سرانجام بیلوند را به مقصد فرودگاه گوستومِل ترک کرد؛ جایی که در ۹ اسفند ماه به علت برخورد یک گلوله خمپاره به شدت آسیب دید. انهدام این هواپیما توسط رئیس‌جمهور اوکراین ولادیمیر زلینسکی تأیید شده است.
آنتونوف ۲۲۵ تنها هواپیمای آسیب‌دیده در گوستومل نیست
تصاویر ماهواره‌ای حکایت از انهدام یک هواپیمای ترابری سبک در فرودگاه گوستومل و آسیب به آشیانه تعمیراتی شرکت آنتونوف در این فرودگاه دارد.
در حال حاضر یکی از هفت هواپیمای ترابری سنگین آنتونوف ۱۲۴-۱۰۰ آنتونوف با شناسه UR-82009 در این آشیانه تحت تعمیر قرار دارد که ممکن است در جریان برخورد راکت آسیب جدی دیده باشد.
علاوه بر آنتونوف ۲۲۵ که هم‌اکنون در نتیجه برخورد راکت یا خمپاره، منهدم شده و یا به شدت آسیب‌دیده است، شرکت آنتونوف ایرلاینز ۱۲ هواپیمای ترابری دیگر در اختیار دارد؛ هفت فروند آنتونوف ۱۲۴-۱۱۰ پهن‌پیکر، یک فروند هواپیمای آنتونوف ۲۲آ (بزرگترین جت ملخی جهان و تنها نمونه غیرنظامی موجود)، دو فروند هواپیمای ترابری متوسط آنتونوف ۱۲، یک فروند هواپیمای ترابری سبک آنتونوف ۲۶، و یک فروند ترابری سبک آنتونوف ۷۴تی.
بر اساس داده‌های وبسایت‌های رهگیری هواپیماهای غیرنظامی، از میان ۱۳ هواپیمای آنتونوف ایرلاینز، هشت فروند پیش از تهاجم روسیه پروازی بوده‌اند؛ پنج آنتونوف ۱۲۴-۱۰۰، یک فروند آنتونوف ۲۲۵، یک فروند آنتونوف ۲۶-۱۰۰ و یک فروند آنتونوف ۲۸.
سه هواپیمای دیگر نیز در دست تعمیر و یا در انتظار تعمیر بودند که شامل یک فروند آنتونوف ۱۲۴-۱۰۰با شناسه UR-82009 در حال تعمیر در آشیانه تعمیراتی فرودگاه گوستومل است، یک فروند دیگر از همین نوع با شناسه UR-82073 در فرودگاه سووتوشینو شهر کیف (محل کارخانجات هواپیماسازی آنتونوف) در دست تعمیر اساسی و ارتقا قرار دارد، و سایر هواپیماها شامل تنها آنتونوف ۲۲آ غیرنظامی جهان با شناسه UR-09307 در فرودگاه گوستومل زمین‌گیر بودند.
در پنجم اسفند ماه همزمان با هجوم ارتش روسیه به اوکراین، تمامی پنج هواپیمای ترابری سنگین آنتونوف خارج از اوکراین و در حال خدمات به مشتریان خارجی بودند. در روزهای گذشته، شرکت آنتونوف ایرلاینز یکی از آنها را در فرودگاه لایپزیک آلمان مستقر کرد و دو فروند دیگر نیز در فرودگاه کونستانتا در شهر رومانی مستقر هستند.
پایان جنگ اوکراین تاریخ مشخصی ندارد، اما در صورت ادامه اشغال فرودگاه گوستومل و همچنین غیرعملیاتی باقیماندن فرودگاه سووتوشینو، اگر در موعد تعمیرات دوره‌ای هر یک از این پنج هواپیما امکان آن در فراسوی مرزها وجود نداشته باشد، آنها خارج از مرزهای اوکراین زمین‌گیر می‌شوند. در زمان تهیه این گزارش، چهار فروند از پنج این هواپیماها در حال حمل بار به اقصی نقاط جهان بودند.
