گزارش‌ها حاکی است که پنج آمریکایی آزاد شده در چارچوب تبادل زندانیان بین تهران و واشینگتن پس از فرود موقت در دوحه، شامگاه دوشنبه ۲۷ شهریور پایتخت قطر را با هواپیمایی به مقصد ایالات متحده ترک کردند.
ساعاتی پیش در آخرین مرحله از اجرای تفاهم یاد شده، هواپیمای حامل پنج زندانی آزادشده آمریکایی در دوحه به زمین نشسته بود. هواپیمای یاد شده از جمله شامل دو عضو خانواده دو تن از این زندانیان بوده که قرار است آنها را در بازگشت به آمریکا همراهی کنند.
پیشتر در این زمینه یک مقام ارشد دولت آمریکا به رادیوفردا گفته بود که اخبار مربوط به ترک هواپیمای حامل زندانیان آمریکایی به مقصد قطر را تأیید می‌کند.
همزمان خبرگزاری‌ها گزارش کردند که دو زندانی ایرانی آزادشده در آمریکا که تمایل به بازگشت به ایران داشتند، به دوحه قطر رسیده‌اند. پرس‌تی‌وی، شبکه خبری انگلیسی‌زبان وابسته به رادیو و تلویزیون حکومتی ایران (صداوسیما)، این دو تن را مهرداد معین انصاری و رضا سرهنگ‌پور معرفی کرده است.
در این میان، جو بایدن، رئیس جمهور آمریکا، در بیانیه‌ای با ابراز خرسندی از آزادی پنج شهروند آمریکایی که در ایران زندانی بودند، از دولت‌های قطر، عمان، سوئیس و کره جنوبی به عنوان شرکای واشینگتن و تلاش آنها برای محقق شدن این امر قدردانی کرد.
آقای بایدن همچنین از شیخ تمیم بن حمد آل ثانی، امیر قطر و هیثم بن طارق، پادشاه عمان، به‌شکل ویژه قدردانی کرده است که به گفتۀ او، دستیابی به توافق با تهران را در طول ماه‌های دشوار و هم‌سو با دیپلماسی اصولی آمریکا تسهیل کردند.
او تصریح کرده است که سیامک نمازی، مراد طاهباز، عماد شرقی و دو شهروند دیگر آمریکا که به‌دلایل شخصی مایل به افشای نام خود نبودند، پس از «تحمل سال‌ها درد و رنج و تعلیق» به‌زودی به عزیزان خود ملحق خواهند شد.
رئیس جمهور ایالات متحده همچنین تأکید کرد که همزمان با خوشامدگویی به آمریکایی‌های آزاد شده، بار دیگر به تمام شهروندان آمریکا «خطرات جدی» سفر به ایران را یادآوری می‌کند: «دارندگان گذرنامۀ آمریکایی نباید به آن‌جا [ایران] سفر کنند.»
جو بایدن از شهروندان آمریکا خواست هشدار وزارت خارجۀ این کشور در مورد سفر به ایران را جدی بگیرند و در صورت بی‌توجهی به این هشدار، انتظار تضمین آزادی خود را نداشته باشند.
آقای بایدن سپس با اشاره به تحریم اعمال‌شده علیه محمود احمدی‌نژاد و وزارت اطلاعات جمهوری اسلامی، «رژیم ایران» را فراخوانده است تا «روایت کاملی از آن‌چه بر باب لوینسن رفته‌است» ارائه دهد و تأکید کرده که خانوادۀ او سزاوار دریافت پاسخ پرسش‌های خود هستند.
پیشتر در همین روز، وزارت خزانه‌داری ایالات متحده، اعلام کرد که بر مبنای قانون لوینسون، وزارت اطلاعات و محمود احمدی‌نژاد را به فهرست تحریم‌های خود افزوده است.
یک مقام ارشد کاخ سفید به خبرنگاران گفته بود دلیل این تحریم که همزمان با آزادی شهروندان آمریکایی اعلام می‌شود، نقش وزارت اطلاعات در آزار زندانیان، و نیز دروغ گفتن مکرر محمود احمدی‌نژاد درباره پرونده رابرت لوینسون است.
در همین حال پیش از ظهر روز دوشنبه، ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت خارجه ایران، در نشست خبری هفتگی خود خبر داده بود که «موضوع تبادل زندانیان میان ایران و آمریکا امروز انجام خواهد شد.»
ناصر کنعانی افزوده بود: «۲ نفر از شهروندان ایرانی آزاد شده در آمریکا به کشور بازمی‌گردند و یک نفر دیگر نیز با توجه به حضور خانواده‌اش به کشور دیگری سفر می‌کند و ۲ نفر دیگر نیز با توجه با سابقه حضور و زندگی‌شان در همان آمریکا باقی می‌مانند.»
این تبادل زندانی همزمان با سفر ابراهیم رئیسی، رئیس جمهور ایران، به نیویورک صورت می‌گیرد و سخنگوی وزارت خارجه ایران خبر داده است که همزمان «بر اساس آخرین اخبار، دارایی‌های آزادشده ایران در کره جنوبی امروز (دوشنبه)» آزاد خواهد شد.
منابع رادیو فردا پیشتر گفته بودند که این تبادل قرار است روز دوشنبه انجام شود.
خبرگزاری رویترز روز دوشنبه به نقل از یک منبع ایرانی گزارش داده بود که یک هواپیمای خطوط هوایی قطر در تهران آماده است تا پنج شهروند ایرانی-آمریکایی و دو تن از اعضای خانواده آنها را به دوحه انتقال دهد.
بنابر این گزارش، این افراد به همراه سفیر قطر در فرودگاه تهران در انتظار پرواز به قطر بودند.
این خبرگزاری همچنین نوشته بود که قطر در پیامی به واشینگتن و تهران اعلام کرده که دارایی‌های مسدود شده ایران به ارزش شش میلیارد دلار به بانک‌هایی در دوحه منتقل شده است.
انتقال دارایی‌های ایران به بانک‌های قطر و انتقال زندانیان ایرانی-آمریکایی زندانی در ایران به دوحه، بخشی از مراحل توافق مبادله زندانی بین ایران و ایالات متحده است.
سیامک نمازی، ایرانی-آمریکایی ۵۱ ساله، عماد شرقی ایرانی-آمریکایی ۵۹ ساله و همچنین مراد طاهباز ایرانی-آمریکایی-بریتانیایی ۶۷ ساله، سه نفر از پنج زندانی هستند که قرار است از ایران خارج شوند.
هویت دو زندانی دیگر با تابعیت آمریکایی تاکنون فاش نشده است. این دو که گفته می‌شود یکی از آنها زن است، به دلایل شخصی خواسته‌اند ناشناس بمانند.
خبرگزاری رویترز ساعاتی پیش به نقل از دو مقام آگاه ایرانی نوشته بود که این پنج زندانی به زودی به فرودگاه منتقل می‌شوند، و «حال آنها [پنج زندانی] خوب است.»
پیشتر همزمان با انتشار گزارش‌ها از توافق تهران و واشینگتن بر سر تبادل زندانی و آزادسازی شش میلیارد دلار از پول‌های بلوکه‌شده ایران در کره جنوبی، اعلام شد که این پنج شهروند آمریکایی در ایران در حبس خانگی به سر می‌برند.
در سالهای اخیر، برخی از این زندانیان یا خانواده‌هایشان بارها نسبت به وضعیتشان در زندان‌های جمهوری اسلامی هشدار دادند و حتی از دولت آمریکا انتقاد کردند.
به عنوان نمونه، در فروردین‌ماه، باقر نمازی، ایرانی آمریکایی ۸۶ ساله، که کمی قبل از آن، پس از هفت سال حبس و ممنوعالخروجی از ایران به آمریکا بازگشت، در یک بیانیه نوشت که رئیس جمهور آمریکا «التماس عاطفی» او را برای ملاقات حضوری جهت گفت‌وگو در مورد وضعیت پسر زندانی‌اش «نادیده گرفته است».
سیامک نمازی، بازرگان، چهار ماه پس از دستیابی ایران و قدرت‌های جهانی به برجام در دولت حسن روحانی در سال ۲۰۱۵ به دست سازمان اطلاعات سپاه پاسداران بازداشت و به «جاسوسی» متهم شد.
با این حال، کاخ سفید و وزارت خارجه آمریکا همواره تأکید کرده‌اند که سرنوشت زندانیان آمریکایی در ایران برای واشینگتن اهمیت بسیار دارد.
خبرگزاری آسوشیتدپرس پیشتر گزارش داده که ایران خواهان آزادی پنج ایرانی زندانی در آمریکاست.
این خبرگزاری نام این افراد را مهرداد انصاری، امین حسن‌زاده، رضا سرهنگ‌پور، کامبیز عطار کاشانی و کاوه افراسیابی معرفی کرده است.
چهار نفر اول، متهمان و محکومان پرونده‌های نقض تحریم‌های آمریکا در ارتباط با ایران بوده‌اند، و آقای افراسیابی که ساکن آمریکا و استاد دانشگاه است، متهم به لابی‌گری برای حکومت ایران بوده است.
او گفته که نه تنها زندانی نیست بلکه در دو سال گذشته هم در دانشگاه تدریس کرده و مایل به بازگشت به ایران نیست.
رئیس بانک مرکزی ایران: ۵.۵ میلیارد یورو به حساب ۶ بانک ایرانی واریز شد
بخش دیگری از تفاهم ایران و آمریکا، آزادی پول مسدود شده ایران در کره جنوبی بود و در ارتباط رئیس بانک مرکزی ایران اعلام کرد که بر اساس اعلام رسمی مقام‌های قطری، روز دوشنبه پنج میلیارد و ۵۷۳ میلیون یورو به حساب شش بانک ایرانی در دو بانک الاهلی و الدخان در قطر واریز شد.
محمدرضا فرزین در یک برنامه تلویزیونی در این باره افزود: «طبق توافقات انجام شده، تمام پرداخت‌ها توسط کارگزاران بانک‌های قطری و سوئیفت انجام می‌شود.»
او گفت: «کلیه منابع حاصله ذخایر ارزی بانک مرکزی و پشتوانه ریال هستند و بنا به مصالح ملی و در جهت تقویت ریال استفاده می شود.»
آمریکا پیشتر اعلام کرده که این پول‌ها فقط در موارد بشردوستانه قابل دسترسی برای ایران است.
رئیس کل بانک مرکزی ایران همچنین از تداوم روند شکایت ایران از کره جنوبی به دلیل عدم دسترسی به وجوه بلوکه‌شده خود «و کاهش ارزش» آن به منظور دریافت خسارت خبر داد.
فرزین در پایان گفت: «دسترسی به منابع ارزی در چند کشور در حال انجام است و در صورت تحقق قطعی نتایج آن اعلام می‌شود.»
این در حالی است که پیشتر معاون وزیر خارجه جمهوری اسلامی گفته بود که با توافق صورت‌گرفته با آمریکا درباره آزادسازی پول‌های مسدودشده ایران در کره جنوبی و عراق، تهران دیگر در هیچ کشوری «پول بلوکه شده ندارد».
ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور ایران، در مصاحبه‌ای که پیشتر در تهران ضبط شده، به شبکه خبری آمریکایی ان‌بی‌سی گفت که این پول «متعلق به مردم ایران و دولت ایران است، بنابراین جمهوری اسلامی ایران تصمیم خواهد گرفت که با این پول چه کند.»
جایگاه توافق تبادل زندانی در بُعد گسترده‌تر مناسبات
ناصر کنعانی، سخنگوی دستگاه دیپلماسی ایران، روز دوشنبه در نشست خبری خود همچنین خبر داد که امکان انجام گفت‌وگوهای باواسطه در مورد مذاکرات لغو تحریم‌ها در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل متحد وجود دارد.
هنری روم، همکار ارشد در موسسه واشینگتن برای سیاست‌گذاری خاور نزدیک، روز دوشنبه درباره این توافق تبادل زندانیان و چشم‌انداز مذاکرات احتمالی به رادیو فردا گفت که «این توافق در بُعد گسترده‌تر مناسبات بین ایالات متحده و ایران مهم است، زیرا ایالات متحده به صراحت اعلام کرده است که کاهش تنش‌ها و ازسرگیری احتمالی مذاکرات هسته‌ای در اواخر سال جاری با ایران، منوط به این است که ایران اقداماتی را برای آزادی این زندانیان انجام دهد.»
او افزود که «بنابراین تحقق این توافق احتمالاً زمینه را برای از سرگیری مذاکرات هسته‌ای فراهم می‌کند، که می‌تواند به‌طور بالقوه این هفته در مجمع عمومی سازمان ملل آغاز شود، اگرچه توجه به این نکته نیز مهم است که نه آمریکا و نه ایران احتمالاً این مسیر را راهی برای احیای برجام نمی‌دانند.»
به گفته این تحلیلگر، «ایده بیشتر این است که فرایندی ایجاد شود و بتوان به گفت‌وگوها ادامه داد تا راه‌هایی برای جلوگیری از جوشش تنش‌ها یافته شود.»
