اصرار شدید دولت رجب طیب اردوغان بر خرید سامانه پدافندی اس-۴۰۰ از روسیه، با وجود همه فشارها و احتمال تحریم، تعجب بسیاری از تحلیلگران سیاسی را برانگیخته و این روزها مقالات تحلیلی مختلفی برای توضیح دلایل پافشاری دولت ترکیه بر این تصمیم منتشر شده است.
نخستین محموله از سامانه دفاع موشکی اس-۴۰۰، در روزهای اخیر از روسیه به ترکیه منتقل شد.
مقام‌های ترک می‌گویند کشورشان به این سامانه گران‌قیمت دو و نیم میلیارد دلاری برای «مقابله با تهدیدات در مرز سوریه» نیاز دارد.
آنها توضیح بیشتری در مورد شدت و حجم چنین «تهدیداتی» نداده‌اند.
این خرید در حالی انجام شده است که دیگر هم‌پیمانان غربی ترکیه خاطرنشان می‌کنند این سامانه با جنگ‌افزار و رادارهای ناتو که از مدت‌ها پیش در ترکیه مستقر شده ناسازگار است.
آنها همچنین تأکید می‌کنند که استقرار این پدافند موشکی روسی خطراتی را متوجه جنگنده‌های پیشرفته اف-۳۵ ناتو در منطقه می‌کند.
آمریکا و شماری از متحدانش می‌گویند این سامانه موشکی روسی قادر است نحوه ردگیری و شناسایی جنگنده‌های اف-۳۵ را فرا بگیرد.
افزون بر این، منابع مختلف روسی نیز به رسانه‌ها گفته‌اند که مسکو درخواست ترکیه برای دریافت کدهای الکترونیکی و داده‌های داخلی سیستم اس-۴۰۰ را رد کرده و این کدها همچنان در اختیار روسیه خواهند ماند.
به گفته این منابع، در دست نداشتن این کدها باعث می‌شود که شناسایی موشک‌های خودی و غیر خودی توسط اس-۴۰۰ برای ارتشیان ترکیه دشوار شود.
علاوه بر اینها، تصمیم خرید اس-۴۰۰ باعث شده است که آمریکا ترکیه را از پروژه ساخت جنگنده فوق پیشرفته اف-۳۵ کنار بگذارد و این نیز ضرری دیگر به منافع ملی ترکیه به‌شمار می‌آید.
دولت ترکیه با خرید این سیستم، بین خود و سازمان پیمان آتلانتیک شمالی، ناتو، شکاف انداخته و مانع از ادامه انتقال فناوری نظامی پیشرفته غربی به ترکیه شده است.
از سویی دیگر، دولت ترکیه با این تصمیم، باعث شده که مقامات واشنیگتن از بررسی اعمال تحریم علیه ترکیه خبر بدهند و این خبر ارزش لیر ترکیه را پایین آورده است.
حال سؤال اینجاست که رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه، چرا با جود اثرات منفی بر منافع ملی ترکیه از تصمیم خود برای خرید اس-۴۰۰ کوتاه نیامده است.
به گفته شماری از ناظران، ازجمله کریم هاس (خاص)، تحلیلگر سیاسی مستقر در مسکو، رجب طیب اردوغان در پافشاری بر خرید اس-۴۰۰ بیشتر به دنبال بقای دولت خود و منافع سیاسی شخصی خود بوده است تا منافع ملی ترکیه.
به گفته این ناظران، رجب طیب اردوغان پس از اعتراضات پارک گزی و پس از کوتای نافرجام علیه خود نسبت به پایداری دولتش نگران شده و به دنبال حامی خارجی برای تحکیم دولت خود نیز هست.
در محافل سیاسی روس از این مسئله به عنوان یک واقعیت یاد می‌شود که سرویس‌های دیپلماتیک، نظامی و اطلاعاتی روسیه مدتی پیش از روی دادن کودتا مقام‌های ارشد ترکیه را از وجود چنین توطئه‌ای آگاه کرده و اطلاعاتی را در این مورد به طرف ترک رسانده بودند.
از سوی دیگر، به خاطر کشمکشی که اردوغان به‌ویژه بر سر مسئله استرداد فتح‌الله گولن از آمریکا با کاخ سفید پیدا کرده امید او نسبت به حمایت واشنیگتن از خود کمتر شده و به روسیه روی آورده است.
دولت آنکارا جنبش فتح‌الله گولن، روحانی پرنفوذ ترکیه را که هم‌اکنون در آمریکا زندگی می‌کند عامل این کودتا و نفوذ در میان نظامیان، پلیس، نهادهای دولتی و قضایی معرفی کرده و خواستار استرداد وی شده است.
آمریکا از استرداد گولن امتناع کرده و آقای گولن نیز دست داشتن در این کودتا را رد کرده است.
ترکیه بر سر مسئله کمک آمریکا به کردهای سوریه نیز با دولت آمریکا اختلاف و تنش داشته است.
از سوی دیگر با تحکیم دوباره بشار اسد بر مسند قدرت در سوریه، دولت ترکیه نیز برنامه تغییر رژیم در سوریه را کنار گذاشت و تنها بر مسئله مهار پیشروی شبه‌نظامیان کُرد در شمال سوریه تمرکز کرد و برای این کار به تعامل با روسیه، به عنوان پشتیبان بزرگ بشار اسد، نیاز بیشتری پیدا کرد.
به هر صورت، اکنون نفوذ روسیه در قالب سامانه اس-۴۰۰ به یکی از حساس‌ترین مرزهای ناتو سود راهبردی بسیاری را برای مسکو به همراه آورده و روسیه توانسته از طریق دولت اردوغان شکاف بزرگی بین این عضو ناتو با بقیه اعضای این سازمان ایجاد کند.
