نخستین پویش انتقادی و اعتراضی حزب‌الله و طلاب «انقلابی» در تاریخ جمهوری اسلامی علیه گروهی از مراجع تقلید و حوزه علمیه قم که از ۲۵ آذر ماه در شبکه‌های اجتماعی شکل گرفته٬ همچنان ادامه دارد.
این پویش پس از آنکه حسن رحیم‌پور ازغدی در تجمع جنجال‌برانگیز ۲۵ مرداد ماه مدرسه «فیضیه» قم انتقاد‌های تندی متوجه گروهی از مراجع تقلید و حوزه علمیه کرد و با واکنش ناصر مکارم شیرازی و حسین نوری همدانی مواجه شد٬ در توئیتر و برخی دیگر از شبکه‌های اجتماعی به راه افتاد.
این دو مرجع روز ۲۶ مرداد حملات تندی متوجه رحیم‌پور ازغدی کردند که چند روز بعد رحیم‌پور هم بر گفته‌های خود در این تجمع تاکید کرد و همین مسئله هم باعث شد که دفتر مکارم شیرازی بار دیگر به رحیم‌پور ازغدی بتازد.
دفتر مکارم شیرازی هفتم شهریور ماه با صدور بیانیه‌ای اعلام کرده که رحیم پور ازغدی «ابداً اطلاعی» در مورد وضع حوزه ندارد و عدد ۷۰۰ مرجع تقلید ادعایی وی «کاملاً خلاف واقع است.»
بیانیه دفتر این مرجع تقلید در هفت بند به طور خلاصه پاسخ برخی از اظهارات رحیم‌پور ازغدی در تجمع ۲۵ مرداد مدرسه فیضیه را داده است.
در این بیانیه به نقل از مکارم شیرازی آمده که «مایل نبودیم این مسائل تلخ بازگو شود، اما اصرار جمعی از پرسشگران سایت ما، ما را وادار کرد.»
حسن رحیم‌پور ازغدی در تجمع ۲۵ مرداد فیضیه٬ مراجع تقلید را به باد انتقاد گرفته و گفته بود که «ریشه سکولاریسم در حوزه است؛ به جای این همه رساله، مسائلی که حل نشده است را پاسخ دهید.»
رحیم‌پور ازغدی افزوده بود «در فقه حکومتی٬ حوزه هنوز در مسائل اصلی جوابی ندارد؛ حوزه هنوز بعد از ۴۰ سال دارد بحث می‌کند بانک‌ها ربوی هستند یا خیر.»
این عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی اظهارات تند و نیز خود را در جلسه‌ای بر زبان جاری کرده که گزارش شده تشکلی به نام «اساتید سطوح عالی و خارج حوزه علمیه قم» مجری برگزاری آن بوده است.
روزنامه «ایران» این تشکل و اعضای آن را افرادی معرفی کرده که خود را مجری «حوزه انقلابی» معرفی می‌کنند تا «شاید در پس پرده این شعار، پروژه اصلی خود یعنی قدرت‌یابی در حوزه را پنهان» کنند.
آن‌طور که این روزنامه نوشته٬ سال‌ها پیش از این مرکز مدیریت حوزه علمیه و برخی بزرگان حوزه و برخی نهادهای حوزوی و غیر حوزوی در شکل‌گیری «تشکل اساتید سطوح عالی و خارج حوزه علمیه قم» نقش داشته‌اند.
این تشکل هم روز دوشنبه بیانیه‌ای صادر و اعلام کرده که در برگزاری این تجمع دخالتی نداشته است.
در بیانیه این تشکل آمده که «در دعوت از سخنران جلسه، تشکل هیچ گونه دخالت یا مشارکتی نداشته است و با تمام احترامی که برای سخنران جلسه قائل هستیم برخلاف نظر ایشان ما حوزه را سکولار نمی‌دانیم.»
این تشکل دی ماه سال ۱۳۹۱ نخستین اجلاسیه خود را در سالن اجتماعات مدرسه «دارالشفاء» حوزه علمیه قم با سخنرانی محمود هاشمی شاهرودی و در غیاب محمد یزدی و البته با حضور تعدادی از اعضای دفتر علی خامنه‌ای و چند عضو مجلس خبرگان رهبری برگزار کرد.
در همان ایام رسانه‌ها هم اعلام کردند ناصر مکارم شیرازی مخالف تشکیل چنین مجموعه‌ای بوده و گفته «تشکل اساتید موجود در راستای تقویت نظام و رهبری تدوین شده است و لزومی ندارد عده‌ای بخواهند مجدداً تشکلی جدیدی را در بدنه حوزه تشکیل دهند.»
مکارم شیرازی خطاب به بنیانگذاران چنین تشکلی گفته بود که «این کار شما اصلاً به صلاح حوزه و نظام نیست و تقابل و ایجاد تشکل جدید در برابر حوزه علمیه کار درستی نیست.»
آیت‌الله صافی گلپایگانی یکی دیگر از مراجع حوزه علمیه قم نیز در جمع برخی از اساتید سطوح عالی و خارج فقه حوزه علمیه قم گفته بود که «نظر بنده در خصوص تشکیل این جریان نوظهور در حوزه همان نظر آیت‌الله مکارم شیرازی است.»
خبر اعلام موجودیت این تشکل در همان ایام در بسیاری از خبرگزاری‌ها و حتی سایت رسمی شورای نگهبان نیز منتشر شده بود.
در آن زمان گروهی از سایت‌های محافظه‌کار این تشکل نوپا را همسو با دولت محمود احمدی‌نژاد معرفی و نوشته بودند اعضای این تشکل برای حضور در انتخابات آتی ریاست جمهوری [سال ۹۲] برنامه دارند.
این تشکل حدود دو ماه پس از هشدار علی خامنه‌ای مبنی بر افزایش اندیشه سکولاریسم در حوزه‌های علمیه اعلام موجودیت کرد.
آقای خامنه‌ای آبان ماه سال ۱۳۹۱ طی سخنانی در جمع گروهی از روحانیون خراسان شمالی گفته بود «روحانیت و حوزه‌های علمیه سربازان این نظام هستند و هیچ‌گاه نمی‌توانند خود را جدا از نظام اسلامی تصور کنند.»
خامنه‌ای افزوده بود که «حوزه‌های علمیه نمی‌توانند سکولار و نسبت به نظام اسلامی بی‌تفاوت باشند و هیچ روحانی نمی‌تواند خود را جدای از نظام اسلامی بداند.»
خامنه‌ای اضافه کرده بود «اینکه یک آقایى در یک گوشه‌اى عبایش را بکشد به کول خودش، بگوید من به کارهاى کشور کار ندارم، من به نظام کار ندارم، افتخار نیست؛ این ننگ است.»
از آن زمان به بعد بود که گروهی از حامیان علی خامنه‌ای منظور اصلی این سخنان رهبر جمهوری اسلامی را محمدتقی بهجت فومنی یکی از مراجع تقلید قم معرفی کردند که یک سال پیش از این سخنان در سال ۱۳۸۸ دار فانی را وداع گفته بود.
از آیت‌الله بهجت به عنوان یکی از مهم‌ترین رهبران برجسته دینی در حوزه‌های علمیه نام برده می‌شود که در تمام طول عمر مخالف دخالت دین و طلاب در امور سیاسی بود و از او به عنوان «مرجع تقلید سکولار» هم یاد می‌شود.
دو ماه بعد از این سخنان خامنه‌ای، این تشکل «انقلابی» در حوزه اعلام موجودیت کرد و در بیانیه خود آورد که «تفکر جدایی دین از سیاست (سکولاریسم) اندیشه‌ای بیگانه از آموزه‌های اسلامی است و حوزه‌های علمیه با هوشیاری حوزویان از نفوذ چنین انحرافی مصون خواهند ماند.»
روزنامه «ایران» هم پس از حدود هفت سال بی‌آنکه نامی از اعضای این تشکل ببرد٬ نوشته برخی اعضای آن «حضور قابل توجهی» در مدیریت حوزه علمیه دارند و با اصرار فراوان و با وجود «مخالفت» مرکز مدیریت حوزه با سخنرانی رحیم‌پور ازغدی در تجمع ۲۵ مرداد٬ چنین تجمعی را برگزار کرده‌اند.
روزنامه «ایران» نوشته که سخنرانی رحیم‌پور ازغدی در واقع آغاز عملیات «اسب تروا در فیضیه» است و این عملیات «معنایی جز آغاز هجمه به حوزه از درون حوزه و طرد بزرگان حوزه» نیست.
این روزنامه در ادامه گزارش خود چنین ارزیابی کرده مجریان این عملیات در «شوراندن طلاب مبتدی علیه رأس هرم سازمان روحانیت شیعه که بازتاب‌های بعدی در فضاهای مجازی و محافل حوزوی نشان داد، در این امر همچنان موفق هستند.»
همین به نوشته روزنامه دولتی «ایران» عملیات «اسب تروای فیضییه» بود که ناصر مکارم شیرازی از مراجع تقلید ساکن قم را به واکنش واداشت به طوری که او با صدور بیانیه‌ای برگزاری این جلسه یا تجمع را «فاجعه» خواند.
مکارم شیرازی در بیانیه خود بی‌آنکه نامی از رحیم‌پور ازغدی ببرد٬ گفت که «گوینده‌ای را که هیچ اطلاعی از وضع حوزه‌های علمیه شیعه نداشته، بدترین اهانت‌ها را به حوزه علمیه و مراجع شیعه» کرده است.
حسین نوری همدانی هم دومین مرجعی بود که در واکنش به این اظهارات چنین گفت که «حوزه هیچ‌گاه سکولار نبود و نیست و نخواهد بود. چرا باید کسی را به حوزه بیاورند که از حوزه بی‌اطلاع باشد.»
موضع‌گیری سریع و کم‌سابقه این مراجع تقلید منجر به شکل‌گیری پویشی در میان حزب‌الله و طلاب «انقلابی» در دفاع از رحیم‌پور ازغدی و حمله به برخی از مراجع تقلید و وضعیت کنونی حوزه علمیه قم شد.
در این پویش طیف گسترده‌ای از نیروهای حزب‌الله و طلاب شرکت دارند که در گفتمان جدید حامیان حاکمیت و نزدیکان به علی خامنه‌ای به عنوان «نیروهای جوان انقلابی» شناخته می‌شوند.
آنها از سال‌ها پیش در پی یک هشدار رهبر جمهوری اسلامی درباره روند «سکولاریزه» شدن حوزه علمیه قم٬ نگاه و مواضع انتقادی نسبت به وضعیت کنونی حوزه‌های علمیه دارند و خواستار پررنگ‌تر شدن حضور و نقش حداکثری مراجع و حوزه در امور سیاسی و سایر حوزه‌ها هستند.
پیش‌تر نیز کانالی به نام «فقاهت؛ تحول در حوزه» در تلگرام فعال بود که به نظر می‌رسد از سوی این جریان راه‌اندازی شده و مطالب تند و تیزی علیه مراجع تقلید و حوزه‌های علمیه منتشر می‌کرد که در پی فیلتر تلگرام این کانال به پیام‌رسان‌های داخلی نقل مکان کرد.
این کانال چندی پیش برای اثبات سکولار شدن حوزه علمیه و دوری آنها از مسائل سیاسی و مهم حکومتی٬ نمودار تفکیکی از درس خارج فقه حوزه‌های علمیه سراسر ایران منتشر کرده و نوشته بود موضوع ۶۰ درصد دروس ارائه شده در این سطح مربوط به «عبادات و طهارت» است.
از حسن رحیم‌پور ازغدی به عنوان یکی از تئوریسین‌های این جریان جوان و نوپا نام برده می‌شود که با مراجع تقلید و حوزه علمیه قم در زمینه‌های مختلف اختلاف عمیقی دارد و در سالهای اخیر به یکی از منتقدان حوزه تبدیل شده است.
دامنه این اختلاف‌ها پس از تجمع ۲۵ مرداد ماه نیز برای نخستین‌بار به صورت علنی و گسترده در شبکه‌های اجتماعی خود را نشان داده و به پویشی علیه حوزه علمیه قم تبدیل شد.
جلیل محبی٬ مدیرکل مرکز مطالعات حقوقی مرکز پژوهش‌های مجلس از نخستین طلبه‌هایی بود که در حمایت از رحیم‌پور ازغدی توئیت کرد: «سال‌هاست عرض می‌کنم رحیم‌پور تئوریسین انقلاب خمینی است. کسی که فقه و اصول در حد عالی می‌داند. فلسفه و کلام اسلامی را هضم کرده و فلسفه غرب را فهمیده و به درستی نقد کرده. اسلامش اسلامِ قرآن و نهج البلاغه است نه مفاتیح و تکرار مکررات رسائل و مکاسب.»
معین مهدوی٬ خبرنگار هم چنین توئیت کرد که «ببینید حوزه‌های علمیه به کجا رسیدن که با یک انتقاد رحیم‌پور ازغدی؛ بسیج شدن دارن میزننش... تنها نیستی مرد...»
مهدی شاهی‌زاده٬ طلبه و مبلغ دینی هم نوشته «دولت، قوه قضاییه و مجلس و برخی قم نشینان مرفه بی‌درد می‌خواستند صدای رحیم‌پور ازغدی را خاموش کنند ولی انقلابیون نشان دادند که صدایشان خاموش شدنی نیست.»
محمد رحیمی‌مقدم هم نوشته که «کجا کار کرده حوزه٬ توی شهرسازی اسلامی٬ توی بازار٬ توی اقتصاد٬ توی انتخابات٬ در کدام اتفاق بزرگ نقش داشته. سکولار که هیولا نیست اینکه بچسبی فقط به درس و بحث و برای درد مردم برای دین مردم تلاش نکنه نظریه پردازی نکنی میشه سکولار.»
علی الیاسی هم توئیت کرده «متاسفانه نهاد روحانیت اصلا کارکرد صحیح و درست و کامل خودش رو نداشته اندیشمندان حوزوی باید فلسفه اسلامی رو کاربردی میکردند که می‌شد سنگ بنای تمدن اسلامی و سبک زندگی اسلامی رو ازش استخراج میکردند ولی نکردند.»
حسین کازرونی هم از جمله طلبه‌هایی است که توئیت کرده «سخنانی که شاید به مذاق بعضی خوش نیاید ولی حقیقت است. حوزه علمیه توان همراهی نظام را ندارد و تا این همراهی میسر نشود تمدن اسلامی ساخته نخواهد شد. تاکیدات مکرر رهبر انقلاب بر لزوم تحول حوزه برای همین است و کو گوش شنوا؟!»
محمد خجسته نیز نوشته «رهبر چه می‌کند با برخی از این آقایان پُر ادعا... رحیم‌پور ازغدی که از خود این انقلاب است را خفه می‌کنند و برای سوال‌های او هیچ پاسخی ندارند. وای به حال بقیه...حوزه و مرجعیت با دیکتاتوری آبروی اسلام را می‌برد.»
علی جعفری چنین اظهار عقیده کرده که «اگر امثال رحیم‌پور ازغدی نبودند، امروز طلاب حوزه‌های علمیه به جای برگزاری همایش‌های اقتصادی و فرهنگی و پیگیری مطالبات مردم و مباحثه درباره ی عدالت و اقتصاد و فرهنگ و سیاست، مشغول برگزاری همایش درباره ی چگونگی پیدا کردن راهکار افزایش کمی و کیفی قرآن کشتی مطلا بودند.»
محمد اکبر‌زاده یکی دیگر از افرادی است که در حمایت از رحیم‌پور ازغدی نوشته «حرف رحیم‌پور ازغدی این بود: هنر نیست که همچنان احکام فردی و حل شده طهارت و نجاست مسئله حوزه‌های علمیه باشد، دروس خارج فقه ما باید مسائل عینی و مشکلات اجتماعی را حل و فصل کند، باید جواب مسائل حل نشده را بیابد آقای حوزه! این حرف رو قبول نداری؟ رحیم‌پور ازغدی رو هم بر نمی‌تابی؟!»
مهدیه فراهانی هم نوشته «سخنان رحیم‌پور ازغدی مثل پتک بر سر حوزه ای خورد که به سمت سکولار شدن حرکت می‌کنه و خودشو در حصار تکرار مسائل نجاست و طهارت محصور کرده به جای عصبانی شدن از انتقاد یک دلسوز، تا دیر نشده بیدار شید.»
محمد طاهری هم چنین توئیت کرده که «ای کاش حوزه‌های علمیه چند حسن رحیم‌پور ازغدی وجود داشت تا از این فشلی و گوشه‌گیری عدم اثرگذاری نجات پیدا کنند.»
به نوشته طاهری «فاصله‌ای که حوزه علمیه از بزرگانش و مراجع تا طلبه‌های پایین‌تر از مردم و جامعه گرفته‌اند حاصل کدام اندیشه است؟ حوزه مولد تفکر امام یا حوزه سکولار؟ چه خوششان بیاید یا نه.»
عرفان حسینی یکی دیگر از حامیان «حوزه انقلابی» است که در انتقاد از مکارم شیرازی توئیت کرده «این بیانیه آیت‌الله مکارم درباره سخنرانی رحیم‌پور ازغدی در تجمع طلاب قم، آخرین کورسوهای امیدم به اصلاح حوزه علمیه و بازگشتش به دوران اوج داره از بین میره.»
مهدی قیاسی هم توئیت کرده «بارها در مورد خطر سکولاریسم در حوزه ها امام راحل و مقام معظم رهبری تذکر داده‌اند. بزرگوارانِ قمی بجای انکارِ این موضوع و برخورد با منتقدان وضع موجود حوزه باید پاسخ دهند دروس خارجِ پر جمعیتِ قم چه میزان پاسخگوی نیازِ جامعه اسلامی بوده است.»
حسین حاتمی هم در توئیتر خود به «طلاب انقلابی» توصیه کرده «از فرصت بوجود آمده در فضای نقد رحیم‌پور ازغدی استفاده کنید و معضلاتی که در حوزه‌های علمیه می‌بینید مرتفع کنید.»
اما در مقابل «طلاب انقلابی» منتقد مراجع و حوزه علمیه٬ جریان دیگری هم وجود دارد که نسبت به حرکت و دیدگاه‌ها «انقلابیون» در نقد مراجع تقلید و حوزه علمیه اعتراض دارد.
حسام‌الدین آشنا از جمله روحانیون نزدیک به حسن روحانی است که در واکنش به این حملات «طلاب انقلابی» و اظهارات رحیم‌پور ازغدی توئیت کرده «سکولاریسم ادعایی اینان و بزرگترانشان نه حاصل کم کاری حوزه بلکه محصول بیش‌فعالی حکومتی و تحمیل شده بر حوزه است.»
آشنا نوشته «اگر فضلای بالقوه و در آستانه شکوفایی علمی، جذب دستگاه پر جاذبه قضایی نمی شدند، آینده علمی آنان در راهروهای دادگستری نابود نمی‌شد.»
به نوشته وی «اگر حوزه برای تأمین نیروهای عقیدتی سیاسی تحت فشار نیروهای نظامی و امنیتی قرار نمی‌گرفت؛ اگر سازمان‌های تبلیغی صدها روحانی خوش‌فکر را به مسلخ کارمندی و کارگزاری نمی‌کشاندند؛ اگر نوآوری و نواندیشی سرکوب نمی‌شد و برای آزاداندیشی مورد نظر مقام معظم رهبری رویکرد نهادسازی‌های کم حاصل و پرهزینه دنبال نمی‌شد، شاید دیگر لازم نبود سخنرانی از پادگانی در تهران به فیضیه اعزام شود تا درس اجتهاد به مراجع بدهد و مهندسی خود را مسئله‌آموز صد مدرس بنامد.»
این توئیت یکی از تند‌ترین موضع‌گیری‌ها علیه جریانی در حوزه علمیه است که به اعتقاد برخی از سوی سپاه پاسداران حمایت می‌شود و نام خود را جریان انقلابی گذاشته است.
حمید قدیری هم در همین رابطه توئیت کرده «اگر موافق نظر آقای رحیم‌پور ازغدی هستیم، این مجوز نمیشه که به علماء و فقهاء اهانت کنیم.»
هادی جان بزرگی هم نوشته «دیدم بعضی از رفقای انقلابی در دفاع از استاد معزز رحیم‌پور ازغدی٬ بی‌اطلاع از فرآیندهای حوزوی و مرجعیتی، به این نهاد به جِد مقدس تاختند.. عارضم که در سلامت اصل و اساس حوزه همین بس که خمینی کبیر و خامنه‌ای عزیز، مطهری و بهشتی و حتی خود رحیم‌پور هم درس‌آموخته مکتب این حوزه‌اند.»
محمد‌حسین رجبی هم توئیت کرده «چندتا مثل آیت‌الله مکارم داریم؟ مرجع تقلیدی که سال‌ها حامی انقلاب بوده و هست؟! ولی ایشون معصوم هستن؟! خیر! بیانیه ایشان درباره تجمع فیضیه صد در صد درسته؟ خیر! اما باید ایشان را له کرد؟! باید تمسخر کرد؟ باید بی‌ادبی کرد؟! چندتا از این شخصیت‌ها نظام دارد؟!»
همسو با ششمین روز این پویش مجازی٬ سایت محافظه‌کار «رجانیوز» بیانیه ۲۵۰ «طلبه انقلابی» را منتشر کرد که در آن خبر از «تشکیل کارگروهی برای شناسایی بانیان انقلاب زدایی در حوزه‌های علمیه» داده شده است.
در این بیانیه با حمایت تلویحی از سخنان حسن رحیم‌پور ازغدی٬ آمده که «کارگروهی قوی متشکل از روحانیت هوشیار بنا دارند افرادی را که می‌خواهند با هدف انقلاب‌زدایی در حوزه‌ها موجب تضعیف نظام اسلامی شوند» را «شناسایی کرده و علاوه بر پیگیری حقوقی آنها، به زودی به عموم جامعه روحانیت معرفی کند.»
پایان این گزارش ارزیابی مرتضی گل‌پور٬ خبرنگار روزنامه ایران از این جدال حوزوی با این توئیت است که «دفاع سیستماتیک از رحیم‌پور ازغدی در توئیتر به وضوح نشان می‌دهد ما در فجازی با کاربران مستقل مواجه نیستیم. آنان سربازانی در قاعده یک هرم هستند که پس از رسیدن دستور از بالا، به صورت هماهنگ عمل می‌کنند. مسئله مهم این است که نهاد هادی این لشکر، در ماجرای قدرت، مقابل حوزه هم می‌ایستند.»
