در حالی‌که حکومت ایران همچنان منکر حمایت تسلیحاتی از روسیه است، گزارش جدید رسانه‌های تحقیقاتی روسی از جزئیات تدارکات تولید این پهپادها در تاتارستان روسیه پرده برمی‌دارد.
رسانه‌های روسی همچنان تحت تأثیر شورش گروه واگنر است که هرچند کوتاه و بدفرجام بود اما تأثیر عمیق در داخل روسیه و موقعیت بین‌المللی این کشور گذاشته است.
چه اتفاقی برای مأموریت‌های ارتش واگنر در آفریقا و سوریه می‌افتد؟
در حالی‌که آمریکا و اتحادیهٔ اروپا معتقدند پس از شورش واگنر و اعلام رسمی منحل شدن این گروه در روسیه، موقعیت مسکو در کشورهای آفریقایی و سوریه تضعیف می‌شود، کرملین تأکید می‌کند که روابطش با این کشورها در معرض تهدید نیست.
رهبران بسیاری از کشورهای آفریقایی برای اجلاس «روسیه-آفریقا» اواخر ماه ژوئیه در سن‌پترزبورگ گردهم خواهند آمد و برای تضمین ادامهٔ حضور نظامی در سوریه، معاون وزیر خارجهٔ روسیه هفتهٔ گذشته با بشار اسد در دمشق دیدار کرد.
ارتش واگنر همواره به عنوان بازوی کرملین در سوریه، لیبی، سودان، مالی، کنگو، موزامبیک، ماداگاسکار و جمهوری آفریقای مرکزی عمل می‌کرد، هرچند مسکو پیش‌تر ارتباط با گروه واگنر را تکذیب می‌کرد.
در پی شورش واگنر دیپلمات‌های روس اعلام کردند «دولت‌هایی که با ارتش واگنر توافق همکاری داشتند باید خود تصمیم بگیرند آیندهٔ این همکاری چگونه خواهد بود. اما دولت‌های آفریقایی که واگنر را به عنوان نمایندهٔ رسمی روسیه می‌دانستند و کشورهای عربی به‌ویژه امارت متحدهٔ عربی که زیرساخت مالی و امکانات لجیستیک را برای مزدوران این گروه ارائه می‌کرد خواهان پاسخ صریح کرملین دربارهٔ آیندهٔ شبه‌نظامیان واگنر هستند به همین دلیل در روزهای اخیر با ولادیمیر پوتین تماس‌های تلفنی داشتند تا این پاسخ را بشنوند.»
نظرسنجی جدید نشان می‌دهد اکثر شهروندان روسیه فکر نمی‌کنند تاثیر شورش واگنر شدید یا طولانی‌مدت باشد و طرفداران این گروه بسیار ناچیزند اما عده‌ای زیادی معتقدند انتقاد تند یوگنی پریگوژین از ارتش روسیه توجیه‌پذیر بود.
گفته می‌شود «رجب طیب اردوغان رئيس‌جمهور ترکیه با همتای روس‌اش تماس گرفت تا بر ضرورت خروج واگنر از لیبی تأکید کند. ایران که شورش پریگوژین را «کودتای غرب» نامید، نگران تضعیف موقعیت روسیه است.
کشورهای عربی نگرانند که در صورت خروج نظامیان روس از خاورمیانه موقعیت سپاه پاسداران انقلاب اسلامی تقویت شود. در این میان امارات متحدهٔ عربی نگران است در صورت خروج واگنر از آفریقا، نیرویی که از راه نظامی باعث تقویت ابزارهای نفوذ ابوظبی در آن منطقه می‌شد را از دست می‌دهد.
سوریه که از آنجا مداخلهٔ نظامی روسیه در کشورهای خاورمیانه و آفریقا آغاز شد جایگاه ویژه‌ای دارد چراکه نه تنها واگنر مجری مأموریت‌هایی بود که دولت روسیه نمی‌خواست دست داشتن در آن را علنی کند بلکه همچنین صاحب دست‌کم سه شرکت است که در توسعهٔ معادن نفت و گاز نقش داشتند.
در هفته‌های اخیر همزمان با انتقاد شدید از مقامات ارشد نظامی روس به دلیل عدم‌حمایت از واگنر در اوکراین، یوگنی پریگوژین گله‌مند بود که دیپلمات‌ها و نظامیان روس به گروه واگنر در آفریقا نیز کمک نمی‌کنند.
البته ریشهٔ جدال پریگوژین با وزارت دفاع روسیه به سال‌ها پیش بازمی‌گردد، زمانی که واگنر در سال ۲۰۱۶ مدعی تصرف پالمیرا (تدمر) شد و خود را در جنگ علیه داعش پیروز اعلام کرد. پریگوژین همواره معتقد بود بمباران کاروان واگنر در دیرالزور در سال ۲۰۱۸ که طی آن ده‌ها شبه‌نظامی این گروه کشته شده‌اند زیر نظر وزارت دفاع روسیه انجام شد؛ در روزهای اخیر ادعای تکرار این سناریو در اوکراین (هرچند این اتهام احتمالاً بی‌اساس است) بهانهٔ پریگوژین بود تا شورش خود را آغاز کند.
دمیتری کیسلف مجری یکی از مهم‌ترین برنامه‌های تلویزیونی تبلیغاتی کرملین اعلام کرد دولت روسیه برای تأمین مالی فعالیت‌های ارتش واگنر در اوکراین، سوریه و کشورهای آفریقایی ۸۵۸ میلیارد روبل معادل تقریباً ۱۰ میلیارد دلار هزینه کرده بود. به گفتهٔ این پروپاگاندیست، پريگوژین «به دلیل این پول‌های زیادی از ریل خارج شده است».
کارخانهٔ پهپادهای شاهد در تاتارستان روسیه
آلابوگا واقع در جمهوری خودمختار تاتارستان در ۱۳۰۰ کیلومتری شرق مسکو و بیش از ۳۰۰۰ کیلومتری شمال تهران از حدود ۲۰ سال پیش رسماً منطقهٔ ویژهٔ اقتصادی اعلام شد و به‌گونه‌ای در حال پیشرفت بود که هفت سال پیش نشریهٔ فایننشال تایمز آن را بهترین منطقهٔ ویژهٔ اقتصادی اروپا اعلام کرده بود.
اما از آغاز جنگ روسیه علیه اوکراین، وضع تحریم‌ها و انصراف شرکت‌های غربی از جمله فورد آمریکایی که کارخانهٔ بزرگ تولید خودرو در این منطقه احداث کرده بود، وضعیت آلابوگا به طور اساسی تغییر کرده و در حالی‌که خروج سرمایه‌گذاران مشکلات مالی به بار آورده، فراخوان اجباری اعزام به جبهه برای پرسنل این منطقهٔ ویژهٔ اقتصادی چالشی جدی شده است.
از آغاز جنگ تنها کارخانه‌هایی در روسیه مشکلی مالی ندارند و نیروی انسانی‌شان از خدمت نظامی معاف می‌شود که به سفارش دولت سلاح تولید می‌کنند. گفته می‌شود به همین دلیل مدیریت آلابوگا تصمیم گرفته بخشی از ظرفیت‌های علمی-صنعتی خود را به تولید پهپاد اختصاص دهد. از گزارشی جدید برمی‌آید در پاییز گذشته توافق تولید پهپادهای شاهد در تاتارستان منعقد شد.
رسانه‌های روسی «پروتکل» و RZVRT در تحقیقی مشترک گزارش دادند یک مجتمع با مساحت ۴۰ هزار متر مربع در آلابوگا به تولید پهپادهای شاهد اختصاص یافته و پس از تکمیل به ۱۰۰ هزار متر مربع گسترش می‌یابد.
یک منبع که هویت‌اش فاش نشده به خبرنگاران گفت نامه‌ای با امضای سرگئی شایگو وزیر دفاع روسیه دیده که منابع مالی لازم برای خرید فن‌آوری پهپاد از ایران را پاراف کرده؛ به گفتهٔ این منبع این نامه متعاقباً برای امضا به دفتر ولادیمیر پوتین ارسال شد.
گفته می‌شود براساس این نامه روسیه ۸۰ میلیارد روبل به ایران پرداخت کرده که ۳۰ میلیارد روبل آن بودجه دولتی‌ست و دقیقاً مشخص نیست ۵۰ میلیارد روبل دیگر توسط چه نهادی پرداخت می‌شود. ظن این می‌رود بانک وت‌ب که به‌تازگی در تهران دفتر نمایندگی خود را دایر کرده تأمین مالی این طرح را برعهده گرفته است.
هرچند ایران همواره ادعا کرده به دنبال خرید و فروش با ارز ملی‌ست اما منابع این رسانه‌های روسی می‌گویند تهران از دریافت روبل بابت پهپادهای خود صرف‌نظر و درخواست طلا کرده بود و گویا یک هواپیما آماده شده بود تا این طلا را به تهران انتقال دهد اما نظر طرف ایرانی مجدداً عوض شد و خواهان دریافت دلار شدند.
هزینهٔ پدافند هوایی در مقایسه با پهپاد شاهد ساخت ایران؛ روسیه پهپادهای تأمین‌شده توسط ایران را به شهرهای اوکراینی پرتاب می‌کند و بر اثر این حملات صدها تن در میان غیرنظامیان کشته و زخمی شده‌اند.
خبرنگاران پروتکل و RZVRT می‌نویسند اسنادی مرتبط با طرح تولید پهپادهای ایرانی در روسیه را در اختیار دارند که از جمله گویای تلاش طرفین برای مخفی‌کاری در این پروسه است چنانکه این سند به‌رغم این‌که عکس پهپادهای شاهد را بر صفحهٔ پایانی خود دارد اما نام طرح، تولید قایق و طرف قرارداد نه ایران بلکه بلاروس اعلام شده است.
مطابق این سند، در مرحلهٔ اول ایران موظف است فن‌آوری و تمام قطعات لازم را در اختیار روسیه بگذارد و همچنین به حدود ۲۰۰ نفر پرسنل آموزش دهد و در مرحلهٔ دوم تمام قطعات پهپادهای شاهد در آلابوگا تولید خواهد شد و ضمناً مهندسان روس بر روی بهبود پهپادهای ایرانی کار خواهند کرد. در این مرحله تنها کلاهک جنگی این پهپادها دست‌کم به مدت ۲ الی ۳ سال توسط ایران تامین خواهد شد.
حدوداً یک ماه پیش آمریکا اسنادی از مشارکت نظامی ایران و روسیه در جنگ با اوکراین منتشر کرد و جان کربی هماهنگ‌کنندهٔ ارتباطات راهبردی شورای امنیت ملی کاخ سفید گفت کارخانهٔ ساخت پهپادهای شاهد در تاتارستان تا اوایل سال آینده میلادی به طور کامل به بهره‌برداری می‌رسد.
از ۴۰ درصد در سه ماهه اول سال جدید میلادی تا حدود ۶۰ درصد در سه ماهه دوم، پهپادهای شاهد به اصلی‌ترین سلاح روسیه طی حملات هوایی به اوکراین تبدیل شده‌اند.
