مباحث پیرامون بودجه در سالهای اخیر جنبه خبری پیدا کرده است و این امر نشان از دقیق‌تر شدن جامعه و کنشگران اقتصادی به مهم‌ترین سند سالانه اقتصاد ملی است که امری بسیار مثبت تلقی می‌شود، اما شاید کمتر بدانید که این سند دقیقاً بر زندگی اقتصادی شما تا چه اندازه مؤثر است.
اگر از حواشی بیش از اندازه بودجه‌های نهادها و ارگان‌ها عبور کنیم، برای پرداختن به اصل ماجرا باید در فرآیند بودجه سال آینده به نکات زیر چشم دوخت:
پیش‌بینی میزان فروش نفت: عدد پیش‌بینی دولت در محاسبه تعداد بشکه‌های فروش نفت دقیقاً به ما نشان خواهد داد که در کجا خواهیم ایستاد و فراموش نکنیم که قطعاً با موانع پیش آمده برای حاکمیت در فروش نفت، عدد فروش نفت عددی بسیار کمتر از عدد فعلی در بودجه، یعنی دو میلیون و ۴۰۰ هزار بشکه در روز خواهد بود و خوشبینانه‌ترین سناریو از فروش نصف این مقدار حکایت می‌کند، لذا باید به این عدد با دقت نگریست.
قیمت فروش هر بشکه نفت خام: عدد رسمی بودجه‌ای برای فروش نفت خام سال‌جاری، ۵۵ دلار به ازای هر بشکه در نظر گرفته شده است. عدد نهایی پیش‌بینی این رقم در بودجه سال آینده شاخص دیگری است که نشان از بسیاری از امور می‌دهد و ذکر این نکته خالی از لطف نیست که پیش‌بینی اینکه قیمت نفت ۶۵ دلار خواهد شد یا هرعددی دیگر، آسان و احتمالاً ممکن نخواهد بود. کسی که بتواند مدل دقیقی برای برآورد قیمت نفت یا سهام طراحی کند، احتمالاً در عرض چند روز می‌تواند یکی از ثروتمندترین‌های جهان شود، پس در ماهیت، این یک عدد برای برنامه‌ریزی است و نه چیز دیگر اما عددی مهم است که نشان از روایت تصمیم‌گیران اقتصاد ایران دارد.
درآمد حاصل از نفت در بودجه: با ضرب این دو عدد، وزن واقعی درآمد دلاری دولت مشخص خواهد شد که قطعا عددی کمتر از سال‌جاری است.
گام بعد برای درک اثر بودجه‌ای چیست؟
گام بعد برای درک اثر بودجه‌ای بر معیشت ما میزان نرخ محاسبه ارز در بودجه است که معادل ریالی ۳۶ درصد کل بودجه دولت است و اگر این عدد نرخ ارز کم یا زیاد محاسبه شود، دقیقاً بر زندگی حقوق‌بگیران و صاحبان کسب و کارها تأثیرگذار خواهد بود و دولت در نهایت مجبور خواهد شد تا با اتخاذ سیاست‌های مختلف چه از طریق کسری بودجه و چاپ پول گرفته تا آزاد کردن کنترل‌های تورم در بازارها یا طولانی‌تر شدن مدت زمان پرداخت حقوق‌ها یا اتخاذ روش‌های هیجانی که در سالهای اخیر با آن برخورد داشته ایم، خود را به این عدد نزدیک کند.
البته نکته مثبت ماجرا این است که دولت می‌تواند معادل درآمد ریالی خود را با انعطاف بیشتری از محل اختصاص به شرکت نفت یا صندوق توسعه ملی، با هدف کمتر شدن فشار به مردم هزینه کند به شرط آنکه برای این امر تصمیم جدی‌تری اتخاذ کند و البته باید گفت که خیلی نباید به دنبال عدد افزایش بودجه بخش‌ها رفت یا بدان اعتماد کرد و در شرایط سال آینده نزاع درون بخشی برای گرفتن بودجه واقعی و نه بر روی کاغذ تشدید خواهد شد.
مالیات‌ها: اعداد پیش‌بینی درآمد دولت از مالیات‌ها، عددی بسیار مهم در درک شرایط برای کنترل اقتصاد خانوار یا بنگاه‌هاست. در بودجه سال ۹۷ سهم ۴۷ درصدی برای درآمدهای مالیاتی در نظر گرفته شد که مالیات بر دستمزدها، مالیات بر ثروت، شرکت و ارزش افزوده یا صنوف و مالیات بر واردات کالاها، دقیقاً بر زندگی اقتصادی تمامی ایرانیان مؤثر است پس کسانی‌که برای معیشت و کسب وکار خود برنامه‌ریزی می‌کنند به این اعداد در بودجه دقت خواهند کرد.
قطعاً سیاست‌های مالیاتی دولت در سال جاری بسیار حساسیت‌زا و خبری بوده است و در سال آتی نیز با دقت به سهم پیش‌بینی شده در بندهای سازمان‌های اداره کننده نهادها و بنگاه‌ها و شرکتهای آستان قدس رضوی و دیگر آستان‌ها می‌توان نقطه اصابت مالیاتی را با توجه به شرایط جدید کشور رمزگشایی کرد.
از نکات مهم دیگر در بودجه سال آینده، میزان واگذاری‌های شرکتهای دولتی در چارچوب خصوصی‌سازی برای تحصیل منابع مادی است که باید به آن دقت کرد که این امر با توجه به تجربه ناموفق اجرایی در سالهای قبل و دولت‌های گذشته از دیگر نقاط حساس برای زندگی و معیشت خانوارها و حقوق‌بگیران است.
حقوق‌بگیران و صاحبان مشاغل در بخش‌های قانونگذاری، امور قضایی، دفاع و نظم و امنیت عمومی، آموزش و پژوهش و بهداشت، فرهنگ و گردشگری، کشاورزی، رسانه، منابع طبیعی، مسکن، محیط زیست، صنعت، فناوری و ارتباطات، حمل و نقل، و امور مذهبی، برای دور نگه داشتن خود از تلاطم‌های آتی، باید به اعداد پیش‌بینی شده در بودجه سال آینده و تفاوت‌های آن با اعداد مندرج در لایحه و قانون بودجه سال جاری دقت لازم را مبذول دارند تا بتوانند متناسب با این تغییرات برنامه‌های اقتصادی و معیشتی خود را سامان دهند.
