در حالی که روسیه یک هفته پیش، پس از مذاکرات چندساعته در استانبول، وعده داد فعالیت‌های نظامی خود را در مناطقی از اوکراین کاهش دهد و در روزهای گذشته نیز از اطراف کی‌یف و منطقه چرنیهیف عقب‌نشینی کرد، پرسش‌ها و گمانه‌زنی‌ها درباره این‌که استراتژی جدید مسکو در جنگ اوکراین چیست، بالا گرفته است.
آیا ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه، با مشاهده مشکلاتی که ارتش این کشور در اوکراین با آن‌ها مواجه شده، تصمیم گرفته از جاه‌طلبی‌هایش بکاهد؟ آیا تصمیم گرفته از اهدافی که پیشتر مشخص کرده بود، یعنی «نازی‌زدایی» دولت کی‌یف، خلع سلاح اوکراین و جلوگیری این کشور از پیوستن به ناتو عقب‌نشینی کند؟
آیا پوتین واقعاً به ایجاد یک پیوستگی ارضی و مسیر زمینی میان روسیه و شبه‌جزیره کریمه بسنده خواهد کرد؟ یا این‌که هنوز هدف نهایی خود را پنهان نگاه داشته و حتی به فکر حملات به مناطقی به‌جز شرق اوکراین است؟
نیاز پوتین به یک «پیروزی»
کارشناسان، تحلیلگران و روزنامه‌نگاران در این یک هفته، ارزیابی‌های مختلفی را درباره آینده جنگ اوکراین ارائه و گزینه‌های احتمالی پیشروی ولادیمیر پوتین در این جنگ را بررسی کرده‌اند.
همچنین پنتاگون دو روز پس از مذاکرات استانبول پیش‌بینی کرد که جنگ اوکراین به ویژه در شرق این کشور ممکن است ماه‌ها به طول بکشد.
جان کربی، سخنگوی وزارت دفاع آمریکا، روز ۳۱ مارس به خبرنگاران گفت: «اگر [نیروهای روسیه] اولویت را به منطقه دونباس بدهند [...] منطقه‌ای که نیروهای اوکراینی در آن بسیار فعال هستند، ممکن است [جنگ] مدتی طول بکشد.»
این مقام آمریکایی تأکید کرد: «ممکن است چند روز و چند هفته نباشد و طولانی‌تر از آن باشد، اما هنوز سخت است که [دقیقاً آن را] بدانیم.»
یک مقام بلندپایه پنتاگون نیز در این زمینه گفت «نیروهای اوکراینی خیلی خوب منطقه» دونباس را می‌شناسند و یک جنگ پنهان پیشتر به مدت هشت سال در این منطقه با جدایی‌طلبان تحت حمایت روسیه داشته‌اند.
از نظر برخی کارشناسان دفاعی آمریکا، این‌که روسیه ممکن است اولویت خود را به شرق اوکراین بدهد و تعداد نیروهای خود را در این منطقه افزایش دهد، به معنی آسان بودن جنگ در این منطقه برای مسکو نیست.
همچنین آنان همان روزهای پس از اعلام عقب‌نشینی روسیه از برخی مناطق اوکراین، بر این باور بودند که روسیه ممکن است قصد داشته باشد که با نیروهای تازه‌تری به اوکراین بازگردد و بمباران شهرها حتی کی‌یف ادامه داشته باشد.
اما آنچه تقریباً اغلب گزارش‌ها در این زمینه بر آن تأکید می‌کنند، نیاز مبرم پوتین به اعلام قریب‌الوقوع یک «پیروزی» در جنگ اوکراین است، حتی اگر آنچه اکنون برای رئیس‌جمهور روسیه به دست آمده، بسیار کمتر از آن چیزی باشد که پیشتر در نظر داشت.
بر اساس گزارش‌ها، احتمالاً دولت روسیه در آستانه روز نهم ماه مه، یک ماه دیگر، که سالگرد تسلیم آلمان نازی در برابر نیروهای متفقین به ویژه شوروی سابق در سال ۱۹۴۵ است، چنین «پیروزی»ای را اعلام کند تا بتواند برای افکار عمومی کشورش کارنامه قابل‌قبولی از تهاجم علیه اوکراین داشته باشد.
الکساندر گرینبرگ، کارشناس مؤسسه امنیت و استراتژی اورشلیم، به خبرگزاری فرانسه گفته است: «پوتین شیفتهٔ مناسبت‌های نمادین و تاریخی است. بنابراین او به‌شدت به یک پیروزی پیش از نهم مه نیاز دارد.»
همچنین سرگئی کاراگانوف، رئیس افتخاری شورای سیاست خارجی و دفاعی روسیه که به پوتین نزدیک است، به وب‌سایت بریتانیایی نیو استیتسمن گفت: «روسیه تحمل شکست را ندارد. اهداف نخبگان روسیه بسیار والاست. برای آنان این جنگ یک جنگ حیثیتی است».
دونباس، محور استراتژی روسیه
اما این «پیروزی» احتمالی روسیه مربوط به کدام منطقه اوکراین خواهد بود؟
برخی کارشناسان بر این باورند که احتمالاً روس‌ها قصد دارند تصرف کامل ماریوپل، بندر استراتژیک منطقه دونباس در حاشیه دریای آزوف، را به‌عنوان پیروزی نیروهای ارتش خود در اوکراین اعلام کنند.
این شهر که قبلاً از نظر وضعیت ناگوار انسانی از سوی انیس کالامار، دبیرکل سازمان عفو بین‌الملل، با شهر حلب در جنگ سوریه مقایسه شده، هفته‌هاست زیر بمباران بی‌وقفه ارتش روسیه قرار دارد و به احتمال زیاد به‌زودی سقوط می‌کند.
پی‌یر رازو، مدیر بخش دانشگاهی و تحقیقات بنیاد تحقیقات استراتژیک مدیترانه، به خبرگزاری فرانسه گفته است تصرف کامل ماریوپل به روس‌ها این امکان را می‌دهد که از آن «برای تصرف آنچه از دونباس باقی مانده و همچنین ایجاد یک پیوستگی در جنوب اوکراین و حاشیه دریای آزوف» استفاده کنند.
دیگر کارشناسان دفاعی نیز معتقدند که چنین هدفی به روسیه این امکان را می‌دهد تا تصرفات هفته‌های اخیر ارتش این کشور در شرق اوکراین را تضمین کند و برای مدت طولانی‌تری در این منطقه باقی بماند.
در حالی که با عقب‌نشینی نیروهای روسیه از مناطقی از اوکراین امیدهایی به برقراری صلح در این کشور ایجاد شد و حتی بازارهای جهانی واکنش مثبتی به مذاکرات استانبول داشت، مؤسسه مطالعات جنگ، یک اندیشکده مستقر در آمریکا، به‌تازگی در گزارشی اعلام کرده که «جنگ هنوز پایان ندارد و در صورت عملیات موفقیت‌آمیز در شرق اوکراین، می‌تواند به نفع روس‌ها باشد».
حتی اگر در این شرایط، آتش‌بس بر اساس آنچه نیروهای طرفین در اختیار دارند، صورت گیرد، روسیه می‌تواند مدعی سرزمین‌هایی از اوکراین شود و مرزهایی را احتمالاً در جاهایی که اکنون جبهه‌های جنگ است، ایجاد کند.
جدایی‌طلبان تحت حمایت روسیه اخیرا اعلام کرده‌اند که کنترل تقریباً همه منطقه لوهانسک و کنترل بیش از نیمی از منطقه دونتسک را در اختیار دارند؛ هر چند که این ادعا از سوی منابع مستقل تأیید نشده است.
تلفات سنگین، عامل تغییر استراتژی روسیه
اما کنترل دیگر مناطق اوکراین برای روس‌ها چندان آسان نخواهد بود، زیرا بر اساس برخی گزارش‌ها اوکراینی‌ها در مناطق تصرف شده با روسیه همکاری نمی‌کنند و مسکو مجبور است برخی پرسنل اداری را از روسیه به آنجا مأمور کند.
همچنین بر اساس ارزیابی اندیشکده سوفان مستقر در نیویورک، تلفات سربازان ارتش روسیه در دو هفته اول جنگ اوکراین بیش از تعداد نیروهای آمریکایی کشته‌شده در ۲۰ سال جنگ افغانستان بوده است.
راب لی، کارشناس نظامی اندیشکده تحقیقات سیاست خارجی، مستقر در آمریکا، در توئیتی نوشته است خروج نیروهای روسیه از اطراف کی‌یف پس از آن صورت گرفت که «پیشروی روسیه در آنجا هفته‌ها متوقف شده بود و نیروهای اوکراینی اخیراً موفقیت‌هایی را کسب کرده‌اند.»
این کارشناس نظامی تأکید کرد که در شرایط کنونی «روسیه نیروهای لازم برای محاصره شهر کی‌یف را ندارد.»
قطعا تلفات سنگین ارتش روسیه و کمبود نیروی انسانی، پوتین را به بازنگری استراتژی جنگی خود در اوکراین واداشته، اما این که بازنگری استراتژی جنگی روسیه در اوکراین، منجر به تغییر اهداف مسکو در درازمدت خواهد شد یا نه، مسئله دیگری است.
روسیه روز جمعه اول آوریل فراخوان یک دوره خدمت سربازی یک‌ساله را برای مردان جوان این کشور صادر کرد، اما مدعی شد که سربازان جدید به مناطق جنگی اعزام نخواهند شد.
بر اساس فرمانی که از سوی کرملین صادر شد، پوتین برای فراخوان مربوط به بهار ۲۰۲۲، میزان ۱۳۴ هزار و ۵۰۰ سرباز جدید را تعیین کرده است.
گزارش‌ها حاکی است که بسیاری از جوانان روس هر سال، با پرداخت رشوه یا بهانه‌های پزشکی و تحصیلی، از انجام خدمت سربازی فرار می‌کنند، اما وزارت دفاع روسیه برای این که در شرایط بحرانی کنونی جوانان روس وحشت‌زده نشوند، قول داده که فقط سربازان و افسران حرفه‌ای را که قرارداد امضا کرده‌اند، به جنگ اعزام کند.
این در حالی است که وزارت دفاع روسیه پیشتر، در نهم مارس، اعتراف کرده بود که سربازان وظیفه در اوکراین می‌جنگند و برخی از آنان نیز اسیر شده‌اند.
با این‌که وزارت دفاع روسیه اضافه کرد این سربازان وظیفه به‌اشتباه به جبهه‌های جنگ فرستاده شدند، اما چند رسانه مستقل روسیه فاش کردند که سربازان وظیفه مجبور یا به‌شدت تشویق شده‌اند که برای اعزام به اوکراین قراردادهایی را امضا کنند.
فرسایشی کردن جنگ اوکراین
چنین تدارکاتی برای داشتن نیروهای نظامی بیشتر حتی این احتمال را مطرح کرده است که روسیه همچنان به جاه‌طلبی خود برای «تقسیم اوکراین به دو بخش» غربی و شرقی رود دنیپر پایبند است.
دنیپر رودخانه‌ای است که از روسیه آغاز شده و پس از گذشتن از بلاروس و اوکراین، به‌ویژه شهر کی‌یف، به دریای سیاه می‌ریزد.
پی‌یر رازو معتقد است که چنین هدفی در برهه کنونی برای مسکو عملی نیست، زیرا ارتش روسیه باید نیروهای خود را تکمیل و تجهیزات تخریب‌شده را جایگزین کند و یک آتش‌بس احتمالی به این ارتش اجازه می‌دهد «ظرف شش ماه یا یک سال» حملات خود به اوکراین را از سر بگیرد و وارد «دور دوم» جنگ شود.
اما آیا یک جنگ فرسایشی در اوکراین به نفع روسیه است؟
به نظر می‌رسد، آن‌طور که مقام بلندپایه پنتاگون هم ارزیابی کرده، در صورت تداوم جنگ، اوکراین چندان دست‌بسته نخواهد بود. به‌علاوه این‌که روزبه‌روز به تحریم‌ها علیه مسکو اضافه می‌شود و کمک‌هایی نیز به دولت اوکراین می‌رسد.
با وجود همه این گمانه‌زنی‌ها، از آنجا که گفته می‌شود پوتین بسیاری از تصمیم‌های جنگی را شخصاً اتخاذ می‌کند، دقیقاً مشخص نیست که استراتژی نهایی او چه خواهد بود.
آندری کولسنیکوف از اندیشکده کارنگی گفته است: «هدف عملیات و نقشه ولادیمیر پوتین برای کسی مشخص نیست، اما ما احساس می‌کنیم که استراتژی و تاکتیک‌ها به‌سرعت تغییر می‌کنند.»
