کمیسیون اروپا جوزپ بورل، وزیر خارجه سوسیالیست اسپانیا، را برای عالی‌ترین مقام امور خارجه اتحادیه اروپا نامزد کرده است. آقای بورل در صورت تأیید پارلمان اروپا از اول نوامبر، ۱۰ آبان، جایگزین فدریکا موگرینی، مسئول فعلی سیاست خارجی و سیاست‌گذاری امنیتی اتحادیه اروپا خواهد شد.
درباره نامزدی آقای بورل و دیدگاه‌ها و مواضعش در مورد ایران، توافق هسته‌ای، آمریکا و مأموریت‌های سرویس اقدام خارجی اتحادیه اروپا، ریکارد یوزو‌یاک، خبرنگار رادیو اروپای آزاد، از طرف رادیوفردا گفت‌وگویی داشت با پی‌یر ویمون، دبیرکل سابق سرویس اقدام خارجی اروپا، و سفیر پیشین فرانسه در آمریکا.
آیا آقای بورل در موضع اروپا در مورد ایران تغییری صورت خواهد داد؟
در حال حاضر فکر نمی‌کنم چنین اتفاقی روی دهد. در اینجا دو موضوع مطرح است اول اینکه آقای بورل دست‌کم کار خود را تا اول نوامبر آغاز نمی‌کند. این امر تنها زمانی محقق خواهد شد که روند کار در پارلمان اروپا به درستی صورت پذیرد. بنا بر این تا آغاز کار رسمی او هنوز زمان باقی است.
دوم آنکه او در مقام وزیر خارجه اسپانیا، در خط مقدم مذاکرات پیشین با ایران، مانند بریتانیا، فرانسه و آلمان نبود. هر چند اسپانیا و وزیر خارجه‌اش در این مذاکرات دیده نشدند اما تا جایی که به خاطر می‌آورم اسپانیا همیشه در خطِ دیگر سه کشور اروپایی قرار داشته و به صورتی سازنده و در حد معقول به مواضع اروپا وفادار بوده است. از این رو به نظر من وقتی او کار خود را آغاز کند، تغییری به معنای واقعی صورت نخواهد گرفت.
البته شرایط و رویدادها ممکن است به صورتی پیش‌بینی نشده تغییر کند، پس باید دید، شاید لازم باشد که او در بزنگاه‌هایی تصمیم قاطعی اتخاذ کند. در عین حال مسئول سیاست خارجی باید توانایی رهبریِ خود را نشان دهد و در صورت لزوم در گرفتن تصمیمات پیشگام باشد.
پس، از دهم آبان ماه در چنین بزنگاه‌هایی آقای بورل مورد آزمون قرار خواهد گرفت. اما در شرایط فعلی، همچنان خانم موگرینی و سه کشور عمده اروپایی در خط اول خواهند بود.
آقای بورل چگونه آدمی است و آیا او در سرویس اقدام خارجی اتحادیه اروپا تغییری ایجاد خواهد کرد؟
قطعاً. او به نسبت خانم موگرینی و خانم اشتون، دو مسئول قبلی سیاست خارجی اتحادیه اروپا، از شخصیتی متفاوت برخوردار است. خصوصیات ویژه خود را دارد و تجارب بسیاری در سیاست خارجی و در دیگر موضوعات. او در هواداری از اروپای محکم و ثابت قدم است و به نهاد اتحادیه اروپا اعتقادی خلل‌ناپذیر دارد. نباید فراموش کرد که او برای دو سال و نیم رئیس پارلمان اروپا بود، و با رویکرد سنتیِ فدرالیِ خود، در مورد نحوه کار اتحادیه اروپا از عقاید روشنی برخوردار است.
به لحاظ اعتقادی او آدم راسخی است، حال جالب خواهد بود که ببینیم چگونه عمل می‌کند. از نقطه نظر من شیوه‌ای که او به کار خواهد برد تا دیگر کشورهای عضو را همراه خود کند، جالب توجه خواهد بود. اینکه کشورها چگونه همگی به حمایت از وی جلب خواهند شد تا رهبری دیپلماسی اروپا را بر عهده بگیرد برای من جالب خواهد بود. این همیشه مشکل رئیس سیاست خارجی اتحادیه اروپا بوده است. پذیرش رهبریِ «نماینده عالی اتحادیه اروپا در سیاست خارجی و سیاست‌گذاری امنیتی» و اجازه دادن به او که رهبری را بر عهده گیرد، نکته جالبی است که باید ببینیم آقای بورل چگونه می‌تواند کشورهای اروپایی را با خود برای این منظور همراه کند.
رویکرد جوزپ بورل در مورد آمریکا، روابط اروپا و آمریکا چیست، چون به هر حال این موضوع همیشه برای اروپا حائز اهمیت بوده است؟
اگر به اسپانیا به عنوان شریک اروپایی آمریکا نگاه کنید، این کشور همیشه به این شرکت وفادار بوده است. در سال‌ها و ماه‌های اخیر ندیده‌ام که هیچیک از رهبران اسپانیا آشکارا منتقد رئیس‌جمهور ترامپ باشند، همیشه نوعی تعادل را حفظ کرده‌اند. جالب خواهد بود ببینیم آقای بورل چگونه به این صورت رفتار خواهد کرد.
باز هم باید بگویم که یک سنت دیرپای دیپلماسی در اسپانیا وجود دارد که از مشارکت با آمریکا کاملاً حمایت می‌کند و در عین حال به طور کامل به تعهد اروپایی خود پایبند است تا در صورت لزوم به تنهایی عمل کنند. او توانسته است به نحو درستی این تعادل را حفظ کند. شاید از این نقطه نظر او کاملاً با اسلاف خود مانند خاویر سولانا در یک راستا باشد. هم به شراکت و هم‌پیمانی با آمریکا پایبند باشد و هم در عین حال قادر باشد فضای لازم برای تدبیر امور از جانب اروپایی مستقل را فراهم آورد.
در مورد سه قدرت اروپایی یعنی فرانسه، آلمان و بریتانیا صحبت کردید. آیا آقای بورل قادر است اسپانیا در سلک این کشورها در آورد؟
تا حالا هر گاه که صحبت از چهار قدرت اروپایی به میان آورده‌ایم، بیشتر نام ایتالیا به میان آمده است تا اسپانیا. برخی از مذاکراتی را که سه قدرت اروپایی با ایران آغاز کرده‌اند، از ایتالیا دعوت کرده‌اند تا به آنان ملحق شود. به طور مثال وقتی آنان در مورد اوضاع در یمن و دیگر نقاط خاورمیانه به بحث پرداخته‌اند، چهار قدرت اروپایی بوده‌اند و ایران. بنا بر این جالب خواهد بود که ببینیم آقای بورل چگونه به این موضوع نگاه می‌کند و آیا تلاش خواهد کرد تا اسپانیا را نیز به یک چنین ترکیبی یا چنین جمعی وارد کند.
در حال حاضر نمی‌دانم و نمی‌توانم چیزی بگویم. فکر می‌کنم که او چون اهل اسپانیا است، مطمئناً می‌تواند چنین چیزی را در ذهن داشته باشد، ممکن است اینجا و آنجا در ترکیب مذاکراتی که تا حالا با دیگر شرکایمان با ایران داشته‌ایم، شاهد تغییراتی باشیم. اسپانیا مشتاق است که در این میان نقشی داشته باشد، و جالب توجه خواهد بود که ببینیم آقای بورل این موضوع را چگونه در نظر خواهد گرفت.
در حال حاضر سخن گفتن در این باره مشکل است، لااقل همین حالا در مورد برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) و ترکیبی که مذاکرات را تا اینجا پیش‌برد، بلاتکلیفی وجود دارد. باید ببینیم این موضوع چگونه پیش می‌رود. باید این را هم اضافه کنم که اگر بریتانیا برنامه خروج از اتحادیه اروپا (برگزیت) را برگزیند، یکی از سه قدرت اروپایی کنار خواهد رفت و آنوقت باید به دنبال ترکیب جدیدی باشیم. و شاید در مقطعی آقای بورل موضوع چگونگی دخالت دادن اسپانیا در مذاکرات و گفتگوها با ایران را در دست بررسی قرار دهد.
آیا آقای بورل کسی هست که بتواند توافق هسته‌ای را حفظ کند؟
واقعاً امیدوارم. قطعاً او ویژگی‌های زیادی دارد که می‌تواند در یافتن راه‌حل برای توافق هسته‌ای کمک کند، اما فکر می‌کنم برای دوباره رسیدن به این توافق به بیش از یک فرد احتیاج است. اروپایی‌ها لازم است تا حمایت دیگر طرف های این توافق، یعنی روسیه و چین، را جلب کنند، آنها در عین حال نیاز دارند تا شرکای دیگری که به طور مستقیم در این توافق نقشی ندارند را نیز به حمایت از خود همراه کنند.
در اینجا نام کشورهایی مانند هند و ژاپن به ذهنم می‌رسد. همین اواخر شاهد سفر نخست‌وزیر شینزو آبه بودیم که تلاش کرد تا به یک توافقی بر سر برجام دست پیدا کند و من فکر می‌کنم که دیگر کشورها را هم می‌توان با این توافق همراه کرد. به نظر من این موضوعی است که به نوعی اجماع بین‌المللی را می‌طلبد تا بن‌بست کنونی را از بین ببرد.
تکرار می‌کنم آقای بورل قطعاً می‌تواند در این میان مفید باشد. بگذارید یک بار دیگر خاطر نشان کنم که او دهم آبان ماه عهده‌دار این مقام خواهد شد. از حالا تا ۱۰ آبان رویدادهای زیادی ممکن است روی دهد، پس باید به دقت به این فاصله زمانی بنگریم. فاصله‌ای که آقای بورل تنها رئیس آتی سیاست خارجی اتحادیه اروپا خواهد بود و نه عهده‌دار این مقام.
