درگیری‌های اخیر در ناحیه ناگورنو-قره‌باغ که از روز ۶ مهر آغاز شد به سرعت به مرگبارترین مورد از درگیری‌های نظامی بین ارمنستان و جمهوری آذربایجان در ۲۵ سال اخیر بدل شده‌است. با وجود اعلام آتش‌بس در پی مذاکرات وزرای خارجه دو کشور در مسکو نبرد در این ناحیه ادامه یافته و صاحبنظران در مورد احتمال گسترش این بحران و دخالت سایر قدرت‌های منطقه‌ای هشدار می‌دهند.
خبرگزاری رویترز در مورد فضا و شرایط شعله‌ور شدن دوباره این درگیری و جهت احتمالی تحولات آن مطلبی توضیحی بدین شرح منتشر کرده است:
ناحیه ناگورنو- قره‌باغ چیست و کجاست؟
ناگورنو-قره‌باغ یک منطقه کوهستانی و جنگلی در داخل قلمرو جمهوری آذربایجان است و طبق قوانین بین‌المللی به عنوان بخشی از خاک این کشور تلقی می‌شود. اما ارمنی‌تباران که اکثریت جمعیت ۱۵۰ هزار نفری این ناحیه را تشکیل می‌دهند مخالف تعلق آن به جمهوری آدربایجان هستند.
از زمان بیرون راندن نیروهای جمهوری آذربایجان از این ناحیه در جنگ‌های اوایل دهه ۹۰ میلادی ارمنی‌تباران با حمایت حکومت ارمنستان امور داخلی ناگورنو-قره‌باغ را اداره کرده‌اند. در سال ۱۹۹۴ در پایان سه سال جنگ در این منطقه آتش‌بس اعلام شد ولی در درگیری‌های سال ۲۰۱۶ نیز حداقل ۲۰۰ نفر کشته شدند. ناگورنو- قره‌باغ برای اداره امور خود کاملاً به بودجه حکومت ارمنستان برای این منطقه و کمک مالی ارامنه در سراسر جهان وابسته است.
دلیل شروع درگیری‌های اخیر چیست؟
تنش بین دو طرف طی ماه‌های تابستان رو به افزایش گذاشت و از روز ۶ مهر به درگیری نظامی منجر شد. این درگیری‌ها در شرایطی آغاز شد که قدرت‌های جهانی که در گذشته در این بحران میانجی‌گری کرده‌اند، به‌طور مشخص فرانسه، روسیه و آمریکا روسای شورای مینسک، درگیر حل مسائل دیگری مثل بحران کرونا، انتخابات ریاست جمهوری آمریکا و بحران‌های منطقه‌ای دیگر مثل لبنان یا بلاروس بوده و هستند. درگیری‌های خفیفی که در ماه ژوئیه روی داد واکنش بین‌المللی را برنیانگیخت. ترکیه که در ماه‌های ژوئیه و اوت امسال رزمایش‌های مشترکی با جمهوری آذربایجان برگزار کرد این‌بار به شکل مشهودتری از باکو حمایت کرده‌است. رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه گفته‌است که این کشور «با تمام توان و با دل و جان» از جمهوری آذربایجان حمایت خواهد کرد.
چه خطرهایی وجود دارد؟
در درگیری‌های نظامی ناحیه ناگورنو- قره‌باغ از سال ۱۹۸۸ تاکنون حدود ۳۰ هزار نفر کشته شده‌اند. کارشناسان سیاسی و نظامی می‌گویند در دور اخیر تسلیحات سنگین بیشتری از جمله سامانه‌های موشک‌انداز و توپخانه در جبهه‌های جنگ مستقر شده که می‌تواند تلفات غیرنظامی را افزایش دهد و در نتیجه برقراری آتش‌بس و خودداری دو طرف از شروع یک جنگ همه‌جانبه را دشوارتر می‌کند. چنین وضعیتی می‌تواند قدرت‌های منطقه‌ای مثل روسیه و ترکیه را به این جنگ بکشاند و قفقاز جنوبی که یکی از مسیرهای مهم انتقال نفت و گاز است را بی‌ثبات و ناامن کند.
چه عاملی می‌تواند نبرد را متوقف کند؟
به‌طور بالقوه روسیه عامل کلیدی است. مسکو با ارمنستان پیمان امنیتی مشترک و در آن کشور پایگاه نظامی دارد؛ ولی درعین حال با جمهوری آذربایجان نیز مناسبات حسنه‌ای دارد و در تشدید درگیری و گسترش این بحران هیچ نفعی ندارد. دولت روسیه با میانجی‌گری بین دو طرف توانست روز شنبه جمهوری آذربایجان و ارمنستان را به پذیرش یک آتش‌بس بشردوستانه متقاعد کند؛ ولی این آتش‌بس به سرعت شکسته شد و در درگیری‌های دو روز اخیر ده‌ها نفر کشته شده‌اند.
اگر اقدامات دیپلماتیک مسکو برای توقف درگیری‌های ناحیه ناگورنو- قره‌باغ به نتیجه برسد روسیه می‌تواند فشارهای بین‌المللی بر آن کشور را در زمینه‌های دیگر مثل حمایت مسکو از الکساندر لوکاشنکو، رئیس جمهور بلاروس در برابر معترضان به تقلب در انتخابات ریاست جمهوری یا مسمومیت الکسی ناوالنی، یکی از منتقدان سرسخت ولادیمیر پوتین که آلمان می‌گوید با ماده سمی مخرب اعصاب مسموم شده‌است، کاهش دهد.
