یادداشتی از رضا تقی‌زاده: رأی‌گیری هفته آینده در شورای امنیت به قطعنامه پیشنهادی آمریکا پیرامون ادامه تحریم‌های تسلیحاتی سازمان ملل علیه ایران، «جنگ سرد» آمریکا با حکومت مذهبی تهران را به مرحله‌ای حساس و سرنوشت‌ساز وارد می‌کند.
مایک پومپئو، وزیر خارجه آمریکا، روز چهارشنبه پنجم ماه اوت، همزمان با اعلام درخواست رأی‌گیری در شورای امنیت نسبت به قطعنامه پیشنهادی واشینگتن، پیش‌بینی کرد که «در هر حال تحریم‌های تسلیحاتی علیه ایران بعد از ۱۸ اکتبر ادامه می‌یابد».
طی هفته‌های آینده، و قطعاً پیش از رسیدن روز نهایی روند رأی‌گیری برای انتخاب رئیس‌جمهور بعدی آمریکا در سوم نوامبر سال جاری، تکلیف تحریم‌های تسلیحاتی شورای امنیت علیه ایران که روحانی لغو شدن آنها را «پیروزی بزرگ» خوانده بود روشن خواهد شد.
قطعنامه تازه آمریکا، بنا بر گزارش‌های غیررسمی، مشابه با قطعنامه‌ای است که متن آن از ابتدای سال جاری میلادی به صورت تدریجی نخست در اختیار متحدان خاورمیانه‌ای آن کشور و متعاقباً اعضای اروپایی شورای امنیت قرار گرفت و در نهایت به شورای امنیت برده شد ولی به رأی گذاشته نشد.
چین و روسیه که اینک بیش از گذشته در مجامع جهانی به همسویی و اتخاذ خط مشی واحد رسیده‌اند، از موضوع تلاش آمریکا برای پیشگیری از لغو تحریم تسلیحاتی ایران انتقاد و در صورت مطرح شدن آن در شورای امنیت، به استفاده از حق وتو، علیه آن تهدید کرده‌اند.
در چند ماه گذشته، با وجود دشواری‌های ناشی از اپیدمی «کووید-۱۹» دیپلماسی فعال آمریکا برای شکل دادن به آرای اعضای غیر دائم شورای امنیت، در رابطه با تحریم‌های تسلیحاتی، ایران ادامه یافت که سفر نیمه ماه گذشته برایان هوک در تونس و کشورهای حاشیه جنوبی خلیج فارس و همچنین دیدار ۲۲ ژوئیه مایک پومپئو وزیر خارجه آمریکا از لندن، پیش از عزیمت به دانمارک، در این رابطه حائز اهمیتند.
جمهوری اسلامی چه خواهد کرد؟
مسئولان دولت آمریکا، از جمله کلی کرافت، نماینده تازه این کشور در سازمان ملل که بخشی از هماهنگی‌ها برای شکل دادن به آرای اعضای غیر دائم شورای امنیت را عهده‌دار شده، تا چند ماه قبل نسبت به موفقیت در باز داشتن شورای امنیت از لغو تحریم‌های تسلیحاتی ایران در ۱۸ اکتبر، برخوردی توأم با احتیاط داشته‌اند.
در دو هفته اخیر لحن مسئولان دولت ترامپ در این مورد تغییر کرده و این تغییر زبان سیاسی را می‌توان نشانه افزایش بخت موفقیت راهکاری تلقی کرد که آنها در قبال ایران اتخاذ کرده‌اند.
راهبرد پیچیده آمریکا در رابطه با توافق اتمی (برجام) و موضوع لغو تحریم‌های تسلیحاتی ایران که وجوه مختلف آن بدون شک از سوی کارشناسان حقوقی وزارت خارجه آمریکا بررسی شده، شبیه بازی‌هایی است که در آن بازیگر اصلی پشت سر بازیگر کم‌اهمیت دیگری (dummy player) قرار می‌گیرد.
به این ترتیب چنانچه طرح پیشنهادی آمریکا برای ادامه تحریم‌های تسلیحاتی ایران در شورای امنیت با اکثریت مناسب تصویب شود و چین و روسیه هم، برخلاف تهدیدهای اخیر، به آن رأی ممتنع داده و از وتوی مصوبه شورای خودداری کنند، یک پیروزی سیاسی با هزینه اندک به نفع دولت آمریکا به دست می‌آید و واشینگتن می‌تواند نتایج آن را در مراحل بعد مورد استفاده قرار دهد.
در صورت وتوی طرح پیشنهادی آمریکا از سوی چین و یا روسیه، آمریکا با تکیه بر رأی اکثریت اعضای شورای امنیت، ضمن اعلام پیروزی اخلاقی علیه محور پکن-مسکو-تهران، تهدید خود را برای استفاده از «مکانیسم ماشه» عملی و با استناد به بندهای ۱۰ و ۱۱ قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت که در آن برخورداری آمریکا از تمام حقوق ناظر بر اجرای برجام با قید نام و بدون ابهام قید شده، جمهوری اسلامی را به نقض توافق اتمی ۱۵ ژوئیه ۲۰۱۵ متهم خواهد کرد.
واکنش قابل پیش‌بینی جمهوری اسلامی به مداخله آمریکا، وارد کردن ایراد به عدم صلاحیت این کشور به استفاده از «مکانیسم حل اختلاف» با اشاره به اعلام خروج واشینگتن از توافق اتمی و در نتیجه تصمیم به عدم حضور نماینده ایران در کمیسیون مشترک خواهد بود که به نوبه خود روند استفاده از مکانیسم ماشه را با دور زدن مرحله تشکیل «هیئت سه‌جانبه داوری» سرعت خواهد داد.
در فاصله ۳۰ تا حداکثر ۴۵ روز از زمان اعلام فعال کردن مکانیسم ماشه، پرونده تخلفات ایران می‌تواند و باید به شورای امنیت فرستاده شود؛ روندی که حتی در صورت عدم حرکت گروه ناظر بر اجرای برجام می‌تواند از سوی دبیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی نیز مستقلاً پیگیری شود.
بعد از اعلام وصول پرونده در شورای امنیت، بقیه راه آسان‌تر است و در فاصله ۳۰ روز، کلیه تحریم‌های لغو شده شورای امنیت علیه ایران، از جمله تحریم‌های تسلیحاتی، از راه لغو قطعنامه ۲۲۳۱ و از میان رفتن توافق اتمی، بازگشت داده می‌شوند.
هر نوع تلاش چین و روسیه برای مانع‌تراشی در ادامه این روند، در صورت پشتیبانی فرانسه و آلمان از مواضع آمریکا، می‌تواند نحوه تصمیم‌گیری‌های شورای امنیت را با خطری جدی روبه‌رو کند و بعید است سفیران پکن و مسکو که تاکنون از تمام قطعنامه‌های تنبیهی و توبیخی شورای امنیت علیه جمهوری اسلامی پشتیبانی کرده‌اند، اینبار برای پشتیبانی از ایران، موجودیت یکی از با اهمیت‌ترین نهادهای جهانی را روی لبه تیغ قرار دهند.
نقش انتخابات آمریکا
دونالد ترامپ که مطابق گمانه‌زنی‌های آماری، در این مرحله، از بخت کمتری در مقایسه با جو بایدن، رقیب دمکرات خود برای راه یافتن به کاخ سفید برخوردار است، در تازه‌ترین اظهار نظر در مورد آمادگی جمهوری اسلامی (و چین و کره شمالی) برای مذاکره با واشینگتن در ۲۴ ساعت، برگزاری انتخابات را به عنوان مانع معرفی کرد.
جو بایدن رقیب او که در زمان مذاکرات اتمی گروه ۵+۱ با ایران معاون رئیس‌جمهور آمریکا بود، وعده داده که در صورت پیروزی در انتخابات سوم ماه نوامبر، به توافق اتمی با ایران بازگردد.
این وعده زمانی می‌تواند عملی شود که قطعنامه ۲۲۳۱ و توافق اتمی همچنان برجا مانده باشد، در حالی که نتیجه وتوی قطعنامه پیشنهادی آمریکا از سوی چین و روسیه، در حقیقت کشیدن ماشه علیه هر دو سند خواهد بود.
در این رابطه موضع کنگره آمریکا، با پیش‌بینی شکست فرضی ترامپ در انتخابات، حفظ اکثریت در سنا توسط نمایندگان جمهوری‌خواه و مخالفت یکپارچه مجلس نمایندگان با جمهوری اسلامی و حمایت قاطع آنها از تحریم‌ها علیه ایران در هر حال، مانع بسیار بزرگی در راه «رئیس‌جمهور بایدن» برای کاهش تحریم‌های یکجانبه آمریکا علیه تهران خواهد بود.
مجموعه این تحولات با اهمیت در شرایطی است که تهران نسبت به هیچکدام از اقدامات آمریکا، از جمله نتایج رأی‌گیری هفته آینده در شورای امنیت واکنش نشان ندهد، در غیر این صورت کنش و واکنش‌های زنجیره‌ای (اعم از نظامی یا سیاسی) می‌تواند نتایجی متفاوت و تا حدی غیرقابل پیش‌بینی به بار آورد.
به این ترتیب در صورتی که تصمیم‌گیری‌های سیاسی عقلی و بر پایه محاسبه سود و زیان صورت می‌گرفت روشن بود که ادامه بعضی از تحریم‌ها، بهتر از بازگشت همه تحریم‌ها علیه یک کشور است و با این استدلال تهران باید نزد روسیه و چین به لابی‌گری دست می‌زد که قطعنامه پیشنهادی آمریکا را وتو نکنند؛ از طلا گشتن پشیمان گشته‌ایم مرحمت فرموده ما را مس کنید!
