«روز جهانی آب» هرساله در ۲۲ مارس (دوم فروردین) برگزار می‌شود و موضوع امسال آن «طبیعت برای آب» تعیین شده‌است. وب‌سایت برنامه زیست‌محیطی سازمان ملل محتوای موضوع امسال را این‌گونه تعریف می‌کند: «تلاش برای یافتن راه حل‌های طبیعت‌بنیاد برای چالش‌های آبی قرن بیست‌ویکم.»
وب‌سایت رسمی «روز جهانی آب» نیز توضیح می‌دهد که منظور از یافتن راه حل‌های طبیعت‌بنیاد، اقداماتی نظیر جنگل‌کاری بیشتر، هدایت کردن آب رودخانه‌ها به دشت‌های سیلاب‌گیر و احیای تالاب‌ها و ایجاد توازن دوباره در چرخه آبی مناطق است.
از گزارش امسال «وضعیت جهانی آب» این‌گونه برمی‌آید که آمار افرادی که در نزدیکی خانه خود به آب پاک دسترسی ندارند، در سالی که گذشت افزایش پیدا کرده‌است.
گزارش «وضعیت جهانی آب» توسط یک گروه فعال در زمینه افزایش دسترسی مردم جهان به آب سالم به نام گروه «واتر اِید» تنظیم شده‌است.
بنا بر این گزارش، هم‌اکنون در حدود ۸۴۴ میلیون نفر برای دست‌یابی به این ماده حیاتی با دشواری روبه‌رو هستند که این رقم تقریباً ۲۰۰ میلیون نفر بیشتر از آمار قبلی است. به عبارت دیگر هم‌اینک در جهان، از هر ۹ نفر یک نفر به آب سالم در نزدیکی خانه خود دسترسی ندارد.
آمارگران در تحقیقات جدیدتر خود، هم دسترسی افراد به منابع آب را ثبت می‌کنند و هم مدت‌زمانی که هر فرد باید برای رسیدن به آن منبع طی کند. در این تحقیقات، هر منبعی که از شعاع سی‌دقیقه‌ای رفت‌وبرگشت فرد خارج باشد به عنوان منبع قابل دسترس به حساب نمی‌آید.
دیگر آمارهای جدید این گزارش به تفکیک سطوح مختلف دسترسی به آب:
آب‌رسانی امن: به حالتی گفته می‌شود که آب، تصفیه شده، تست آزمایشگاهی شده، با لوله‌کشی به منازل رسیده و هر لحظه در دسترس است. حدود ۵٫۲ میلیارد نفر یعنی ۷۱ درصد از مردم جهان به این سطح از خدمات دسترسی دارند.
آب‌رسانی اولیه: دسترسی در شعاع رفت‌وبرگشت سی‌دقیقه‌ای به یکی از این موارد: آب لوله‌کشی، چاه عمیق، چشمه‌های محافظت‌شده، آب جمع‌شدهٔ باران، آب بسته‌بندی یا آب‌رسانی با تانکر. ۱٫۳ میلیارد نفر به این سطح از خدمات وابسته‌اند.
آب‌رسانی محدود: سفری طولانی برای رسیدن به آب. رفت‌وبرگشت بیشتر از سی دقیقه، به اضافه مدت‌زمان ایستادن در صف آب.
آب‌های سطحی: مصرف مستقیم آب از رودخانه، آب سد، دریاچه، آبگیر، جوی یا کانال - این نوع مصرف تقریباً در همه موارد با بیماری همراه می‌شود.
بنا بر گزارش رسمی برنامه نظارت مشترک سازمان بهداشت جهانی و یونیسف، آمار جمعیتی که در سال جاری میلادی دست‌کم به آب‌رسانی اولیه دسترسی دارند در برخی از کشورها بدین شرح است:
ایران ۹۴٫۸ از کل جمعیت کشور، جمهوری آذربایجان ۸۴٫۳، افغانستان ۶۲٫۹ درصد، ارمنستان ۹۸٫۹، بلاروس ۹۸، بوسنی و هرزگوین ۹۷٫۶، کرواسی ۹۹٫۵، گرجستان ۹۳٫۲، قزاقستان ۹۱٫۱، قرقیزستان ۸۷٫۲، مقدونیه ۹۶٫۷، مولداوی ۸۶٫۶، مونته‌نگرو ۹۷٫۶، پاکستان ۸۸٫۵، روسیه ۹۶٫۳، صربستان ۹۱٫۱، تاجیکستان ۷۴٫۱، ترکمنستان ۹۴٫۴، و اوکراین ۹۷٫۷.
آمارهای جدید جهانی همچنین ذکر می‌کنند که هم‌اکنون ۶۰ درصد از مردم جهان در مناطقی زندگی می‌کنند که با تنش آبی مواجه است. تنش آبی به این معنی است که در این مناطق، منابع آبی موجود دیگر برای رفع نیاز اهالی کافی نیست.
وضعیت ایران
ایران یکی از کشورهایی است که تنش آبی در آن تبدیل به بحران شده و در کنار خشک شدن بسیاری از دریاچه‌ها و تالاب‌های ایران، مقام‌های ایرانی نیز خبر می‌دهند که از ۶۰۰ دشت کشور، ۳۵۵ دشت «بی‌آب است».
تغییرات آب‌وهوایی در جهان، مدتی است که منطقه خاورمیانه را رو به خشکی بیشتر برده و در ایران نیز خشکسالی دست‌کم ۱۴ سال است گریبان بسیاری از مناطق کشور را گرفته است.
وخامت این تغییرات به حدی است که مقام‌های ایرانی امسال گفتند کم‌ترین میزان بارندگی طی نیم قرن گذشته در ایران، در این سال ثبت شده است.
در فروردین‌ماه سال جاری معصومه ابتکار، رئیس وقت سازمان محیط زیست ایران، از مرگ تالاب‌های «بختگان»، «جازموریان» و «گاوخونی» خبر داده و اعلام کرده بود که ۳۰ درصد پوشش گیاهی در ایران رو به نابودی است و زمین‌های بسیاری از استان‌ها به «مرز غیرقابل بازگشت» نزدیک شده‌است.
به گفته او، فرونشست زمین در ایران «غیرقابل بازگشت» است و «زمین‌های بسیاری از استان‌ها به دلیل برداشت بی‌رویه آب و حفر چاه‌های غیرمجاز به نقطه غیرقابل بازگشت نزدیک شده‌اند».
در همین زمینه روزنامه نیویورک‌تایمز به تازگی بر اساس محاسبات کارشناسان نوشت که از ۳۱ استان ایران، ۱۲ استان «در ۵۰ سال آینده منابع آب زیرزمینی خود را تمام خواهند کرد».
پیگیری اظهارنظرهای مقامات مسئول در جمهوری اسلامی به مناسبت روز جهانی آب، نشانگر وجود برنامه‌های اساسی و جامعی در دستور کار آنان برای مقابله با این خطر حیاتی نیست.
رضا اردکانیان، وزیر نیروی ایران، روز دوم فروردین به مناسب روز جهانی آب پیامی منتشر کرد و در آن تنها با ذکر این‌که «ما در قبال کمّیت آب مسئولیم» گفت: «ما در قبال کیفیت آب نیز که تاکنون نسبت به آن کم‌توجه بوده‌ایم مسئول هستیم. ما تا به امروز منابع آب را با بسیاری از آلاینده‌های صنعتی، کشاورزی و پساب‌های خانگی آلوده‌ایم. ادامه این وضعیت امکان‌پذیر نیست.»
در سخنان او اشاره به طرح یا موردی مربوط به همراهی با برنامه‌های جدید جهانی و طبیعت‌بنیاد دیده نمی‌شود. این در حالی است که هرساله در سطح جهانی فناوری‌های نوین بسیار مفیدی در زمینه توسعه سریع جنگل‌کاری مکانیزه و پیشرفت گسترده در فناوری ایجاد کانال و زهکشی رونمایی شده‌است و کشورهای پیشرفته در حال استفاده از آنان هستند.
بسیاری از این فناوری‌ها مربوط به جنگل‌کاری با گونه‌های مقاوم در زمین‌های بسیار خشک است که اجرایی شدن آنها توسط مقامات می‌تواند افزایش بارش را در پی داشته و مشکل زیادی را از مناطقی چون سیستان و خوزستان مرتفع کند.
تنها پیام دیگر مربوط به روز جهانی آب که دوم فرودین منتشر شد مربوط به عیسی کلانتری، معاون رئیس‌جمهور و رئیس سازمان حفاظت محیط زیست ایران است که در پیامی ویدیویی گفت: «در حق‌آبه تالاب محیط زیست به شدت دچار بحران هستیم و لذا خواهش من این است که هر کس در هر گوشه کشور اگر توانست حتی یک لیتر آب را صرفه‌جویی کند، به حفظ تمدن کشور کمک کرده‌است.»
او افزود: «امیدوارم در سال جدید و در سال جاری که تقریباً شروع آن مصادف با روز جهانی آب شده‌است، ملت عزیز و بزرگوار ایران طوری رفتار کنند که کمبود آب، حداقل خسارت‌ها را برای کشور داشته باشد. انشاءالله خداوند متعال نعمات خوبش را بر مردم ارزانی بدارد و ملت را از این رنج بزرگ نجات دهد.»
این بی‌توجهی مسئولان جمهوری اسلامی به استفاده سریع و ساختارمند از فناوری‌های موجود برای بهبود وضعیت آب در حالی است که پیشتر گری لوئیس، نماینده مقیم برنامه توسعه ملل متحد در ایران، به رویترز گفته بود که کمبود آب اکنون به عمده‌ترین چالش امنیتی انسانی در ایران تبدیل شده است.
نشریه علمی ساینتیفیک‌امریکن، نیز در تحلیلی نوشته است که پیامدهای ناشی از تغییرات اقلیمی، خشکسالی و یا مدیریت نادرست، در کنار چالش‌های مهمی هستند که ایران با آنها روبه‌رو است. به نوشته این نشریه این بحران ممکن است یکی از دلایل اعتراضات اخیر در ایران به‌شمار رود و در سال‌های پیش‌رو نیز به اعتراضات دیگری بیانجامد.
در حال حاضر هشدار نسبت به بروز «جنگ آب» در ایران و افزایش تنش‌های اجتماعی و سیاسی مربوط به آب روزافزون شده که آغاز آن را از چندی پیش در استان‌های مرکزی ایران شاهدیم.
ازجمله، اعتراض کشاورزان اصفهانی به انتقال آب زاینده‌رود به یزد، در سال‌های اخیر در جریان بوده و در سال ۹۱ گروهی از کشاورزان شرق اصفهان اقدام به شکستن لوله‌های انتقال آب کردند که منجر به درگیری آنها با نیروی انتظامی و مجروح شدن تعدادی از آنها شد.
کشاورزان شرق اصفهان که در هفته‌های اخیر تجمعات اعتراضی مختلفی در واکنش به عدم دریافت حق‌آبه و مشکلات آب کشاورزی برگزار کرده‌اند، روز ۲۵ بهمن آخرین نماز جمعه اصفهان در سال ۹۶ را به صحنه اعتراض خود بدل کردند.
بر اساس تصاویر منتشر شده در شبکه‌های اجتماعی، شمار قابل توجهی از کشاورزان معترض با حضور در نماز جمعه، پشت به خطیب جمعه نشستند و شعار «پشت به دشمن، رو به میهن» سر دادند. این اقدام کشاورزان بازتاب گسترده‌ای داشت.
پیشتر مقام‌های مختلف جمهوری اسلامی از مردم خواسته بودند تا برای باریدن باران دعا کنند و امامان جمعه نیز در بسیاری استان‌ها «نماز باران» اقامه می‌کنند.
