داریوش شایگان، نویسنده و فیلسوف، روز پنج‌شنبه دوم فرودین در ۸۳ سالگی در تهران درگذشت.
داریوش شایگان از پنجم بهمن ماه گذشته که دچار سکته مغزی شد در بیمارستان فیروزگر تهران در اغما بود.
درگذشت این اندیشمند که پس از سال‌ها سکونت در فرانسه، در دهه ۱۳۷۰ به ایران بازگشت با واکنش‌های متعددی در شبکه‌های اجتماعی روبه‌رو شده است. از جمله عباس صالحی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، در پیامی توئیتری نوشت: «دغدغه هویت ایرانی - شرقی در زیست‌بوم جهان مدرن، دغدغه جدی داریوش شایگان بود».
از این نویسنده و فیلسوف ایرانی که ترجیح می‌داد به عنوان «متفکر آزاد» از او یاد شود آثار پرشماری به زبان‌های فارسی و فرانسه منتشر شده است که از جمله آنها می‌توان به «آسیا در برابر غرب»، «ادیان و مکتب‌های فلسفی هند»، «افسون زدگی جدید، هویت چهل تکه و تفکر سیار»، «زیر آسمان‌های جهان»، «بت‌های ذهنی و خاطره‌های ازلی»، «انقلاب دینی چیست؟»، «پنج اقلیم حضور»، «در جستجوی فضاهای گمشده»، «نگاه شکسته» و «فانوس جادویی زمان» اشاره کرد.
Your browser doesn’t support HTML5
گفت‌وگوی سمیرا قرائی با رامین جهانبگلو درباره‌ی میراث داریوش شایگان
داریوش شایگان تحصیلات ابتدایی خود را در مدرسه فرانسوی‌زبان سن‌لویی در تهران گذرانده بود که چهر‌ه‌هایی چون صادق هدایت، نیما یوشیج و علی‌اکبر سیاسی نیز در آنجا تحصیل کرده بودند.
او سپس به فرانسه رفت و در سال ۱۹۶۸ از رساله دکتری‌اش درباره آیین هندو و عرفان اسلامی در دانشگاه سوربن پاریس دفاع کرد.
این اندیشمند سرشناس سپس به ایران بازگشت و در دهه ۱۳۵۰ به عنوان استاد هندشناسی و فلسفه تطبیقی در دانشگاه تهران به تدریس پرداخت. او در همین سال‌ها مؤسسه‌ای به نام «مرکز ایرانی مطالعات تمدن‌ها» را نیز بنیان نهاد.
داریوش شایگان پس از انقلاب ۱۳۵۷ ایران را ترک کرد اما پس از ۱۲ سال به کشور بازگشت.
داریوش شایگان چندین نشان و جایزه معتبر بین‌المللی کسب کرد که از جمله آنها می‌توان به نشان شوالیه هنر و ادب فرانسه در سال ۲۰۰۲ و مدال عالی زبان و ادبیات فرانسه در سال ۲۰۱۱ اشاره کرد.
داریوش شایگان بر این باور بود که «مدرنیته ما را دچار اسکیزوفرنی یا روان‌گسیختگی کرده است» چرا که به گفته او «مدرنیته نظام ارزشی خود را بر ما تحمیل کرده و ما در میان دو جهان بیگانه از یکدیگر به سر می‌بریم».
این دیدگاه و همچنین دیدگاه‌های او درباره تمدن غربی با انتقادهایی روبه‌رو شد. او از نخستین کتاب اصلی‌اش با عنوان «آسیا در غرب» تا یکی از آخرین آثارش «نگاه شکسته» نسبت به «نیهیلیسم نهفته در پسِ تمدن غربی» هشدار می‌داد و با اینکه از مظاهری همچون حکومت قانون، مسئولیت مدنی، آزادی و حقوق فردی ستایش می‌کرد با این حال از نادیده گرفته شدن «علم شهودی و حضوری در تفکر غربی» انتقاد می‌کرد.
به گفته منتقدان اندیشه‌های داریوش شایگان، پاسخ‌های او به بحران فلسفی – اجتماعی غرب و شرق «فاقد ماهیت مشخص» است و اساسا برزخی که او از آن سخن می‌گفت و ویژگی‌های «تفکر» و «تذکر» را که به غرب و شرق نسبت می‌داد از نگاه شماری از منتقدان او غیرفلسفی هستند.
با این حال او در گفت‌وگویی که حدود سه سال پیش از مرگش با نشریه «اندیشه پویا» داشت تصریح کرد: «نسل ما گند زد».
او در این گفت‌وگو ضمن انتقاد از «چپ‌زدگی شدید» و «قهرمان‌گرایی» خود و همفکرانش در دهه‌های چهل و پنجاه گفته بود: «ما از آسیای جنوب شرقی آن موقع جلوتر بودیم، ولی بعد آنها پیش افتادند و موفق‌تر شدند. علت عدم موفقیت ما به نظر من این است که ما شتاب تغییرات را تحمل نکردیم. حالا چرا؟ نمی‌دانم. همچنین ما روشنفکران آن دوره هم پرت بودیم و تحلیل درستی از جایگاه خود در جامعه و جامعه خود در جهان نداشتیم».
با این حال او در همان مصاحبه گفته بود: «نسل کنونی جوانان ایران، شعورشان از نسل ما بسیار بیشتر است، زیرا در دنیای دیگری زندگی می‌کنند. مخصوصاً زنان ایرانی بسیار جهش کرده‌اند».