در پی هشدارهای مقامات جمهوری اسلامی در رابطه با کسری گاز در زمستان، خصوصا به‌خاطر اوج‌گیری مصرف خانگی، دولت عراق از افت شدید تحویل گاز ایران به این کشور خبر داده است.
مقامات ایران مدعی هستند که طی چند ماه گذشته پنج سکوی جدید پارس جنوبی (سه سکوی فاز ۱۴ و دو سکوی فازهای ۲۲ تا ۲۴) که تولید روزانه آنها روی‌هم‌رفته ۷۰ میلیون متر مکعب است، راه‌اندازی شده است. اما شواهد و آمارها نشان می‌دهد که چنین چیزی اتفاق نیفتاده و مقامات وزارت نفت آدرس غلط به مردم داده‌اند.
البته در گزارش‌های رسمی نیز تضادهای زیادی وجود دارد. برای نمونه شهریور ماه سال جاری بیژن زنگنه وزیر نفت ایران در جلسه ستاد فرماندهی اقتصاد مقاومتی اعلام کرد که ظرفیت تولید روزانه پارس جنوبی به ۷۵۰ میلیون متر مکعب رسیده و صادرات کشور به عراق در تیرماه به ۳۸ میلیون متر مکعب اوج گرفته است. اما سه ماه بعد (آذر ماه) مدیرعامل شرکت نفت و گاز پارس اعلام کرد که تولید پارسال جنوبی به ۶۳۰ میلیون متر مکعب رسیده است.
روز گذشته، جمعه ۲۶ دی‌ماه، نیز سخنگوی وزارت برق عراق اعلام کرد که بالاترین میزان تحویل گاز ایران به عراق در برخی روزهای تابستان تنها روزانه ۲۷ میلیون متر مکعب بود، اما طی پاییز این رقم کاهش قابل توجهی داشت و در ژانویه سال جاری به ۴ میلیون متر مکعب سقوط کرده است.
ایران قرارداد صادرات روزانه ۵۰ میلیون متر مکعب با عراق امضا کرده و در بودجه سال آینده، درآمد ۴ میلیارد دلاری از بابت صادرات گاز به عراق و ترکیه پیش‌بینی شده که ۱۷ درصد بیشتر از سال جاری است.
آیا تولید گاز ایران افزایش یافته است؟
شرکت ملی گاز از اردیبهشت سال جاری انتشار آمارهای ماهانه گاز را متوقف کرده و به نظر می‌رسد وزیر نفت و مجموعه آن نیز هیچ پروایی از دادن اطلاعات غلط به مردم ندارند. اما مقایسه آمارهای رسمی منتشر شده قبل از اردیبهشت ماه با آنچه که برخی مقامات در روزهای گذشته بصورت ناآگاهانه به زبان می‌رانند می‌تواند میزان تولید کنونی گاز ایران را روشن کند.
برای نمونه، ۲۹ آبان ماه مهدی جمشیدی‌دانا مدیر دیسپچینگ شرکت ملی گاز ایران اعلام کرد مصرف کل گاز کشور به ۶۹۳ میلیون متر مکعب رسیده است.
آمارهایی که در سایت رسمی شرکت ملی گاز منتشر شده، نشان می‌دهد در بهمن‌ماه پارسال نیز مصرف کل گاز کشور ۶۹۳ میلیون متر مکعب بوده است. بنابر این، اوج مصرف گاز ایران در سال گذشته و سال جاری تغییری نکرده و اگر ایران پنج فاز پارس جنوبی را طی سال جاری واقعا راه‌اندازی کرده بود، الان باید مشکلی در صادرات گاز به عراق نمی‌داشت.
اما آمارها نه تنها حکایت از افت چشمگیر صادرات گاز ایران به عراق دارد، بلکه تحویل گاز به بخش‌های صنعتی و نیروگاهی ایران نیز به شدت افت کرده است.
مقایسه آمارهای اخیرا با دور مشابه پارسال نشان می‌دهد که ایران بخاطر اینکه بسیاری از استان‌های کشور با دمای زیر صفر درجه مواجه هستند، مصرف خانگی گاز را نسبت به اوایل زمستان پارسال بیش از ۴۰ درصد افزایش داده و دقیقا به همین میزان نیز از مصرف دیگر بخش‌ها کاسته است.
اگر ایران در سال جاری افزایش تولید گاز داشت، اصولا نباید افزایش مصرف خانگی گاز را دقیقا با کاهش همان میزان تحویل گاز به دیگر بخش‌ها جبران می‌کرد.
جمشیدی دانا گفته است ۲۸ آبان ماه مصرف خانگی گاز به ۵۱۳ میلیون متر مکعب رسیده و میزان مصرف گاز بخش صنعتی ۱۲۷ میلیون مترمکعب و بخش نیروگاهی نیز ۵۰ میلیون مترمکعب شده است.
مقایسه این آمارها با گزارش رسمی آبان ماه گذشته شرکت ملی گاز نشان می‌دهد که ایران تحویل گاز به نیروگاه‌ها و بخش صنعتی را ۶۰ درصد کاهش داده تا تقاضای بخش خانگی را جبران کند.
وی ۲۹ دی ماه نیز گفت که مصرف بخش خانگی دوباره اوج گرفته و به ۵۹۹ میلیون متر مکعب رسیده است که نشان می‌دهد این رقم نسبت به ۲۸ آبان ماه ۸۶ میلیون متر مکعب دیگر افزایش یافته و بی‌هیچ تردیدی نه تنها صادرات کشور را به شدت کاهش داده، بلکه چاره‌ای جز کاهش هرچه بیشتر تحویل گاز به بخش‌های نیروگاهی و صنایع نیز نمانده است.
فاجعه افت فشار پارس جنوبی
تقریبا سه چهارم کل تولید گاز ایران از پارس جنوبی انجام می‌شود و مقامات ایران می‌گویند فشار بخش ایرانی این میدان (دو سوم ذخایر پارس جنوبی در بخش قطری قرار دارد) در حال کاهش است و از سال ۲۰۲۳ به آن سو، هر سال ۱۰ میلیارد متر مکعب (روزانه بیش از ۲۷ میلیون متر مکعب) از تولید میدان کاسته خواهد شد.
معمولا هر میدان نفتی یا گازی وقتی بخشی از ذخایر آن استخراج شد، وارد نیمه دوم عمر خود می‌شود و فشار طبیعی مخزن کاهش می‌یابد. در نتیجه باید راهی برای حفظ سطح تولید جستجو کرد. فشار بخش قطری میدان سال‌ها پیش کاهش یافته بود، چون قطر تاکنون ۲.۵ برابر ایران از پارس جنوبی گاز تولید کرده است.
راه حل پارس جنوبی، مانند آنچه قطر انجام داده، نصب سکوهای ۲۰ هزار تنی (۱۰ برابر سکوهای کنونی) به همراه کمپرسورهای عظیم است تا سطح تولید را حفظ کند. قرار بود اولین سکوی عظیم توسط شرکت فرانسوی توتال برای فاز ۱۱ ساخته شود و سکوهای عظیم بعدی نیز در سال‌های آینده نصب شوند، اما توتال بعد از خروج آمریکا از برجام از قرارداد فاز ۱۱ کنار کشید و نه ایران، نه چین و نه هیچ شرکت شرقی یا روسی تجربه ساخت چنین سازه‌های عظیم و کمپرسورهای پیشرفته و قدرتمند را ندارند.
بنابر این، حتی اگر ایران شمار سکوهای عادی کنونی در پارس جنوبی را افزایش دهد و فازها را تکمیل کند، تا سه سال آینده عملا این سکوها به درد نخواهند خورد و بایستی همه سکوهای کنونی پارس جنوبی را با سکوهای ۲۰ هزار تنی که هر کدام قادر به حمل دو یا سه سه کمپرسور عظیم باشند جایگزین کرد، وگرنه هر سال سطح تولید گاز این میدان به صورت چشمگیری کاهش خواهد یافت.