تازه‌ترین گزارش موسسه بین‌المللی پژوهش‌های صلح استکهلم، سیپری، نشان می‌دهد آمریکا، روسیه، فرانسه، آلمان و چین بزرگ‌ترین فروشندگان تسلیحات به کشورهای جهان بوده‌اند. عربستان سعودی نیز بزرگ‌ترین خریدار اسلحه در جهان است.
کشورهای خاورمیانه خریدار ۵۳ درصد از کل فروش تسلیحات آمریکا، ۱۲ درصد از جنگ‌افزار فرانسوی و ۱۱ درصد از تسلیحات روسی بوده‌اند.
بر اساس این تحقیق، اسرائیل هشتمین صادرکننده اسلحه در جهان است؛ بزرگ‌ترین جهش فروش اسلحه، یعنی رشد ۷۷ درصدی در قیاس با هر کشور دیگری به نام اسرائیل ثبت شده و از جمله جمهوری آذربایجان بیش از هر کشور دیگر دنیا از اسرائیل تسلیحات خریده است.
مطالعات موسسه سیپری که این روزها منتشر شد، نشان داده که صادرات اسلحه آمریکایی در مقایسه میان دوره سال‌های ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۴ با دوره ۲۰۱۵ تا ۲۰۱۹ با رشد ۲۳ درصدی روبرو بوده و ۳۶ درصد از کل فروش اسلحه به جهان در پنج سال اخیر در دست آمریکا بوده است.
در دوره ۲۰۱۵ تا ۲۰۱۹، فروش تسلیحات عمده آمریکایی به خارج، ۷۶ درصد بیش از روسیه، دومین صادرکننده بزرگ جنگ‌افزار بوده است؛ در این پنج سال آمریکا به ۹۶ کشور اسلحه‌های عمده فروخته است.
نیمی از کل فروش تسلیحات آمریکایی در این سال‌ها راهی خاورمیانه شده است؛ نیمی از سلاح‌های آمریکایی استقرار یافته به خاورمیانه، یعنی یک چهارم کل فروش سلاح آمریکا، به عربستان رسیده است.
خرید اسلحه از سوی کشورهای عربی خاورمیانه در قیاس میان پنج سال نخست دهه گذشته با پنج سال پایانی آن۶۱ درصد افزایش یافته است؛ در سال‌های ۲۰۱۵ تا ۲۰۱۹، به میزان ۳۵ درصد از کل واردات تسلیحات در جهان از سوی ارتش‌های این منطقه از دنیا صورت گرفته است.
عربستان سعودی در این پنج سال بیش از هر کشور دیگری در دنیا اسلحه و جنگ‌افزار عمده خارجی خریداری کرده است؛ خریدهای این کشور در این دوره در قیاس با پنج سال پیش از آن، ۱۳۰ درصد بیش‌تر بوده؛ به این مفهوم که ۱۲ درصد از کل فروش اسلحه جهان به ارتش عربستان رسیده است.
سیپری در گزارش خود نوشته است، با وجود نگرانی‌ها در آمریکا و بریتانیا نسبت به مداخلات نظامی عربستان در یمن، هم آمریکا و هم بریتانیا به سعودی‌ها اسلحه فروخته‌اند؛ ۷۳ درصد از کل واردات جنگ افزار عربستان از آمریکا و ۱۳ درصد از بریتانیا است.
اما سود کارخانه‌های اسلحه سازی سوئد، کانادا، آلمان و اسپانیا از پول سعودی، سرشار است هرچند که بعد از قتل فجیع جمال خاشقجی، روزنامه‌نگار منتقد سعودی در کنسولگری عربستان در استانبول، آلمان فروش اسلحه به سعودی را مدتی تعلیق کرد.
به گفته پیتر ویزمن، محقق ارشد سیپری، در مصاحبه هفته گذشته او با نشریه اسرائیلی گلوبز، عربستان که در کشمکش طولانی در برابر ایران قرار دارد و سودای مبدل شدن به قدرت منطقه‌ای را در سر می‌پروراند، ارتش خود را با این خریدهای کلان تسلیحاتی برای سرکوبگری و مداخلات احتمالی آتی در مناطقی مانند لیبی، سوریه و مصر نیز آماده می‌کند.
به گفته آقای ویزمن، قطر، امارات و مصر هم با منافع مشابهی به خریدهای کلان تسلیحاتی اقدام می‌کنند.
بعد از عربستان، هند ۹.۵ درصد و مصر ۵.۱ درصد از کل تسلیحات جهانی را در پنج سال گذشته خریداری کردند؛ مصر در این دوره سومین خریدار بزرگ اسلحه جهانی بود.
امارات متحده عربی نیز که در پنج سال گذشته هم در جنگ یمن و هم در جنگ داخلی لیبی دخالت دارد، در همین سال‌ها هشتمین خریدار بزرگ اسلحه در دنیا بوده است؛ دو سوم از خریدهای تسلیحاتی امارات از آمریکا بود.
به نوشته سیپری، در سال ۲۰۱۹ که شورای امنیت سازمان ملل متحد دخالت نظامی خارجی در لیبی را تقبیح کرد، بزرگ‌ترین معاملات تسلیحاتی میان امارات با استرالیا، برزیل، کانادا، چین، فرانسه، روسیه، آفریقای جنوبی، اسپانیا، سوئد، ترکیه، بریتانیا و آمریکا جریان داشت و تسلیحات به فروش رفته این کشورها در راه امارات بود.
پیتر ویزمن تاکید دارد که تقاضای کشورهای اروپایی، استرالیا، ژاپن و تایوان نیز برای خرید جنگ‌افزار آمریکایی، به ویژه اشتیاق برای مجهز کردن ارتش‌های‌شان به جنگنده‌های آمریکایی، سیر صعودی داشته است؛ کشورهای مرکزی و غربی در اروپا تنها در سال ۲۰۱۹، در مجموع خرید۳۸۰ فروند جنگنده آمریکا را سفارش داده‌اند.
هرچند روسیه درآمد ۳۰ درصد از بازار فروش اسلحه جهانی را نصیب خود می‌کند اما فروش سلاح آن در سال‌های ۲۰۱۵ تا ۲۰۱۹ در قیاس با سال‌های ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۴ کاهشی ۱۸ درصدی را نشان می‌دهد.
اما به گفته الکساندرا کیومووا، یک پژوهشگر دیگر موسسه سیپری، فروش سلاح روسی به ارتش‌های مصر و عراق در پنج سال اخیر رشدی خیره کننده داشته است.
صادرات تسلیحات ساخت فرانسه در فاصله سال‌های ۲۰۱۵ تا ۲۰۱۹، به بالاترین سطح از سال ۱۹۹۰ رسیده که ۷۲ درصد بیش‌تر از سال‌های میان ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۴است؛ فرانسه در پنج سال گذشته ۷.۹ درصد از کل فروش سلاح جهانی را به نام خود ثبت کرده است.
به گفته دیه‌گو لوپس داسیلوا، محقق دیگر سیپری، مصر، قطر و هند بزرگ‌ترین سود را نصیب کارخانه‌های اسلحه‌سازی فرانسه کرده‌اند.
فروش تسلیحات آلمان نیز در پنج سال اخیر رشدی ۱۷ درصدی داشته است. چین بعد از آلمان، با افزایش ۴۰ درصدی فروش تسلیحات، پنجمین فروشنده سلاح در دنیا محسوب می‌شود.
بعد از اسپانیا که هفتمین فروشنده سلاح جهان است و ۳.۲ درصد از کل سود فروش تسلیحات را به خزانه خود می‌ریزد، اسرائیل با داشتن سود ۳.۱ درصد از کل فروش اسلحه جهانی، کارخانه‌های متعدد اسلحه‌سازی خصوصی و ملی خود را تقویت کرده است.
هر چند از دامنه تنش میان جمهوری‌های آذربایجان و ارمنستان در قیاس با دهه گذشته کاسته شده اما درگیری‌های نظامی میان این دو کشور در سال‌های ۲۰۱۵ تا ۲۰۱۹ هر از گاهی در صدر اخبار جهانی قرار می‌گرفت؛ در این سال‌ها ارمنستان تقریبا تمامی تسلیحات مورد نیاز خود را از روسیه خریداری کرد ولی جمهوری مسلمان آذربایجان از اسرائیل که با آن روابط کامل در سطح سفیر هم دارد، ۶۰ درصد سلاح خرید و ۳۱ درصد را نیز از روسیه تامین کرد.
همچنین به نوشته روزنامه‌های اسرائیلی جروزالم پست و گلوبز، کشور آنها هشتمین کشور فروشنده جنگ‌افزار به سراسر جهان است؛ فروش سلاح‌شان در سال‌های ۲۰۱۵ تا ۲۰۱۹ در قیاس با پنج سال پیش از آن، رشدی ۷۷ درصدی داشته که بزرگ‌ترین افزایش در مقایسه با هر دوره دیگر است.
از سال ۲۰۱۴ به این سو، هند، آذربایجان و ویتنام بزرگ‌ترین خریداران اسلحه اسرائیلی بوده‌اند؛ به گزارش جروزالم پست، هند ۴۵ درصد، آذربایجان ۱۷ درصد و ویتنام ۸.۵ درصد از کل اسلحه صادراتی اسرائیل را خریدند.
به گفته پیتر ویزمن، اسرائیل به کشورهای متعددی در دنیا تسلیحات می‌فروشد و تنها بخشی از جهان که صنایع دفاعی اسرائیل با تشویق دولت این کشور در این زمینه فعالیت ندارد، خاورمیانه است که دلیل عمده آن ضربه خوردن شدید مناسبات اسرائیل و ترکیه است.
اما اسرائیل خود نیز خریدار بزرگ اسلحه، هواپیما و جنگ‌افزارهای عمده است؛ اسرائیل ۷۸ درصد از نیاز خود را از آمریکا، ۱۶ درصد را از آلمان و ۶.۲ درصد را از ایتالیا می‌خرد.
کارخانه‌های پرقدرت اسلحه سازی کره جنوبی در پنج سال گذشته، ۱۴۳ درصد بیش از پنج سال قبل از آن اسلحه فروخته و این کشور را به دهمین فروشنده سلاح جهانی مبدل کرده‌اند.
برزیل در پنج سال گذشته با افزایش ۳۱ درصدی، بیش از هر کشور دیگر آمریکای لاتین تسلیحات خریده است؛ رکوددار خرید جنگ‌افزار عمده در قاره سیاه را آفریقای جنوبی در اختیار دارد.
ایران نظر به تحریم‌های جهانی از خرید تسلیحاتی از کشورهای مختلف منع شده است؛ جمهوری اسلامی ایران مدعی است که در تامین بیشترین بخش از سلاح مورد نیازش «خودکفا» است و همچنین ادعا می‌کند که کمترین بودجه نظامی و دفاعی را در قیاس با سایر کشورهای منطقه دارد.
حسن روحانی، رییس جمهوری، بارها در نیمه اول امسال ابراز «اطمینان» کرد که ایران خواهد توانست بر اساس قطعنامه شورای امنیت در خصوص برجام، خرید تسلیحاتی از جهان را از سربگیرد. اما بعید است که آمریکا این راه را هموار کند.