گمرک هند روز جمعه ۳ مرداد طی گزارشی از افت ۲۶ برابری وارداتش از ایران در نیمه اول سال ۲۰۲۰ خبر داد.
هند در نیمه اول پارسال بیش از ۳.۲ میلیارد دلار واردات از ایران داشت، اما نیمه اول امسال تنها ۱۲۴ میلیون دلار کالا از ایران خریده است.
صادرات هند به ایران نیز با افتی ۴۶ درصدی به ۱.۴ میلیارد دلار رسیده است. بدین ترتیب برای اولین بار نه تنها تراز تجاری میان دو کشور به زیان ایران شده، بلکه صادرات هند به ایران بیش از ۱۰ برابر وارداتش شده است.
افت شدید صادرات ایران به هند در حالی صورت می‌گیرد که مسئولان دولت ایران در روزهای اخیر پس از طرح بحث قرارداد راهبردی با چین و روسیه، مدعی تلاش برای بستن قرارداد راهبردی با هند نیز شده بودند.
دولت ایران همزمان با افت شدید تجارتش با کشورهایی مهمی چون هند و چین، اقدام به تبلیغات گسترده سیاسی و رسانه‌ای درباره بستن همکاری‌های راهبردی درازمدت با این کشورها کرده است.
به نظر می‌رسد هدف عمده این تبلیغات سیاسی، اعلام شکست خوردن فشار حداکثری دولت ترامپ علیه حکومت ایران است.
این در حالی است که تحت تاثیر تحریم‌های دولت ترامپ، علاوه بر افت شدید مبادلات تجاری ایران با سایر کشورها، پروژه‌های مشترک اقتصادی نیز دچار مشکل شده‌اند.
در تازه‌ترین نمونه دولت ایران اواخر تیرماه اعلام کرد که به دلیل «دیرکرد دهلی‌نو» در تامین سرمایه و آغاز توسعه خط آهن چابهار- زاهدان، این کشور را از پروژه یاد شده کنار گذاشته است.
رسانه‌های هندی می‌گویند که به دلیل تحریم‌های آمریکا، دولت کشور از تامین منابع مالی و تجهیزات لازم برای این پروژه ناتوان مانده است.
بیشتر در این باره: هند از پروژه خط آهن چابهار- زاهدان «کنار گذاشته شد»هند قبلا یکی از مهمترین شرکای تجاری و دومین خریدار نفت ایران بعد از چین بود.
سقوط تجارت ایران در شرق آسیا
علاوه بر هند، آمارهای جدید گمرکی مهمترین شرکای تجاری ایران در شرق آسیا نشان می‌دهد که واردات‌شان از جمهوری اسلامی ده‌ها برابر کاهش یافته و این کاهش شامل محصولات غیرنفتی نیز می‌شود.
بر اساس این گزارش، آمارهای شش ماهه کره جنوبی نشان می‌دهد واردات این کشور از جمهوری اسلامی از ۲.۱۳ میلیارد دلار در فاصله ژانویه تا ژوئن پارسال به زیر ۶ میلیون دلار رسیده که افتی ۳۵۵ برابری نشان می‌دهد.
علاوه بر این در هفته‌های گذشته، دولت ایران کره‌جنوبی را به‌دلیل مسدود کردن پول نفت صادراتی در بانک‌های این کشور تهدید به شکایت کرده است.
بیشتر در این باره: احضار سفیر ایران در کره‌جنوبی در پی تهدید تهران به شکایت از سئولبر اساس گزارش رسانه‌های داخل ایران، بین ۶.۵ تا ۹ میلیارد دلار پول نفت ایران از سپتامبر پارسال و به‌دلیل تحریم‌های آمریکا در دو بانک کره جنوبی مسدود شده است.
علاوه بر کره‌جنوبی، وضعیت تجارت ایران با ژاپن و چین نیز کماکان سیر نزولی دارد.
دولت ژاپن هنوز آمارهای ژوئن را منتشر نکرده، اما آمارهای پنج ماهه گمرک ژاپن حاکی از افت ۶۶ برابری وارداتش از ایران و رسیدن آن به ۱۷.۵ میلیون دلار است.
آمارهای گمرکی چین نیز نشان می‌دهد واردات شش ماهه‌اش از ایران با افتی ۶۲ درصدی به ۳.۱ میلیارد دلار رسیده است.
در همه موارد یاد شده، برای اولین بار تراز تجاری به زیان ایران شده است.
اهمیت این چهار کشور در این نکته است که قبل از تحریم‌های آمریکا، این کشورها سهمی ۵۰ درصدی در کل صادرات ایران (نفتی و غیرنفتی) و سهمی ۴۰ درصدی در صادرات غیرنفتی ایران داشته است.
برای نمونه در سال ۱۳۹۶، طبق آمارهای گمرک ایران، کل صادرات غیرنفتی کشور ۴۲ میلیارد دلار بود که ۱۶.۵ میلیارد دلار آن راهی چهار کشور هند، کره جنوبی، ژاپن و چین شده بود.
این در حالی است که در نیمه اول سال جاری، کل صادرات ایران به این کشورها – حتی با احتساب ۶۵۰ میلیون دلار محموله‌های نفت خامی که ایران راهی چین کرده- تقریبا ۳.۲ میلیارد دلار شده است.
این چهار کشور همچنین مهمترین مشتریان نفتی ایران در سال‌های قبل از تحریم بودند، اما به غیر از چین که در سال جاری روزانه حدود ۸۲ هزار بشکه نفت به ارزش ۶۵۰ میلیون دلار از ایران دریافت کرده، بقیه خرید نفت از ایران را متوقف کرده‌اند.
افت ۴۴ درصدی صادرات غیرنفتی ایران در بهار
بر اساس آمارهای گمرکی محدودی که دولت ایران منتشر کرده، صادرات غیرنفتی کشور در بهار سال جاری نسبت به فصل مشابه پارسال نزدیک ۴۴ درصد کاهش یافته و به ۶.۳۶ میلیارد دلار رسیده است.
این در حالی است که برای اولین بار گمرک صادرات ۶۹۰ میلیون دلار بنزین را نیز در سبد اقلام غیرنفتی وارد کرده است.
بدین جهت اگر با معیارهای سال گذشته به ارزیابی این آمار بپردازیم، صادرات غیرنفتی کشور کمتر از نصف شده است.
در بهار سال جاری، همچنین واردات کشور با افتی نزدیک ۲۷ درصدی به ۷.۶ میلیارد دلار رسیده است. بنابراین تراز تجاری غیرنفتی به زیان ایران بوده است.