یادداشتی از بهروز شاکری‌فرد: رئیس‌جمهور منتخب ایالات متحده آمریکا، آقای جو بایدن، چهره‌ای آشنا را برای وزارت خزانه‌داری انتخاب کرده است؛ خانم یِلن، کسی که بین سال‌های ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۸ در رأس بانک مرکزی آمریکا (فدرال رزرو) بر صندلی ریاست تکیه زده بود. خانم یلن کیست، و چرا باید به این سِمت انتخاب شود؟
چهره آشنای دیگری نیز در بین تیم آقای بایدن دیده می‌شود؛ جان کِری. او طی چهار سال پایانی دوران آقای اوباما دیپلمات ارشد آمریکایی در عرصه بین‌الملل بود و اکنون به سِمَتی رسیده که اساساً تا کنون وجود نداشته است: نماینده دولت آمريکا در امور مربوط به بحران گرمایش جو زمین.
یک نگاه سطحی به این دو انتخاب، برجسته شدن سه موضوع مهم را به مخاطب یادآور می‌شود: اقتصاد، محیط زیست، و سیاست خارجی. در این یادداشت کوتاه نگاهی می‌کنیم به پیشینه این دو چهره شناخته‌شده و اهمیت مسئولیتی که بر عهده خواهند گرفت، در بستری پر از چالش‌های نو.
جَنِت یِلن کیست؟
خانم یلن دانش‌آموخته دانشگاه یِیل، و برای مدتی استادیار دانشگاه هاروارد بوده است (سال‌های ۱۹۷۱ تا ۱۹۷۶). همکاری او با نهادهای ملی،به سال ۱۹۷۷ بازمی‌گردد؛ زمانی که از او دعوت شد به‌عنوان اقتصاددان، هیئت‌مدیره بانک مرکزی آمریکا را یاری کند.
خانم یلن فضای دانشگاهی را ترک نکرد. او طی دهه ۱۹۸۰ میلادی، با همکاری جورج اَکِرلاف، تلاش‌هایی جدی برای اصلاح اقتصاد کلان انجام داد که البته اقتصاددانان جوان، امروز مدیون تلاش‌های او برای نزدیک کردن مدل‌های ریاضی تخیلی و غلط به واقعیتِ رفتار انسانی در جامعه‌اند.
جنت یلن
انتخاب خانم یلن محدود به تجربه طولانی او در خدمت به نهادهای ملی، از اواخر دهه ۱۹۷۰ میلادی به این سو (رئیس بانک مرکزی سانفرانسیسکو، سِمت‌های متعدد در بانک مرکزی آمریکا و...) و یا کارنامه درخشانش در عرصه دانشگاهی نیست. این اولین بار است که یک شخص تجربه خدمت در هر سه پُست کلیدی مربوط به اقتصاد را در کارنامه‌اش ثبت می‌کند: رئیس هیئت مشاوره اقتصادی به رئیس‌جمهور در زمان بیل کلینتون؛ رئیس بانک مرکزی آمریکا در زمان باراک اوباما؛ وزیر خزانه‌داری (در صورت تأیید سنا).
بسیاری از رسانه‌ها در تیترهای خبری خود بر زن بودن خانم یلن تأکید می‌کنند. آری، این اولین بار است که یک زن وزیر خزانه‌داری آمریکا می‌شود، اما شادی جامعهٔ اقتصاددانانِ آکادمیک از این انتخاب، نه از بابت جنسیت خانم یلن که، از بابت توانایی‌ها و شایستگی‌های اوست.
نکته دیگر شایان ذکر در مورد خانم یلن، مسلط بودن او به ارتباط تنگاتنگ تهدیدهای بحران گرمایش زمین با ثبات و سلامت نظام مالی آمریکا و جهان است.
یکی از تهدیدهای جدی برای بازارهای مالی و تجارت بدهی در سطح جهانی پدیده‌ای نوظهور است با عنوان «دارایی‌های رهاشده». این اصطلاح برای وصف سرمایه‌هایی استفاده می‌شود که شاید ۱۰ سال پیش تصور می‌شد تا ۳۰ سال آینده درآمدزا و سودده باشند. اما امروز می‌دانیم که به دلیل تهدیدهای بحران گرمایش زمین، عمر این دارایی‌ها بسیار کوتاه خواهد بود.
عمر کوتاه این دارایی‌ها (مانند تجهیزات صنعتی یا تحقیقاتی در مناطق نزدیک به ساحل که احتمالاً قربانی طوفان‌های پیش‌بینی‌نشده خواهند شد) باعث می‌شود بازپرداخت وام‌هایی که برای تأسیس آن‌ها اخذ شده، غیرممکن شود. این پدیده توجه سکان‌داران تمام بانک‌‌مرکزی‌های مهم جهان را به خود جلب کرده است.
جان کِری، این بار در سِمتی متفاوت
مسئله بحران گرمایش زمین نه محدود به علوم زمین‌شناسی است، نه محدود به اقتصاد و بانک مرکزی، و نه محدود به مرزهای سیاسی. بنابراین آقای جو بایدن آقای جان کِری، دیپلمات کهنه‌کار و شناخته‌شده در سطح بین‌المللی، را به سِمت نماینده دولت آمریکا در امور مربوط به گرمایش زمین منسوب کرده است.
گفته می‌شود آقای جان کِری نقشی مؤثر در شکل گرفتن معاهده پاریس (۲۰۱۵) داشته است و تصویر او در حال امضا کردن سندی بین‌المللی، درحالی‌که نوه‌اش را در آغوش دارد، در بسیاری رسانه‌ها منعکس شده است. نظر به این‌که فائق آمدن بر بحران گرمایش جو زمین مستلزم همکاری‌های گسترده بین‌المللی است، مشکل می‌توان گزینه‌ای بهتر از یک وزیر امور خارجه سابق مانند آقای کِری برای این سِمت تصور کرد.
جان کری در حال امضا توافقنامه پاریس در ۲۲ آوریل ۲۰۱۶، نوه خود را در آغوش دارد
با توجه به رو به وخامت گذاشتن این پدیده شوم، می‌توان تصور کرد که در بسیاری از کشورها توجه بخشی از وزارت امور خارجه نیز به این موضوع معطوف شود.
مشکلی که حد و مرز نمی‌شناسد
گسترده شدن ابعاد گوناگون بحران گرمایش جو زمین، این‌طور که از ظواهر امر پیداست، به مرور زمان تمام ارگان‌های دولتی را درگیر خواهد کرد. در حال حاضر، علاوه بر بانک مرکزی (در کشورهای پیشرفته) و سازمان‌های دولتی مربوط به محیط زیست، شهرداری‌ها نیز به شدت درگیر این معضل جدید شده‌اند.
در کانادا، شهرداری‌های شهرهای بزرگ در حال تأمین بودجه برای نصب جایگاه‌های شارژ خودروهای برقی هستند. اما مشکلی مانند معمای مرغ و تخم‌مرغ کار را دشوار کرده است؛ کسی نمی‌داند باید منتظر شد تا خودروهای برقی پرطرفدار شوند و بعد جایگاه شارژ عمومی را احداث کرد یا اول باید جایگاه را آماده کنیم و سپس منتظر شویم تا مردم به سمت خودروهای برقی گرایش پیدا کنند.
در سطح بین‌الملل نیز مشکلات پیچیده و تودرتو گریبان‌گیر مذاکره‌کنندگان ارشد شده است. بسیاری از این مسائل مربوط تفاوت نقش تاریخیِ کشورها در پدید آمدن این معضل و سهم فعلی آن‌ها در تولید گازهای گلخانه‌ای است.