سازمان هواپیمایی کشوری روز چهارشنبه ۲۷ اسفند، سرانجام پس از گذشت بیش از یک سال از سرنگونی هواپیمای اوکراینی توسط یگان موشکی سپاه پاسداران، گزارش نهایی آن را به صورت عمومی منتشر کرد.
در این گزارش ۲۸۵ صفحه‌ای، «کاربر سامانه دفاع هوایی» مقصر این حادثه معرفی شده که به دلیل «خطا در تنظیم جهت جغرافیایی»، این هواپیمای مسافربری را «یک هدف متخاصم» تشخیص داد و باعث شلیک دو موشک به سمت آن شد.
در این گزارش آمده است که عملکرد پروازی هواپیمای اوکراینی نقشی در ایجاد خطا نداشته است و انفجار موشک در نزدیکی هواپیما عامل سقوط آن بوده است.
سپاه پاسداران بامداد ۱۸ دی پارسال هواپیمای مسافربری اوکراینی به شماره پرواز پی‌اس ۷۵۲ را که در حال اوج گرفتن از فرودگاه امام تهران بود، با شلیک دست‌کم دو فروند موشک سرنگون کرد که تمام ۱۷۶ سرنشین آن جان باختند.
علاوه بر مسافران ایرانی در این پرواز، شهروندانی از کانادا، اوکراین، بریتانیا و افغانستان نیز قربانی سرنگونی این هواپیما شدند.
سپاه پاسداران بعد از چند روز پنهانکاری، نهایتاً تحت فشار جامعه جهانی اقرار کرد که این هواپیما با موشک‌های سپاه ساقط شده است اما علت آن را «خطای انسانی» اعلام کرد.
در گزارش نهایی سازمان هواپیمایی کشوری مستقیماً از سپاه پاسداران نام برده نشده است و مقصر این رویداد، تنها «کاربر سامانه دفاع هوایی» اعلام شده است ولی نام یا جزئیاتی مربوط به این «کاربر» در گزارش نیامده است.
این گزارش می‌نویسد که «در ساعت ۴ و ۴۵ دقیقه روز ۱۸/۱۰/۹۸ یکی از سامانه‌های دفاعی تهران مطابق با تاکتیک‌های واحد سیار پدافندی حدود ۱۰۰ متر جابجا می‌شود در این جابجایی سمت سامانه نیز تغییر می‌کند و به دلیل تنظیم نشدن صحیح مجدد شمال توسط کاربر، دچار خطای سمت برابر با ۱۰۵ درجه می‌شود... به این ترتیب در زمان پرواز هواپیمای اوکراینی سمت اهداف در اشیاء شناسایی شده در سامانه با افزایش برابر ۱۰۵ درجه توسط کاربر سامانه دفاع هوایی مشاهده می‌شد».
Your browser doesn’t support HTML5
کانادا در شورای حقوق بشر سازمان ملل از ایران خواست به سوالات گزارشگر ویژه سازمان ملل درباره دلایل این سانحه پاسخ دهد
در ادامه این متن نیز آمده است که «کاربر سامانه دفاع هوایی مشخصات هدف شناسایی شده را در ساعت ۶:۱۴:۱۹ بر روی بستر ارتباط با مرکز هماهنگی مربوطه اعلام کرد اما مبادله این پیام با مرکز موفقیت‌آمیز نبود و ... کاربر سامانه بدون انتظار برای دریافت دستور از مرکز به این نتیجه می‌رسد که هدف مشاهده شده متخاصم است و در ساعت ۶:۱۴:۳۹ یک فروند موشک به سمت آن شلیک می‌کند».
در این گزارش ذکر شده است که «زنجیره‌ای از خطاها» شامل چهار خطای پشت هم باعث این سانحه شده است و این‌که از سوی مسئولان، «احتمال شکل گرفتن چنین زنجیره‌ای پیش‌بینی نشده بود».
بخشی از گزارش به توضیح صداهای ضبط‌شده از داخل کابین هواپیما اختصاص یافته و می‌نویسد که «پس از صدای ضربه تا مدت سه ثانیه صداهایی از کابینه مسافران به سختی قابل شنیدن است که مشاهده می‌شود مسافران متوجه یک رخداد غیرمنتظره شده‌اند. در حدود ۱۱ ثانیه بعد هم صدای همهمه از کابینه مسافران به شکل بسیار ضعیف شنیده می‌شود».
روز هفدهم دی‌ماه امسال، در آستانه سالگرد شلیک موشک به دست سپاه پاسداران به هواپیمای مسافربری، حسن روحانی، رئیس‌جمهوری ایران، بار دیگر وعده داد که مقصران سرنگونی هواپیمای مسافربری اوکراینی «حتماً» در دادگاه محاکمه خواهند شد.
اما وعده رئیس‌جمهوری ایران در مورد برگزاری «دادگاه عادلانه» در حالی تکرار شد که در یک سال گذشته هیچ خبری از برگزاری دادگاه برای شش بازداشتی این پرونده منتشر نشده و معلوم نیست که قوه قضائیه در این زمینه چه کرده است.
اگنس کالامار، گزارشگر ویژه سازمان ملل در قتل‌های فراقانونی روز پنجم اسفند گزارش خود درباره سرنگونی هواپیمای اوکراینی توسط سپاه پاسداران را منتشر و مقامات جمهوری اسلامی را به «دروغ‌گویی» متهم کرد.
او در این گزارش ۴۵ صفحه‌ای تصریح کرد که توضیحات جمهوری اسلامی درباره چگونگی سرنگونی هواپیمای مسافربری اوکراین در نزدیکی تهران «تناقض‌های» زیادی دارد و این تناقض‌ها پرسش‌های بسیاری را در مورد نحوه سرنگونی این هواپیما مطرح می‌کند.
سعید خطیب‌زاده، سخنگوی وزارت خارجه ایران، یک روز بعد به این گزارش واکنش نشان داد و اطلاعات ارائه شده توسط اگنس کالامار را «مخدوش»، «جهت‌دار» و «فاقد ادله و شواهد معتبر» دانست.
این ادعا در حالی مطرح می‌شود که بسیار از نهادها و چهره‌های سیاسی دیگر، از جمله مقام‌های کانادا و اوکراین هم انتقادات زیادی را به جمهوری اسلامی درباره تناقض‌گویی و ارائه اطلاعات نادرست در مورد این حادثه وارد کرده‌اند.
این دو کشور می‌گویند درباره ادعای جمهوری اسلامی مبنی بر تصادفی بودن شلیک به هواپیما تردید جدی وجود دارد.
در حالی که کشورهای درگیر در سرنگونی هواپیمای اوکراینی همواره خواستار شفاف‌سازی ایران درباره نحوه سقوط این پرواز توسط موشک‌های سپاه پاسداران و محاکمه عاملان آن بوده‌اند، سپاه پاسداران با انتشار بیانیه‌ای مدعی شده است که «ماجراجویی‌های تروریستی آمریکا این اتفاق تلخ را رقم زد».