در اوایل دهۀ نود شمسی صادرات خودرو ایران افزایش یافته بود، اما در سالهای اخیر ایران یکی یکی بازار صادرات خودرو خود را از دست داده و به‌دلایل گوناگون همچنان در حال از دست دادن است.
بازارهای صادرات خودروسازان ایرانی در سالهای گذشته را عمدتاً کشورهای همسایۀ ایران از جمله عراق و سوریه تشکیل داده‌اند. در همین حال برخی رسانه‌های ایران گزارش داده‌اند که صادرات خودرو به عراق منتفی شده است.
سایت دیجیاتو گزارش داده است که صادرات خودروهای ایرانی به عراق منتفی شده و مهم‌ترین دلیلی که سبب شد عراق خودروهای ایرانی را نپذیرد این بود که خودروسازان ایران استانداردهای بین‌المللی را رعایت نمی‌کنند.
بر اساس این گزارش و به‌گفتۀ فعالان بازار، مانع دوم می‌تواند «تحریم‌ها و سنگ‌اندازی‌های آمریکایی‌ها» باشد و مانع سوم این است که در عراق خدمات پس از فروش برای خودروهای ایرانی وجود ندارد.
یکی از مشکلات خودروهای ایرانی به فناوری قدیمی و کیفیت آن‌ها بازمی‌گردد.
غلامرضا شریعتی، رئیس سازمان ملی استاندارد، گفته است که «عراقی‌ها اصرار به رعایت ایمنی و کاهش آلایندگی دارند.»
بازار خودرو وقتی خودرو روسی در ایران لوکس میشوداین در حالی است که، به‌گفتۀ مهدی دادفر، کارشناس خودرو، «استانداردهای خودرویی ایران تلفیقی از استانداردهای بین‌المللی است. یعنی ایران به دلیل شرایط آب و هوایی گرم، خشک و رطوبت همه را تلفیق کرده و همین مسئله باعث شده عراق انگیزه‌ای برای واردات خودروهای ایرانی نشان ندهد. خودروهایی که در عراق وجود دارد از استانداردهای خلیج فارس تبعیت می‌کند و به نظر می‌رسد نپذیرفتن خودروهای ایرانی تنها بهانه است. به هر حال برای به دست آوردن بازارها باید برخی مسائل به شکل دوجانبه رعایت شود.»
برخی کارشناسان مشکل بزرگ دیگر ایران در بازارهای صادراتی را مشکل خدمات پس از فروش عنوان می‌کنند. برای مثال در عراق نمایندگی برای خودروهایی که دچار نقص فنی می‌شود، بسیار کم وجود دارد و قطعات یدکی خودروهای ایرانی به تعداد کافی به این بازار نمی‌رسد.
بحران‌های سیاسی هم بحث پشتیبانی از این بازار را سخت کرده و مدیریت خودروسازان ایرانی هم چندان رضایت‌بخش نیست.
بازار خودرو سوریه از دیگر بازارهای صادراتی بزرگ ایران بود که به دلیل جنگ داخلی این کشور عملاً از دست خودروسازان ایرانی خارج شد.
یکی دیگر از عوامل کم تقاضا بودن خودروهای ایرانی، فناوری قدیمی در عین قیمت بالای آن‌ها نسبت به خودروهای دست‌دوم ژاپنی یا کره‌ای است.
یحیی آل اسحاق، رئیس اتاق مشترک بازرگانی ایران و عراق، گفته است: «هرچه زمان می‌گذرد، رقیب‌های جدیدی وارد این بازار می‌شوند که محصولات ما باید از نظر کیفیت، قیمت و خدمات پس از فروش و همچنین از نظر نحوۀ تعاملات به گونه‌ای باشد که بتواند با دیگر بازارها رقابت کند. اگر ما بخواهیم خودرو را به قیمت بازار داخلی به عراق صادر کنیم، مشتری پیدا نخواهیم کرد. مثلاً پراید ۱۲۰ میلیون‌تومانی در آن‌جا خریداری ندارد چراکه جنس بهتر با مصرف بنزین کمتر و قیمت کمتر وجود دارد. بنابراین باید بتوانیم رقابت کنیم و در این صورت است که می‌توانیم صادرات بیشتر داشته باشیم.»
البته خودروهای ایرانی در برخی بازارها هنوز موفق هستند. برای مثال در بازار کشور آذربایجان محصولات ایران‌خودرو پرمشتری است و دنا با نام خزر در این کشور مونتاژ می‌شود، اما تحولات سیاسی اخیر و تیرگی روابط بین ایران و آذربایجان ممکن است روند این صادرات را هم با مشکل روبه‌رو کند.
مسائل سیاسی در صادرات خودرو از ایران نقش زیادی داشته است. با فشار دولت ایران، خودروسازان ایرانی در ونزوئلا و سنگال اقدام به ساخت کارخانه کردند. بعدها مشخص شد کارخانۀ ایران‌خودرو در حالی در سنگال ساخته شده که این کشور توان تأمین برق این کارخانه را نداشته است.
بازار خودرو شورای «رقابت» یا یار کمکی برای «انحصار»؟امیر خجسته، نمایندۀ سابق مجلس، در این مورد گفته بود که «شرکت ایران‌خودرو صد میلیون دلار در سنگال سرمایه‌گذاری کرده ولی هیچ تولید و منفعتی نداشته است.»
منوچهر منطقی، مدیرعامل وقت ایران‌خودرو، نیز در سال ۱۳۸۵ گفته بود: «قصد داریم تا سال ۲۰۱۰ خطوط تولید سمند در بلاروس، مصر، سنگال، چین، و ونزوئلا را به همراه آذربایجان راه‌اندازی کنیم و به ظرفیت مناسبی برسانیم و بر این اساس، تولید سمند در آذربایجان آغاز راه است.»
اما نهایتاً دستاورد این کارخانه‌ها، که به سوددهی نرسید، صدها میلیون دلار ضرر بود که سبب زیان انباشته در ایران‌خودرو شد و این شرکت هم برای جبران این ضرر و زیان سعی کرد این کمبود را با افزایش بخشی از قیمت خودرو در داخل ایران جبران کند.
با این حال دولت ایران همچنان به‌دنبال راهی برای صادرات خودرو است، آن‌چنان‌که رضا فاطمی امین، وزیر صمت، از «تدوین و تکمیل برنامۀ مربوط به صادرات خودرو در آینده‌ای نزدیک» خبر داده است.
او همچنین گفته است که «باید تراز ارزی کشور را با صادرات غیرنفتی ارتقا دهیم. در این صورت بسیاری از نگرانی‌های ما در سطح کلان از بین خواهد رفت و می‌توانیم بسیاری از مقرراتی را که وجود دارد حذف کنیم».
وزیر صمت همچنین وعده داده است که «تا پایان امسال تمامی موانع صادراتی را یک به یک حل خواهیم کرد تا در سال آینده دیگر مانعی در مسیر صادرکننده نباشد.»
این در حالی است که خودروسازان ایرانی، به‌دلیل برنامه‌ریزی‌های غلط، برخی بازارهای پرسود خود را در خارج ایران از دست داده‌اند و با فشار دولت در برخی بازارهای بدون سود حضور پیدا کرده‌اند.
بازار خودرو واردات خودرو در پیچ تأیید