انکار هولوکاست را می‌توان یکی از بزرگ‌ترین تئوری‌های توطئه در عصر کنونی توصیف کرد که برخی به‌ویژه جمهوری اسلامی در جهت مطامع سیاسی و برخی با گرایش‌های نژادپرستانه از آن بهره می‌برند.
از آن‌جا که هولوکاست در آلمان نازی یک راز دولتی بود، انکار هولوکاست به قدمت خود این واقعه است و اولین منکران نیز خود نازی‌های نژادپرست بودند. همان زمان که نازی‌ها مشغول نسل‌کشی یهودیان بودند، نابودی آثار این اقدام خود را نیز، به‌ویژه با پدید آمدن چشم‌انداز شکست نازی‌ها در جنگ جهانی دوم، آغاز کردند.
افزون براین و از آن‌جا که دستورات این قتل‌عام «شفاهی و در لحظه» بود، مورخان وقایع هولوکاست را یک قتل‌عام سیستماتیک اما بداهه توصیف می‌کنند.
بیشتر در این باره: اهمیت جهانی هولوکاست در گفت‌وگو با عرفان ثابتیدر سال‌های بعد از جنگ جهانی، با وجود شکست نازی‌ها، سخن گفتن از هولوکاست هنوز چندان آسان و دقیق نبود. به‌ویژه در آلمان، برای کمونیست‌ها در شرق این کشور، مقصر این وقایع بورژواها و سرمایه‌داران بودند که به‌خاطر منافع طبقاتی «فاشیست» شده بودند و در غرب کشور هم فقط هیتلر و «متعصبان» متهم شدند.
با وجود برگزاری دادگاه‌ها و تلاش مورخان و رمزگشایی از زبان به کار گرفته‌شده برای این قتل‌عام، انکارکنندگان همچنان به انکار خود ادامه می‌دهند. آنان گرچه در اقلیت‌اند، اما آب حقیقت را آلوده می‌کنند.
ظهور اینترنت هرچند دسترسی به اطلاعات در تمام زمینه‌ها از جمله مسائل تاریخی را آسان کرد، اما باعث شد نشر اطلاعات جعلی به‌ویژه درباره هولوکاست نیز افزایش یابد.
این وضعیت اکنون به‌گونه‌ای است که کشورها و سازمان‌های بین‌المللی یکی از اصلی‌ترین دغدغه‌هایشان مبارزه با اطلاعات جعلی درباره هولوکاست در اینترنت است.
انکار هولوکاست در اینترنت
بر اساس ارزیابی یونسکو، حدود ۱۱ درصد مطالب انگلیسی منتشرشده درباره هولوکاست در فیس‌بوک مربوط به انکار یا تحریف این واقعه است. این رقم برای زبان‌های آلمانی و فرانسه به ترتیب ۱۰ درصد و ۹ درصد است.
همچنین ۱۷ درصد محتوای منتشرشده در تیک‌تاک به مسئله انکار هولوکاست یا تحریف آن ارتباط دارد.
به همین دلیل، یونسکو و کنگره جهانی یهودیان روز پنج‌شنبه ۲۷ ژانویه، هم‌زمان با روز جهانی یادبود قربانیان هولوکاست، اعلام کردند که با شبکه اجتماعی تیک‌تاک برای مقابله با انکار هولوکاست در اینترنت همکاری می‌کنند.
بیشتر در این باره: سازمان ملل قطعنامه محکومیت انکار هولوکاست را تصویب کرد؛ ایران مشارکت نکرداز این پس کاربران این شبکه اجتماعی که به این موضوع علاقه‌مندند، در بالای جست‌وجوهای خود بنری را خواهند دید که کاربران را به وب‌سایت مشترک کنگره جهانی یهودیان و یونسکو درباره هولوکاست (www.aboutholocaust.org) دعوت می‌کند.
بر اساس بیانیه یونسکو، اگر کاربران عباراتی مرتبط با هولوکاست را جست‌وجو کنند که مطابق با دستورالعمل تیک‌تاک نباشد، این پلت‌فرم نتایج جست‌وجو را ممنوع می‌کند و در عوض همان بنر را نمایش می‌دهد.
وب‌سایت مشترک یونسکو و کنگره جهانی یهودیان درباره هولوکاست به ۱۹ زبان است و درباره کشتار بیش از شش میلیون یهودی اروپا در سال‌های ۱۹۳۹ تا ۱۹۴۵ به‌دست نازی‌ها و حامیانشان توضیح می‌دهد.
اودره ازوله، مدیرکل یونسکو، با استقبال از همکاری تیک‌تاک در این زمینه، گفت: «انکار، تحریف یا بی‌اهمیت جلوه دادن حقایق مربوط به هولوکاست یک شکل مخرب از یهودی‌ستیزی مدرن است.»
سال گذشته نیز یونسکو و کنگره جهانی یهودیان سند همکاری مشابهی را با فیس‌بوک امضا کردند. از آن زمان تاکنون بیش از ۴۰۰ هزار بار در بیش از ۱۰۰ کشور جهان به وب‌سایت این دو سازمان درباره هولوکاست مراجعه شده است.
همکاری یونسکو و کنگره جهانی یهودیان با شبکه‌های اجتماعی در حالی است که به‌تازگی مجمع عمومی سازمان ملل متحد با تصویب قطعنامه‌ای از همه کشورها خواست که علیه انکار هولوکاست و یهودی‌ستیزی به‌ویژه در شبکه‌های اجتماعی جلوگیری کنند.
جمهوری اسلامی، از بزرگ‌ترین انکارکنندگان هولوکاست
در سال‌های اخیر جمهوری اسلامی یکی از بزرگ‌ترین انکارکنندگان هولوکاست در جهان بوده است.
این حکومت از ابتدای تشکیل خود خواستار «محو اسرائیل» بوده و مقامات بلندپایه‌اش و حتی برخی از مراجع تقلید قم به‌ویژه در دوران ریاست‌جمهوری محمود احمدی‌نژاد هولوکاست را انکار کرده‌اند.
علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی، نیز بارها واقعیت هولوکاست را زیر سؤال برده و برای نمونه در سخنرانی خود در اولین روز سال ۱۳۹۳ چنین گفت: «معلوم نیست اصل این قضیه واقعیّت دارد یا ندارد، یا اگر واقعیت دارد، به چه شکلی بوده است.»
بیشتر در این باره: «قدردانی» آیت‌الله خامنه‌ای از نمایشگاه کاریکاتورهای هولوکاستدر سال‌های قبل از آن نیز شخص احمدی‌نژاد بارها هولوکاست را انکار کرد و آن را «از دروغ‌های بزرگ» خواند، که این اظهارات او با واکنش‌های گسترده جهانی روبه‌رو شد.
به‌طور کلی و پیوسته نیز رسانه‌های حکومتی جمهوری اسلامی بارها با انتشار مطالبی هولوکاست را «افسانه» خوانده‌اند و حتی نمایشگاه‌هایی حکومتی نیز در ایران در رد این واقعه برگزار شده است.
ناصر مکارم شیرازی، یکی از مراجع تقلید قم، نیز در دوران ریاست جمهوری احمدی‌نژاد گفته بود: «هولوکاست خرافه‌ای بیش نیست.»
جمهوری اسلامی نه‌تنها خود هولوکاست را انکار می‌کند که سوابقی از حمایت از انکارکنندگان هولوکاست در دیگر کشورها نیز دارد. یکی از معروف‌ترین موارد در این زمینه، حمایت جمهوری اسلامی از روژه گارودی، نویسنده فرانسوی، بود که در سال ۱۳۹۱ درگذشت.
گارودی در یکی از کتاب‌های خود آمار کشتار شش میلیون یهودی در هولوکاست را «افسانه» خوانده بود. از آن‌جا که این مسئله مصداق نقض قانون فرانسه در مورد انکار هولوکاست است، دادگاهی در این کشور کتاب او را ممنوع و او را به پرداخت ۲۴۰ هزار فرانک فرانسه و چند سال حبس تعلیقی محکوم کرد.
در مقابل، محمد خاتمی، رئيس‌جمهوری پیشین ايران، گارودی را «يک انديشه‌ورز» و محمدرضا نقدی، رئيس سازمان بسيج سپاه پاسداران، نيز او را «يک فيلسوف مسلمان شجاع و ضدصهيونيسم» خواند.
در همین زمینه، صفحه توئیتر علی خامنه‌ای آذر سال ۹۸ نوشت: «روژه گارودی، فیلسوف فرانسوی، درباره شمار قربانیان هولوکاست در کتاب خود تردید کرد. دولت فرانسه نه تنها کتابش را ممنوع ساخت، بلکه گارودی را به دادگاه کشاند. این جماعت مدعی دفاع از آزادی بیان هستند».
حمایت احمدی‌نژاد از دیودونه، طنزپرداز فرانسوی و دیگر منکر هولوکاست، نیز یکی دیگر از این موارد حمایت جمهوری اسلامی از انکارکنندکان هولوکاست است. دیودونه به ایران هم سفر کرد.
هرچند پس از ریاست‌جمهوری احمدی‌نژاد، مقام‌های دولت حسن روحانی تلاش کردند از انکار هولوکاست فاصله بگیرند، اما علی خامنه‌ای در دوران ریاست‌جمهوری حسن روحانی در سخنانی در محکومیت انتشار کاریکاتورهای محمد در شارلی ابدو، هولوکاست را زیر سؤال برد.
بیانیه اخیر وزارت خارجه جمهوری اسلامی ایران در محکومیت تصویب قطعنامه سازمان ملل متحد درباره هولوکاست نیز از تازه‌ترین نمونه‌های موضع انکارآمیز نهادهای رسمی جمهوری اسلامی درباره هولوکاست است.
شاهدان هولوکاست
یکی از بهترین راه‌ها برای پی بردن به واقعیات هولوکاست مراجعه به روایت‌های بازماندگان آن است که سال به سال با بیشتر فاصله گرفتن از دوره وقوع هولوکاست و افزایش سن از تعداد آنان کاسته می‌شود.
بیشتر در این باره: پس از ۶۰ سال؛ دسترسی عمومی به اسناد هولوکاستدر دهه‌های گذشته، افراد زیادی از هولوکاست گفته‌اند؛ از آن فرانک و سیمون وی تا پریمو لوی، استفان هسل و ریمون آرون. ایمره کرتس، نویسنده اهل مجارستان و برنده جایزه نوبل ادبیات در سال ۲۰۰۲، نیز در رمان معروف «بی‌سرنوشت» به‌خوبی هولوکاست را توصیف کرده است.
اما اکنون یکی از آخرین صداهای بازمانده در این زمینه ادیت بروک، نویسنده ایتالیایی مجارتبار، است که در ۹۰سالگی همچنان به روایت آن‌چه در جریان هولوکاست بر سر یهودیان آمد، مشغول است.
ادیت بروک در سال ۲۰۲۱ رمان «نان گمشده» را منتشر کرد که با استقبال گسترده‌ای در ایتالیا و دیگر کشورهای اروپایی مواجه شد.
این نویسنده و فیلمنامه‌نویس باسابقه در گفت‌وگویی به مناسبت چاپ رمان آخرش گفت: «پریمو لوی می‌گفت این شرایط است که شر را ایجاد می‌کند. من به او می‌گفتم که شرایط فقط می‌تواند آن چیزی را به نمایش بگذارد که در حال حاضر در ما وجود دارد.»
بیشتر در این باره: همه طوفان‌های یک نویسنده جنجالی