در پی تهاجم نظامی روسیه به اوکراین که موجب برقراری پرشمارترین تحریم‌ها علیه روسیه شده است، وضعیت اینترنت این کشور به کدام سمت خواهد رفت؟
صدها شرکت بزرگ فناوری روسیه را تحریم کرده‌اند، از متا و آلفابت گرفته تا اپل و سامسونگ. بسیاری از محدودیت‌های جدید هم از سوی حکومت روسیه برای کنترل بیشتر اینترنت وضع شده است. این اتفاق بیش از همه به کاربران عادی اینترنت در روسیه آسیب وارد می‌کند، اما آیا مردم روسیه به‌زودی از اینترنت یا بخش زیادی از آن محروم خواهند شد؟
هم‌اکنون توئیتر، فیس‌بوک و اینستاگرام را دولت روسیه محدود کرده است. تیک‌تاک به کاربران روسی اجازه ارسال نمی‌دهد. یوتیوب بخش زیادی از تبلیغات خود را برای کاربران روس قطع کرده است که ضربه‌ای به تولیدکنندگان مستقل محتوای روسی است.
اما گذشته از تحریم شرکت‌های فناوری که بیش از همه مردم روسیه را از خدمات جهانی محروم می‌کند، طرحی مشابه چین که دولت روسیه در حال پیگیری آن است برای مردم این کشور خطرناک است؛ شبکه‌ای ملی که مانند چین کاربران اینترنت در روسیه را به‌شدت محدود خواهد کرد.
عکسی از تظاهرات مخالفان محدودیت اینترنت در مسکو، ۲۰۱۹
این فشارها توسط عوامل بیرونی هم تشدید می‌شود. مثلاً دولت اوکراین خواستار قطع دسترسی به دامنه ru شده که دامنه ملی روسیه است. این کشور همچنین از شرکت‌های پشتیبانی فنی خواسته است ارائه خدمات به وب‌سایت‌های روسی را متوقف کنند؛ عاملی که در صورت عملی شدن، سبب می‌شود وب‌سایت‌های روسی به سمت خدمات شرکت‌های پشتیبان در داخل این کشور یا چین سوق پیدا کنند.
اتفاقی که در روسیه افتاده تا حدودی شبیه اتفاقی است که در چند سال اخیر در ایران رخ داده داست. در ایران هم کاربران از محدودیت‌های شدید داخلی و در عین حال محرومیت از خدمات شرکت‌های خارجی در رنج هستند.
برای مثال اینستاگرام با وجود بیش از چهل میلیون کاربر از داخل ایران، خدمات مستقیم به کاربران و شرکت‌های ایرانی نمی‌دهد. گوگل و اپل هم محدودیت‌های فراوانی برای کاربران ایرانی دارند. بسیاری از وب‌سایت‌ها هم نه از طریق دولت ایران بلکه از طریق شرکت‌های مادر به کاربران ایرانی خدمات نمی‌دهند.
همین اتفاق به‌گونه‌ای برای کاربران روس هم در حال تکرار است.
بیشتر در این باره: واکنش کاربران ایرانی به فعال شدن اینترنت ماهواره‌ای استارلینک برای اوکرایندر ایران در طرح صیانت تندروها خواستار چیزی شبیه اینترنت چین هستند و حالا بخشی از حکومت روسیه هم به‌دنبال اینترنتی شبیه چین است.
البته فرق آن‌جاست که برخی از شرکت‌ها مانند اپل با اینترنت بسیار محدود در چین همراه هستند و طبق قوانین چین عمل می‌کنند؛ عاملی که برای ایران قابل‌تصور نیست و احتمالاً در روسیه هم چنین خواهد بود، چرا که برای مثال اپل هم اکنون روسیه را در پی تحریم‌ها ترک کرده است.
در روسیه چند سالی است شبکه‌ای داخلی با نام Runet در حال آزمایش است. این شبکه تا پیش از این چندان جدی گرفته نمی‌شد، اما حالا در روسیه بسیار جدی در حال پیگیری است.
در آزمایشی که در سال ۲۰۱۹ در روسیه انجام شده بود، ISPهای روسی طوری برنامه‌ریزی شده بودند که شبکه داخلی را شکل داده بودند. این آزمایش در واقع مقدمات اجرای نسخه‌ای شبیه اینترنت چین یا ایران در روسیه است.
آیا اینترنت ماهواره‌ای اسپیس‌ایکس می‌تواند خطری برای این شبکه داخلی باشد؟ جواب دادن به این سؤال سخت است، چرا که با وجود تحریم‌های شدید جهانی امکان فعالیت اسپیس‌ایکس برای اینترنت فضایی استارلینک در روسیه فراهم نیست و روش پرداخت کاربران روس برای خدمات این اینترنت بسیار پیچیده خواهد بود. در ضمن، با مخالفت دولت روسیه، احتمالاً اسپیس‌ایکس چنین ریسکی نخواهد کرد.
آیا این رخداد به نفع شرکت های چینی است؟ احتمالاً جواب این سؤال بله است و شرکت هواوی می‌تواند یکی از برنده‌های اصلی این تحریم‌ها باشد.
این شرکت می‌تواند در نبود رقبا فعالیت خود را در روسیه مانند ایران توسعه دهد و احتمالاً شبکه داخلی روسیه می‌تواند با شبکه داخلی چینی ارتباط برقرار کند و به این ترتیب فضای جدیدی هم به نفع چین شکل بگیرد.