نمی‌توانستم «خفه خون» بگیرم؛ گفت‌وگو با استاد مستعفی دانشگاهی در زنجان

انسیه عرفانی استاد فیزیک دانشگاه تحصیلات تکمیلی علوم پایه زنجان، نامی بود که با اعتراض‌ها به گوش معترضان نشست.

استاد جوانی که در گفت و گویی اختصاصی با رادیوفردا می‌گوید با شنیدن صدای بلند شعارهای دانشجویانی که فریاد می‌زندند «خیابونا غرق خون، استادامون خفه‌خون» به خودش آمد و تصمیمی را که پیشتر گرفته بود نهایی کرد.

انسیه عرفانی: نمی توانستم «خفه خون» بگیرم

او برای اعتراض، ایمیل کوتاهی نوشت به تنها نشانی‌هایی که دم دستش بود؛ اعضای هیئت علمی دانشکده فیزیک و دانشجویان این رشته.

شعار دانشجویان آنقدر سنگین بود که در ذهنش می‌چرخید؛ نوشت: «باصدای بلند فریاد می‌زنم نه خفه‌خون می‌گیرم و نه زیر بار ذلت زندگی می‌کنم».

انسیه دید؛ شاید این جمله‌ها همه آنچه می‌خواهد بگوید و به بغض چندین و چند ساله ای در گلویش تبدیل شده، نیست.

او نوشته اش را ادامه داد: «تا وقتی که این حکومت غرق به خون هموطنانم پابرجاست از سمت هیئت علمی استعفا می‌دهم».

چند بار این جمله را نوشت و پاک کرد، مطمئن نبود که جای این جمله باید اینجا باشد. او تنها سه ماه برای فرصتی مطالعاتی از ایران فاصله گرفته بود و شاید این جمله می‌توانست عواقبی فراتر از اعتراض و همصدایی با دانشجویان معترض برایش داشته باشد.

بالاخره تصمیمش را گرفت و دکمه ارسال را لمس کرد.

۱۴ ساعت بعد وزارت اطلاعات با خانواده او تماس گرفته و از انسیه پرسیده بودند. خانواده‌ای مذهبی که چندان میانه خوشی با کردار و تصمیم‌های انسیه نداشتند.

روزی هم که این استاد جوان دانشگاه بعد از فارغ‌التحصیلی از آلمان تصمیم گرفت حجاب اجباری‌اش را بردارد، تنها بود. وقتی حجابش را برداشت، برایش قیدی هم گذاشت؛ هیچ‌جا و به هیچ‌وجه.

همان حجاب سفت و سختی را که در حساب کاربری‌اش در تارنمای دانشگاه زنجان بر سر داشت. صفحه‌ای که دو سه روز پس از انجام این گفت‌وگو از دسترس خارج شد.

این استاد دانشگاه در اقدام اعتراضی خود عکس بی‌حجابش را نیز در صفحه شخصی خود گذاشت که به صفحه دانشگاه پیوست شده بود.

جدال نخبگان و آیت‌الله

آیت‌الله خامنه‌ای رهبر جمهوری اسلامی بیست و هفتم مهرماه گفت نباید مسئولان جمهوری اسلامی بگذارند که نخبگان به‌واسطه برخی سنگ‌اندازی‌ها یا برخوردهای نامناسب، از دانشگاه و ادامه فعالیت در کشور، مأیوس شوند.

او در حالی از سنگ‌اندازی‌ها گفت که به گفته انسیه عرفانی فیلترهای سیاسی در گزینش و ارتقای اعضای هیئت علمی دانشگاه دستی بالاتر از ارزیابی‌های علمی دارند و مسئول نهاد رهبری و نماینده ولی فقیه در استان در هیئت امنای همه دانشگاه‌ها حضور دارد.

خانم عرفانی در بخش دیگری از صحبت‌های خود به نگاه امنیتی به فعالیت‌های دانشجویی هم می‌پردازد؛ دیدگاهی که با گفته‌های آقای خامنه‌ای درباره آنچه او اطلاعات موثقش درباره جذب نخبگان ایرانی از سوی سرویس‌های جاسوسی در پوشش مراکز علمی می‌نامد، همخوانی دارد.

خانم عرفانی می‌گوید که آنها قادر نبودند از شخصیت‌های علمی و یا همکاران خارجی خود برای برگزاری کارگاه آموزشی و یا نشست علمی در داخل ایران دعوت کنند.

او جدا از مسئله تحریم‌ها که سیاست‌های دولتی را در تشدید آن بی‌اثر نمی‌داند، بر موضوع شرایط سیاسی ایران هم تأکید می‌کند، شرایطی که در برابر سفر اساتید کشورهای غربی به ایران و موافقت دانشگاه هایشان بازدارندگی ایجاد می کند.

به گفته این دانش‌آموخته رشته فیزیک از دانشگاه بن، این موضوع درباره رشته ژئوفیزیک با حساسیت‌های بیشتری دنبال می‌شد تا آنجا که مقام‌های مسئول می‌گفتند «مهمانان خارجی در داده‌گیری‌های خود دنبال چیز دیگری هستند».

او در خلال این گفت‌وگو به بحث طولانی شدن زمان تحصیل دانشجویان مقطع دکترا به دلیل کمبود منابع مالی و تحریم‌ها به ویژه در علوم پایه می‌پردازد و بحث حضور آنچه را «نفوذی‌ها» در سامانه آموزش عالی کشور می‌نامد، پیش می‌کشد.

این استاد پیشین دانشگاه با انتقاد از اعضای هیئت علمی دانشگاه‌ها در پشتیبانی نکردن از دانشجویان و حضور در سر کلاس‌های خالی از دانشجو سکوت اساتید دانشگاه را از مشکلات آموزش عالی در ایران می‌داند.

دانش بنیان و پولشویی علمی

در هفته‌های اولیه این اعتراض‌ها لیلی گله‌داران، از اعضای هیئت علمی دانشکده نمایش دانشگاه هنر شیراز، عمار آشوری، استاد دانشکده هنر و معماری دانشگاه آزاد تهران مرکز و غلامرضا شهبازی استاد رشته‌ نمایش در دانشگاه‌های هنر و سوره اعلام کردند که از سمت خود استعفا داده‌اند.

فرشاد عسگری‌کیا استاد سینما و عکاسی دانشگاه سوره، علیرضا بحرینی، شهرام خزائی و آذین موحد، از استادان دانشگاه شریف هم از تعطیلی کلاس‌ها درس خود در پیوند با اعتراض‌های سراسری در ایران خبر دادند.

در حالی که رخدادهای اعتراضی دانشگاه ها همچنان جریان دارد و با حضور چهره‌های دولتی در صحن دانشگاه فوران می‌کند، آیت‌الله خامنه‌ای که سال جاری خورشیدی را سال دانش‌بنیان نام‌گذاری کرده، در تازه‌ترین صحبت‌های خود در جمع دانشجویانی که از آن با عنوان نخبه یاد شده «پیشرفت در بیوشیمی، پرتاب و انتقال ماهواره به فضا، دستاوردهای بنیادی در صنعت هسته‌ای، تولید واکسن‌های پیچیده از جمله واکسن کرونا و پیشرفت‌های خیره‌کننده در صنایع موشکی و پهپادی» را گوشه‌ای از آنچه افتخارات نخبگان در جمهوری اسلامی نامید عنوان کرد، و از پروژه‌های کرونا یاب و واکسن‌های تولید داخل برای اثبات گفته‌های خود مثال آورد.

این در حالی است که انسیه عرفانی، بنیانگذار صندوق «یار دانش» که در سال ۱۳۹۸ با هدف کمک مالی به دانشجویان تأسیس شد، ضمن انتقاد از فعالیت‌های نهادهای دانش‌بنیان می‌گوید که این نهادها جایی برای «پولشویی علمی» هستند و خروجی مشخصی جز در موارد نظامی و دفاعی که آن هم شفاف نیست، ندارند.

مهسا جرقه‌ای بر انبار باروت

انسیه عرفانی کشته شدن مهسا امینی را جرقه‌ای بر انبار باروت توصیف می‌کند و معتقد است دوران کرونا موجب رخوت فعالیت‌های دانشجویانی که بیشتر آنها دهه ۸۰ وارد دانشگاه‌ها شده‌اند، نشده است.

همان دانشجویانی که منتقدان معتقد بودند نسبت به فعالیت‌های صنفی و مدنی در یک دهه اخیر بی‌تفاوت شده اند.

به اعتقاد خانم عرفانی آن‌ها در مدت کرونا بیش از پیش به مدد اینترنت و شبکه‌های اجتماعی در دنیا چرخیدند و تحولات را دیدند. آن ها دیدند که اینترنت آزاد ندارند و برای پیدا کردن یک مقاله علمی باید از فیلترشکن استفاده کنند. آنها درک می کنند که به شعور علمیشان توهین شده است.

این استاد مستعفی دانشگاه زنجان همه اعتراض‌های اخیر را نتیجه «خشم سرریز شده ملت» می‌داند.