علی خامنه‌ای در دیدار با مقام‌های صنعت هسته‌ای جمهوری اسلامی گفت توافق با غرب در صورتی که زیرساخت‌های هسته‌ای جمهوری اسلامی تخریب نشود اشکالی ندارد.
رهبر جمهوری اسلامی روز یکشنبه ۲۱ خرداد در جریان دیدار با جمعی از مدیران سازمان انرژی اتمی ایران گفت: «در طول سال‌های قبل، مدیران و مسئولان و فعالان صنعت هسته‌ای، زیرساخت‌های مهمی ایجاد کرده‌اند که در توافقات مراقب باشید این زیرساخت‌ها دست نخورد.»
خامنه‌ای با وجود موافقت با توافق احتمالی، بار دیگر نسبت به غرب و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ابراز «بی‌اعتمادی» کرد و گفت: «حقیقت دیگر، نامطمئن بودن طرف‌های ما و مخالفین ما در وعده‌هایشان است. تا حالا در این سال‌های متمادی وعده‌های زیادی در بخش‌های مختلف، چه دولت‌هایی که طرف مذاکره ما بودند، چه خود آژانس، دادند و به آن وعده‌ها عمل نکردند.»
این اظهارات خامنه‌ای در شرایطی است که گمانه‌زنی‌ها درباره دستیابی احتمالی ایران و آمریکا به یک توافق موقت هسته‌ای افزایش یافته است.
پس از انتشار گزارش‌های تأییدنشده درباره مذاکرات ایران و آمریکا بر سر احیای برجام، یک نماینده مجلس ایران انجام این مذاکرات غیررسمی میان تهران و واشینگتن در نیویورک را تأیید کرد.
پیشتر روزنامه «هاآرتص» با استناد به گفته‌های مقامات دفاعی اسرائیل گزارش داده بود که ایران و آمریکا به توافق بر سر احیای برجام «بسیار نزدیک» شده‌اند.
هر چند که یک سخنگوی وزارت خارجه آمریکا گزارش‌های منتشر شده در مورد نزدیک شدن تهران و واشینگتن به توافق «موقت» بر سر احیای برجام را «غلط» و «گمراه‌کننده» خواند، اما در روزهای اخیر توافق‌هایی در زمینه آزادسازی پول‌های بلوکه شده ایران و همچنین مبادله زندانیان صورت گرفته است.
روز شنبه، یک منبع آگاه در وزارت خارجه عراق از آزادسازی دو میلیارد و ۷۶۰ میلیون دلار از دارایی‌های مسدود شده ایران از بابت صادرات برق و گاز به این کشور خبر داد و گفت که این آزادسازی با چراغ سبز آمریکا صورت گرفت.
توافق هسته‌ای ایران و قدرت‌های جهانی موسوم به برجام در سال ۲۰۱۵ در وین به امضا رسید که بر اساس آن تهران ملزم شد در مقابل لغو برخی تحریم‌ها، فعالیت غنی‌سازی اورانیوم را شدیدا محدود کند.
اما پس از خروج آمریکا از برجام در دوران ریاست جمهوری دونالد ترامپ، تهران به صورت تدریجی تعهدات خود را نقض کرد و نگرانی‌های شدید بین‌المللی برانگیخت.
مذاکرات احیای برجام پس از آغاز دوران ریاست جمهوری جو بایدن آغاز شد، اما سال گذشته متوقف ماند و آمریکا با اشاره به سرکوب اعتراضات ایران و حمایت تهران از تهاجم روسیه علیه اوکراین، اعلام کرد که پیگیری این مذاکرات در دستور کار نیست.
پیشتر رویترز نوشت اگر قرار بر انجام توافقی با هدف ممانعت از تولید سلاح هسته‌ای توسط ایران باشد، تهران باید به اِعمال پاره‌ای از محدودیت‌ها در برنامه هسته‌ای‌‌اش و همکاری با سازمان ملل متحد در بازبینی‌های گسترده‌تر این سازمان از نیروگاه‌های هسته‌ای خود متعهد شود.
«اگر سلاح هسته‌ای می‌خواستیم، نمی‌توانستند جلویش را بگیرند»
در حالی که جمهوری اسلامی متهم به تلاش برای دستیابی به سلاح اتمی بوده، علی خامنه‌ای همچنین با ادعای اینکه جمهوری اسلامی «اگر می‌خواست، می‌توانست سلاح هسته‌ای بسازد»، بار دیگر چالش‌ها بر سر برنامه هسته‌ای را «بهانه‌گیری» خواند.
او مدعی شد: «دشمنان بیست سال است برای ما چالش هسته‌ای درست کرده‌اند چون می‌دانند که حرکت در صنعت هسته‌ای در حکم کلید برای پیشرفت‌های علمی کشور است.»
اکنون تداوم روند افزایشی میزان ذخایر اورانیوم غنی‌شده در ایران نگرانی‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را برانگیخته، اما رهبر جمهوری اسلامی گفت که قدرت‌های جهانی «جلوی پیشرفت‌های هسته‌ای ما را تا الان نتوانستند بگیرند.»
سه هفته پس از تأکید علی خامنه‌ای بر لزوم استفاده از «تقیه» (ریاکاری و کتمان واقعیت)، رهبر جمهوری اسلامی، گزارش‌ها درباره تلاش‌های پیشین جمهوری اسلامی برای دستیابی به سلاح اتمی را «دروغ» خواند و مدعی شد که «ما روی مبنای اسلامی‌مان نمی‌خواهیم طرف سلاح [هسته‌ای] برویم و الا اگر این نبود جلویش را نمی‌توانستند بگیرند.»
آیت‌الله خامنه‌ای پیش از این چندین بار از «حرام بودن» ساخت سلاح اتمی سخن گفته اما مقام‌های اسرائیلی همواره این اظهارات را در چارچوب همان رویه «تقیه» دانسته و در مورد «فریبکاری» جمهوری اسلامی در این زمینه هشدار داده‌اند.
در همین حال، علی خامنه‌ای سه هفته پیش، روز شنبه سی‌ام اردیبهشت، در دیدار با مسئولان وزارت امور خارجه و سفیران جمهوری اسلامی بر لزوم استفاده از «تقیه» تأکید کرده بود.
تقیه یک مفهوم در فقه شیعی است که به شیعیان اجازه می‌دهد در شرایط اضطرار و آزار، ریا پیشه کنند، باور خود را کتمان کنند و دروغ بگویند.
آیت‌الله خامنه‌ای در آن سخنرانی خطاب به دست‌اندرکاران امور خارجه جمهوری اسلامی گفت که پیش از این هم «مفصل» راجع به تقیه صحبت کرده است.
او در این مورد گفت: «تقیه یعنی وقتی شما در یک جایی دارید حرکت می‌کنید، به یک صخره‌ای می‌رسید که از آن عبور نمی‌توانید، یک راهی پیدا کنید از کنار صخره و عبور کنید. انعطاف یعنی این. معنایش این نیست که ما از ادامهٔ راه پرهیز کردیم و عقب‌نشینی کردیم، نه. به جنگ صخره نرفتیم، انعطاف پیدا کردیم، توانستیم راه دیگری را پیدا کنیم.»
بیشتر در این باره: مشاور ارشد خامنه‌ای: ایران توانایی فنی برای ساخت بمب هسته‌ای را داردادعای علی خامنه‌ای در سخنرانی امروز یکشنبه، در مورد «به دنبال سلاح اتمی» نبودن جمهوری اسلامی، در حالی بیان می‌شود که بیست سال پیش، موجودیت مرکز غنی‌سازی اورانیوم در نطنز با ظرفیت پیش‌بینی شده تا ۴۰ هزار دستگاه سانتریفیوژ، رآکتور ۴۰ مگاواتی آب سنگین اراک و همچنین کارخانه تولید آب سنگین (عامل خنک‌کننده کوره اتمی) در همان شهر فاش شد.
در پی آن، وزیران خارجه آلمان، بریتانیا و فرانسه در مهر ماه سال ۱۳۹۲ به تهران سفر کرده و در مجموعه سعدآباد با نمایندگان جمهوری اسلامی توافقنامه‌ای را برای تعلیق غنی‌سازی اورانیوم و اجرای (داوطلبانه) پروتکل الحاقی امضا کردند.
در آن زمان پرونده اتمی ایران در شرف گزارش به شورای امنیت بود و بعد از هجوم نظامی آمریکا علیه افغانستان و رانده شدن طالبان از کابل، ایران در کنار عراق، یکی از هدف‌های مطرح برای اقدام نظامی و تغییر رژیم محسوب می‌شد.
همچنین در سال‌های بعد از آن، گزارش‌های متعددی درباره تلاش ایران برای دستیابی به بمب اتمی منتشر شد.
به عنوان نمونه، سال ۱۳۸۸ روزنامه واشینگتن پست در گزارشی نوشت که ایران در سال ۱۳۷۷ قصد داشته است بمب اتمی را از عبدالقادر خان، دانشمند هسته‌ای پاکستان، خریداری کند.
بیشتر در این باره: علی مطهری: از همان ابتدا هدف‌مان تولید بمب هسته‌ای بود اما افشا شدهمچنین دیوید آلبرایت، رئیس موسسه علم و امنیت بین‌المللی، و سارا بِرکهارد، یکی از محققان این موسسه، در کتاب «تلاش پرمخاطره ایران برای دستیابی به سلاح اتمی» نوشتند که حکومت ایران سال‌هاست که از توانایی لازم برای ساخت بمب اتم در زمان سریع برخوردار است.
بر اساس گزارش‌ها، پروژه ساخت بمب هسته‌ای ایران در قالب پروژه عماد و با مسئولیت محسن فخری‌زاده پیگیری می‌شد.
این پروژه سال ۸۲ متوقف شد و به گفته بنیامین نتانیاهو نخست‌وزیر اسرائیل، هدف نهایی آن ساخت کلاهک‌های هسته‌ای، هر یک با توانی معادل پنج بمب هسته‌ای با ده کیلو تن تی‌ان‌تی بوده است.
همچنین علی مطهری نایب رئیس سابق مجلس شورای اسلامی اذعان کرد که جمهوری اسلامی از همان ابتدا به‌دنبال ساخت بمب هسته‌ای برای «تقویت قوای بازدارنده» بود، اما نتوانست محرمانه بودن این موضوع را حفظ کند و افشا شد.
با این حال، حکومت ایران رسماً در سال‌های گذشته همواره تلاش برای دستیابی به بمب اتم را رد کرده و برنامه هسته‌ای خود را صلح‌آمیز معرفی کرده است.