اواخر دههٔ شصت میلادی، وقتی آجیت سینگ راندهاوا و همسرش راج کائور از کشورشان هند به امید تجربهٔ یک زندگی بهتر خارج شدند، احتمالاً تصور نمی‌کردند که حدود نیم قرن بعد دختر آن‌ها یعنی نیکی هیلی برای انتخاب به‌عنوان رئیس‌جمهور ایالات متحده آمریکا تلاش کند.
نیکی هیلی متولد ۲۰ ژانویه ۱۹۷۲ در ایالت کارولینای جنوبی، توانست در همین ایالت مراحل ترقی را طی کند و از حضور در مجلس نمایندگان به فرمانداری ایالت هم رسید. هیلی در ژانویه ۲۰۱۱ به نخستین زنی تبدیل شد که توانست به‌عنوان فرماندار ایالت کارولینای جنوبی انتخاب شود. او تا سال ۲۰۱۷ هم در این جایگاه باقی ماند.
با حضور دونالد ترامپ به‌عنوان رئیس‌جمهور آمریکا، ستارهٔ بخت هیلی بیش از همیشه درخشید و او در ترفیعی قابل توجه به‌عنوان سفیر آمریکا در سازمان ملل متحد معرفی شد. در ژانویه سال ۲۰۱۷ مجلس سنای آمریکا به گزینهٔ پیشنهادی ترامپ رأی مثبت داد تا از آن روز «فرماندار هیلی» به «سفیر هیلی» تبدیل شود.
او حالا یکی از نامزدهای جمهوری‌خواه برای انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکاست و تا کنون در مناظره‌های متعدد بارها از لزوم زدن «یک مشت محکم به ایران» سخن گفته است.
در این گزارش می‌خواهیم به چهار پرسش مهم دربارهٔ نیکی هیلی و سیاست‌هایش در قبال ایران پاسخ دهیم.
نقش هیلی در خروج آمریکا از برجام چه بود؟
وقتی هیلی کار خود را در سازمان ملل آغاز کرد، به یکی از اعضای مهم تیم سیاست خارجی دولت ترامپ تبدیل شد و در ادامه با پیوستن افراد دیگری چون جان بولتون، برایان هوک و همچنین انتقال مایک پومپئو از سازمان سیا به وزارت امور خارجه، همراه با یکدیگر راهبرد «فشار حداکثری» علیه ایران را پیش بردند.
البته دربارهٔ میزان این فشار، افراد این حلقه با یکدیگر کاملاً هم‌نظر نبودند و برای مثال هیلی را نمی‌توان در کنار جان بولتونی قرار داد که زمانی پیشنهاد داده بود برای جلوگیری از دستیابی ایران به بمب هسته‌ای باید این کشور را بمباران کرد.
هیلی در دوره‌ای وارد دولت شد که رکس تیلرسون وزیر امور خارجه آمریکا بود و هربرت مک مستر هم تقریباً در همان زمان به‌عنوان مشاور امنیت ملی کاخ سفید به دولت ترامپ پیوست. تیلرسون و مک‌مستر هر دو با ایدهٔ خروج آمریکا از برجام مخالف بودند و در مقابل، هیلی در کنار مایک پنس، معاون رئيس‌جمهور، و مایک پومپئو که رئيس سازمان سیا بود، از ایدهٔ پایان دادن به برجام حمایت می‌کردند. از همین‌جا به بعد نقش نیکی هیلی پررنگ‌تر شد.
با گسترش اختلافات میان ترامپ و تیلرسون، خانم سفیر بیش از پیش در سیاست خارجی و به‌ویژه مسئلهٔ ایران به ترامپ نزدیک شد. پیامد این نزدیکی شدت‌گیری تنش‌ها میان تیلرسون و هیلی هم بود و حتی کار به جایی رسید که برخی گمانه‌زنی می‌کردند در صورت کنار رفتن تیلرسون، هیلی به‌عنوان وزیر خارجهٔ جدید دولت ترامپ معرفی خواهد شد.
براساس گزارشی که پایگاه خبری پولیتیکو در ۱۳ اکتبر ۲۰۱۷ منتشر کرد، در جلسه‌ای که در ماه ژوئیه همان سال در کاخ سفید تشکیل شد، هیلی در حضور مک‌مستر و مایک پنس از ترامپ خواست به او اجازه دهد تا بهانه‌ای برای خروج آمریکا از برجام پیدا کند.
فرماندار پیشین کارولینای جنوبی برخلاف بولتون از ایدهٔ حملهٔ نظامی به ایران حمایت نمی‌کرد و حتی احتمالاً تا اندازه‌ای نسبت به هزینه‌های خروج آمریکا از توافق هسته‌ای که یک سند شورای امنیت را هم همراه خود داشت، مطلع بود.
در همین باره، هیلی روز ۹ مه سال ۲۰۱۷ در یک سخنرانی در مؤسسهٔ آمریکن اینترپرایز واشینگتن دربارهٔ برجام گفت: «این توافق آن‌قدر اشکال و ایراد دارد که خروج از آن وسوسه‌انگیز است اما در عین حال به گونه‌ای تنظیم شده که خروج از آن جذابیت چندانی برای طرف‌های امضاکنندهٔ توافق نداشته باشد.»
با این حال او از هیچ فرصتی برای انتقاد از برجام نمی‌گذشت و به‌ویژه در ابتدای دوران ریاست‌جمهوری ترامپ در کنار پنس، پومپئو و بولتون از معدود افرادی در دولت بود که علناً این توافق را زیر سؤال می‌برد. این در حالی است که اکثر مقام‌های کابینهٔ ترامپ به‌صورت خصوصی به او در خصوص تبعات لغو برجام هشدار می‌دادند.
تلاش‌های هیلی و همفکرانش و البته نفرت ترامپ از برجام بالاخره در ۱۸ مه ۲۰۱۸ جواب داد و ایالات متحده رسماً از توافقی که در سال ۲۰۱۵ میان جمهوری اسلامی و پنج قدرت جهانی حاصل شده بود، خارج شد.
عمر حضور هیلی در دولت ترامپ اما چندان طولانی نبود و او در اکتبر ۲۰۱۸ اعلام کرد که در پایان سال از سمت خود کنار می‌رود. البته در دولت ترامپ افراد زیادی بودند که در نهایت خیلی زود صندلی‌شان را ترک کردند و یا به‌دستور رئيس‌جمهور برکنار شدند، اما هیلی از این بابت یک استثنا به شمار می‌رفت چرا که او با خوبی و خوشی از دولت خداحافظی کرد. ضمن این‌که ترامپ برخلاف دیگر افرادی که نیمه‌کاره از دولتش کنار رفتند یا کنار گذاشته شدند، در روز خداحافظی بسیار از هیلی تقدیر کرد.
او در جلسهٔ پذیرش استعفای هیلی و در حضور خبرنگاران دربارهٔ او گفت: «نیکی برای من بسیار خاص بوده و کاری خارق‌العاده را انجام داده است. او همان‌طور که در کارولینا بسیار موفق بوده، در شغل‌های دیگرش هم موفق خواهد بود. می‌خواهم بگویم که ما دلتنگ نیکی خواهیم شد و من واقعاً به او افتخار می‌کنم.»
نیکی هیلی هم البته در آن جلسه برای ترامپ سنگ‌تمام گذاشت و نه تنها از خود رئيس‌جمهور که از دختر و دامادش هم تقدیر کرد. هیلی، ایوانکا را یک «دوست خوب» و کوشنر را هم «یک نابغه» خواند که به‌گفتهٔ او هر کسی نمی‌تواند آن را متوجه شود.
هیلی پس از ترک دولت همچنان از سیاست‌های دولت ترامپ حمایت می‌کرد. پس از کشتن قاسم سلیمانی، فرمانده وقت نیروی قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، در ژانویه ۲۰۲۰، هیلی از این کار دولت آمریکا دفاع کرد و گفت که آن اقدام «باید مورد تشویق همهٔ کسانی باشد که به دنبال صلح و عدالت هستند».
چرا روابط هیلی با ترامپ پرفرازونشیب بوده است؟
نیکی هیلی در آوریل ۲۰۲۱ صراحتاً اعلام کرد در صورتی که دونالد ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۲۴ نامزد شود، او اعلام کاندیداتوری نخواهد کرد. این در حالی است که او روز ۷ ژانویه ۲۰۲۱ و پس از شورش و حملهٔ طرفداران ترامپ به کنگره با انتقاد از این اقدام و همچنین طرفداران ترامپ گفته بود که اظهارات و اقدامات ترامپ پس از شکست در انتخابات ریاست‌جمهوری ۲۰۲۰ «به شدت غلط» بوده است.
برخی از تحلیلگران معتقدند هیلی پس از ماجرای حملهٔ طرفداران ترامپ به کنگره در روز ۶ ژانویه ۲۰۲۰ و شدت‌گیری موج انتقاد و فاصله‌گیری جمهوری‌خواهان از او، دست به یک قمار سیاسی زد و با انتقاد از ترامپ تلاش کرد شانس خود را برای فردای احتمالی جدایی جمهوری‌خواهان از ترامپ زنده نگه دارد.
در عین حال هیلی از آن‌جا که می‌دانست در صورت نامزدی در انتخابات، حمایت ترامپ از او تا چه اندازه می‌تواند کلیدی باشد، ابتدا این سیاست را پیش گرفت که در صورت حضور ترامپ در انتخابات نامزد نخواهد شد تا همراهی احتمالی او را همراه داشته باشد. این کار سفیر پیشین آمریکا در سازمان ملل در واقع پیش از اعلام رسمی کاندیداتوری ترامپ صورت گرفت، اما در نهایت و پس از بازگشت ترامپ به رقابت‌های انتخاباتی، هیلی احتمالاً به سمت این قمار رفته است که در صورت حذف ترامپ و عدم حضور او در انتخابات، بتواند خود را به‌عنوان نامزد نهایی جمهوری‌خواهان معرفی کند.
سیاست‌های هیلی در قبال ایران چیست؟
نیکی هیلی در طول مناظره‌های انتخاباتی نامزدهای حزب جمهوری‌خواه احتمالاً بیش از دیگر رقبایش دربارهٔ سیاست خارجی و قطعاً بسیار بیشتر از آن‌ها در خصوص ایران صحبت کرده است.
در فیلم رسمی اعلام نامزدی هیلی که در فوریه سال ۲۰۲۳ منتشر شد، او در همان دقیقهٔ اول به مسئلهٔ ایران اشاره می‌کند، چین و ایران را شیطان می‌نامد و چنین توصیف می‌کند: «چین مردم خودش را قتل‌عام می‌کند و ایران مخالفان حکومت را به قتل می‌رساند.»
او همچنین چندین بار در مناظره‌های مختلف از لزوم زدن «یک مشت محکم به ایران» سخن گفته است. او در مناظرهٔ ماه نوامبر که در ایالت فلوریدا برگزار شد، با اشاره به حملاتی که از سوی گروه‌های شبه‌نظامی در عراق و سوریه به نیروهای آمریکایی صورت گرفته بود، گفت که به باور او این اقدامات بدون شک با چراغ سبز ایران صورت گرفته است. او همچنین اضافه کرد که باید «یک بار مشت محکمی» به ایران زده شود و بعد از آن تهران رویکرد خود را تغییر خواهد داد.
نیکی هیلی در مناظرهٔ روز ۷ دسامبر جمهوری‌خواهان در ایالات آلاباما با این پرسش مجری مواجه شد: «شما در مناظرهٔ ماه قبل گفته بودید که باید به ایران یک مشت محکم زده شود. آیا نظر شما این است که وقت بمباران ایران فرا رسیده است؟»
سفیر پیشین آمریکا در سازمان ملل اما در همان ابتدا با صراحت گزینهٔ حملهٔ نظامی به ایران را رد کرد و چنین گفت:
«من نگفته‌ام که زمان بمباران ایران فرا رسیده است. اما زمانی که من در سازمان ملل بودم، هر روز با ایران سر و کله می‌زدم و به شما می‌گویم که فقط پاسخ محکم روی آن‌ها جواب می‌دهد. سیاستی که در قبال آن‌ها کار نمی‌کند این است که تحریم‌ها را تضعیف کنید، شش میلیارد دلار برای پنج گروگان به آن‌ها پرداخت کنید و در مقابل تهران نیروهای نیابتی خود را تقویت کند و به سیاست گروگان‌گیری خود ادامه دهد. آن‌ها بیش از ۱۴۰ حمله به مردان و زنان ما در سوریه و عراق انجام داده‌اند و ما هیچ کاری نکرده‌ایم جز این‌که چند ضربهٔ کوچک بزنیم. ما باید به ایران مشت محکمی بزنیم چرا که این تنها روشی است که روی آن‌ها جواب می‌دهد. آن وقت است که ایران از این اقدامات خود عقب‌نشینی می‌کند.»
هیلی همچنین در ادامهٔ صحبت‌های خود مسئولیت حملهٔ گروه افراطی حماس که در فهرست سازمان‌های تروریستی آمریکا و اروپا قرار دارد به اسرائيل را هم متوجه ایران دانست و اضافه کرد درحالی‌که روسیه در جنگ با اوکراین شکست خورده بود، ایران و گروه حماس به دادش رسیدند و به اسرائيل حمله کردند.
فرماندار پیشین ایالات کارولینای جنوبی در ادامه افزود: «چرا اوکراینی‌ها در این جنگ طرفدار اسرائيل هستند؟ چون آن‌ها می‌دانند اگر ایران پیروز شود، روسیه پیروز خواهد شد. چرا تایوانی‌ها می‌خواهند اوکراین پیروز شود؟ چون آن‌ها هم می‌دانند اگر روسیه شکست بخورد، چین هم به تایوان حمله نخواهد کرد. همهٔ این‌ها به یکدیگر مرتبط‌اند، اما چیزی که در مقابل این‌ها می‌تواند موفق شود، یک آمریکای قوی است نه آمریکای ضعیفی که جو بایدن به ما داده است.»
آیا نیکی هیلی شانسی برای نامزدی دارد؟
اگر چند ماه پیش یا اواسط تابستان این سؤال از تحلیلگران و ناظران انتخابات آمریکا پرسیده می‌شد، جواب آن با قاطعیت بیشتری «نه» بود، چرا که صرف‌نظر از دونالد ترامپ، بسیاری از جمهوری‌خواهان روی ران دسانتیس، فرماندار ایالت فلوریدا، سرمایه‌گذاری کرده‌اند و نتایج نظرسنجی‌ها هم نشان می‌داد این سیاستمدار می‌تواند گزینهٔ جدی رقابت در مقابل جو بایدن باشد.
اما در ماه‌های اخیر اوضاع برای فرماندار فلوریدا چندان مطلوب پیش نرفته و او در نظرسنجی‌ها افول قابل‌توجهی داشته و در مقابل این نیکی هیلی بوده که توانسته هفته به هفته شرایط را به سود خود تغییر دهد.
او همچنین بیش از پیش توانسته توجه سرمایه‌داران را به خود جلب کند و در ابتدای ماه دسامبر در یک مراسم جمع‌آوری کمک مالی موفق شد از کارآفرینان و میلیاردرهای آمریکایی مبلغی بیش از ۵۰۰ هزار دلار دریافت کند.
ضمن این‌که نظرسنجی جدید وال‌استریت جورنال که در ماه جاری میلادی منتشر شده، نشان می‌دهد نیکی هیلی در رقابت رودررو با جو بایدن ۱۷ امتیاز از رئيس‌جمهور کنونی پیش است. این در حالی است که براساس این نظرسنجی برتری ترامپ در مقابل بایدن ۴۷ به ۴۳ بوده است. همچنین وضعیت برای ران دسانتیس هم ۴۵ به ۴۵ برابر است.
براساس تازه‌ترین نظرسنجی دانشگاه کوینیپیاک ایالت کنتیکت آمریکا، نیکی هیلی توانسته خود را به دسانتیس برساند و هر دو با ۱۱ درصد پس از ترامپ با ۶۷ درصد، در میان رأی‌دهندگان جمهوری‌خواه در رده‌های اول تا سوم قرار گرفته‌اند. این نظرسنجی بالاترین سطح حمایت از ترامپ و هیلی و پایین‌ترین میزان حمایت از دسانتیس را از زمان شروع نظرسنجی این دانشگاه در فوریه ۲۰۲۳ نشان می‌دهد. در ماه فوریه فرماندار فلوریدا ۳۶ درصد رأی داشت اما به‌مرور وضعیت برای او بدتر شد و سیر نزولی فرماندار ایالت فلوریدا در نظرسنجی‌ها ادامه دارد.
هرچند حدود یک سال تا زمان برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا زمان باقی مانده است و اتفاقات مختلفی می‌تواند فضای سیاسی در این کشور را تحت‌تأثیر قرار دهد، اما با این حال دست‌کم در شرایط کنونی دونالد ترامپ با فاصلهٔ قابل‌توجهی از سایر نامزدهای حزب جمهوری‌خواه در صدر قرار دارد و به نظر می‌رسد میزان محبوبیت او در میان طرفداران این حزب قابل مقایسه با هیلی، دسانتیس و دیگران نیست.
اما در عین حال روند صعودی کمپین انتخاباتی نیکی هیلی، حواشی و پرونده‌های کیفری دونالد ترامپ و البته آن‌چه در کلرادو اتفاق افتاد و دیوان عالی این ایالت اعلام کرد ترامپ صلاحیت نامزدی در انتخابات ریاست‌جمهوری ۲۰۲۴ در این ایالت را ندارد، برخی ناظران سیاسی را به این نتیجه رسانده که ممکن است در نهایت رئيس‌جمهور سابق اجازهٔ حضور در انتخابات سال آینده را نیابد؛ اتفاقی که در صورت وقوع می‌تواند ستارهٔ بخت هیلی برای رقابت با جو بایدن و رسیدن به کاخ سفید باشد.