آیدا کیخایی نام شناخته‌شده‌ای در تئاتر دو دهۀ اخیر ایران است. او بازیگر تعدادی از نمایش‌های شاخص دهه‌های ۸۰ و ۹۰ خورشیدی بود؛ نمایش‌هایی مانند «یک دقیقه سکوت»، «خشکسالی و دروغ» و «نوشتن در تاریکی» به‌کارگردانی محمد یعقوبی که همگی مضامینی مرتبط با تحولات سیاسی و اجتماعی ایران داشتند و اجرایشان با بازتاب‌ها و واکنش‌های مختلف روبه‌رو می‌شد.
خانم کیخایی که در همان سال‌ها کارگردانی را هم تجربه کرد، از نیمۀ دوم دهۀ ۹۰ خورشیدی همراه محمد یعقوبی در کانادا اقامت دارد و در این کشور هم به فعالیت‌های نمایشی‌اش ادامه داده است.
این زوج هنری در روزهای آینده نمایش تازه‌ای را با دو نام فارسی و انگلیسی متفاوت (نام فارسی «تیمور لنگ» و نام انگلیسی «Earworm») به روی صحنه خواهند برد.
آیدا کیخایی در گفت‌وگو با پادکست «صحنۀ» رادیوفردا، با بیان این‌که همین نمایش تازه هم مرتبط با ایران و تحولاتش است، با «اجباری» دانستن مهاجرت خود و همسرش توضیحاتی دربارۀ ممنوعیت‌هایی می‌دهد که مقام‌های نظارتی هنرهای نمایشی برای ادامه فعالیت‌های آنها در دهه ۹۰ خورشیدی به دلیل سفرهایشان به کانادا ایجاد کردند.
آیدا کیخایی همراه کارگردان وسایر بازیگران نمایش «خشکسالی و دروغ»
خانم کیخایی می‌گوید بخشی از آن ممنوعیت‌ها به‌خاطر حضورشان در برخی برنامه‌های برگزارشده در تورنتو ازجمله در حمایت از حقوق همجنسگراها بود و مقام‌های نظارتی پیام دادند که به‌خاطر شرکت در این برنامه ممنوع از کار شده‌اند.
آیدا کیخایی می‌گوید محدودیت و ممنوعیت را هم در مقاطع مختلف کاری‌اش در ایران بارها تجربه کرده بود اما از زمانی به بعد متوجه نکته‌ای دیگر شد:
«چیزهایی است که وقتی در ایران زندگی می‌کردم، نمی‌فهمیدم چقدر اشتباه و بی‌عدالتی است. شاید باید فاصله می‌گرفتم تا چیزهایی را بفهمم و دیدم دیگر نمی‌توانم آنها را تحمل کنم. نمی‌توانم بگویم باشد، چون می‌خواهم کار کنم، این‌ها را بپذیرم و چشمم را روی هم بگذارم و نادیده بگیرم. دیگر نمی‌شد. اگر این کار را می‌کردم، دیگر خودم نبودم و باید روی خودم پا می‌گذاشتم.»
او می‌گوید فکر نمی‌کرده که شرایطش تکرار شرایط سایر بازیگران زنی شود که در دهه‌های ابتدایی پس از انقلاب از ایران رفتند و تلاش کردند با همۀ سختی‌ها ازجمله یادگیری زبان خارجی به ادامۀ فعالیت‌هایشان بپردازند. او تکرار این اتفاق برای نسل‌های مختلف بازیگری زن ایران را غم‌انگیز می‌داند و آن را ناشی از ممکن نبودن تغییر در ایران می‌داند، چراکه به‌گفتۀ او «از ریشه چیزهایی باید برداشته شود.»
آیدا کیخایی در نمایش «نوشتن در تاریکی»
آیدا کیخایی که تجربه بازی در چند فیلم از جمله «ما همه خوبیم» و «خشکسالی و دروغ» را دارد، به پادکست «صحنۀ» رادیوفردا می‌گوید از نبود تعداد فیلم بیشتری در کارنامه‌اش پشیمان نیست چون «سینما باقی می‌ماند و نمی‌خواهم چند دهه بعد که ما نیسیتیم، تصویر به‌جامانده از من باحجاب باشد».
او الزام حجاب برای بازیگری زن ایرانی پس از انقلاب را ناشی از پذیرش آن در سال‌های ابتدایی تداوم فعالیت‌های نمایشی در ایران می‌داند و می‌گوید «نسل او با حجاب دنیا را دید و نسلی که حجاب را پذیرفت، به نسل ما بدهکار است. آنها برای ما تصمیم گرفتند».
آیدا کیخایی با تحسین اقدام تعدادی از دوستان و همکارانش در حجاب از سر برداشتن می‌گوید مطمئن است اگر الان در ایران بود، امکان نداشت با حجاب در فیلم یا تئاتری بازی کند، حتی اگر به قیمت این بود که دیگر نتواند به فعالیتش ادامه دهد.
گفت‌وگو با آیدا کیخایی را در پادکست «صحنه» بشنوید.
Your browser doesn’t support HTML5
آیدا کیخایی: نسل قبل به‌خاطر پذیرش حجاب به ما بدهکار است