آژانس‌های اطلاعاتی آمریکا در تازه‌ترین گزارش خود ایران را به عنوان یکی از تهدیدکنندگان منافع، متحدان و نفوذ ایالات متحده در خاورمیانه نامیدند که تلاش دارد ضمن تثبیت قدرت منطقه‌ای، تهدیدات علیه خود و خطر درگیری نظامی مستقیم را به حداقل برساند.
در این گزارش همچنین با اشاره به سابقه حملات سایبری ایران در جریان انتخابات ریاست جمهوری سال ۲۰۲۰ آمریکا، هشدار داده شده که ممکن است جمهوری اسلامی در جریان انتخابات ریاست جمهوری آبان ماه سال آینده آمریکا با اقداماتی چون ارسال ایمیل‌های تهدیدآمیز و انتشار اطلاعات نادرست، تلاش کند که فرایند انتخابات آمریکا را با اخلال روبه‌رو سازد.
در گزارش سالانه این نهادهای اطلاعاتی که به موضوعات و کشورهای مختلف پرداخته شده، جمهوری اسلامی ایران هم به عنوان یکی از تهدیدهای ایالات متحده در نظر گرفته شده است. در ادامه این گزارش به نکات کلیدی مربوط به ایران می‌پردازیم.
سیاست‌های ایران در خاورمیانه
در بخش مربوط به اقدامات و سیاست‌های جمهوری اسلامی در منطقه امده است که از نظر این نهادهای اطلاعاتی «ایران به تهدید منافع، متحدان و نفوذ ایالات متحده در خاورمیانه ادامه خواهد داد و قصد دارد موقعیت نوظهور خود را به عنوان یک قدرت منطقه‌ای تثبیت کند و در عین حال تهدیدات علیه رژیم و خطر درگیری نظامی مستقیم را به حداقل برساند».
در خصوص مناقشه غزه این سند تأکید دارد ایران تلاش می‌کند خود را به عنوان قهرمان «آرمان فلسطین» معرفی کند و از درگیری‌های اخیر در غزه برای تقبیح اسرائيل و تشویق کشورهای عربی منطقه برای انصراف از گرم شدن روابط خود با اسرائيل استفاده کند.
جامعه اطلاعاتی آمریکا همچنین با اشاره به روابط دیرپای میان جمهوری اسلامی و شبه‌نظامیان نزدیک به خود در منطقه تأکید کرده که تهران دهه‌ها با ایجاد روابط و ارائه حمایت‌های مالی، تسلیحاتی و تشکیلاتی از شرکای خود در سراسر خاورمیانه از جمله حزب‌الله و حوثی‌ها حمایت کرده است تا با شکل‌گیری «محور مقاومت» که کنسرسیومی متشکل از گروه‌های تروریستی است به اهداف خود در منطقه دست یابد.
بیشتر در این باره: گزارش نهادهای اطلاعاتی آمریکا درباره «تهدیدات» چین، روسیه و ایران در سال ۲۰۲۴در این سند تأکید شده که ایران پس از درگیری‌ها در غزه همچنان تهدیدی برای اسرائيل و متحدان و منافع ایالات متحده در منطقه باقی مانده و احتمالاً به تسلیح و کمک به نیروهای نزدیک به خود در منطقه کمک خواهد کرد و همچنین به حمایت خود از حماس و دیگر گروه‌هایی که به دنبال جلوگیری از حل و فصل مناقشه میان فلسطینی‌ها و اسرائيلی‌ها هستند، ادامه خواهد داد.
در بخش دیگری از این گزارش آمده است: «در حالی‌که ایران برای اجتناب از درگیری مستقیم با اسرائيل یا ایالات متحده محتاط خواهد بود، اما با سیاست‌های خود انجام حملات موشکی و پهپادی و موشکی شبه نظامیان وابسته خود به نیروهای امریکایی در عراق و سوریه را امکان‌پذیر کرد. تبادل اتش میان حزب‌الله و اسرائيل و موشک‌پراکنی حوثی‌ها و حملات پهپادی این گروه یمنی هم با حمایت‌های ایران ممکن شده است.»
این گزارش همچنین اضافه کرده که «شبکه شرکا و نیروهای نیابتی ستیزه‌جوی ایران، تهران را قادر می سازد تا منافع خود را دنبال کند و عمق استراتژیک خود را حفظ کند.»
برنامه هسته‌ای ایران
بخش دیگر این سند به برنامه هسته‌ای ایران اختصاص دارد و با اشاره به اینکه کاهش تعهدات ایران در توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ در سال‌های اخیر شدت یافته و میزان غنی‌سازی اورانیوم تهران به ۶۰ درصد رسیده اضافه می‌کند که ایران «زیرساخت‌ها و تجربه لازم برای تولید سریع اورانیوم با درجه تسلیحاتی را دارد و اگر بخواهد می‌تواند این کار را انجام دهد.»
همچنین این سند پیش‌بینی کرده که ایران در پاسخ به تحریم‌های تازه‌تر احتمالاً به سمت ساخت سانتریفیوژهای پیشرفته‌تر و همچنین افزایش سطح ذخایر اورانیوم خود تا ۹۰ درصد حرکت خواهد کرد.
با این حال بنا به جمع‌بندی جامعه اطلاعاتی امریکا، ایران از برنامه هسته‌ای خود برای ایجاد اهرم‌های مذاکره و پاسخ به فشارهای بین‌المللی استفاده می‌کند. این گزارش همچنین به تاکیدات ایران در خصوص اینکه اگر ایالات متحده به تعهدات خود در برجام عمل کند و اژانس نیز تحقیقات پادمانی باقیمانده را مختومه اعلام کند، محدودیت‌های مندرج در برجام را دوباره اجرا خواهد کرد، اشاره کرده است.
نهادهای اطلاعاتی امریکا همچنین به این نتیجه رسیده‌اند که ایران احتمالاً قصد دارد به تحقیق و توسعه عوامل شیمیایی و بیولوژیکی برای اهداف تهاجمی ادامه دهد. این گزارش تاکید دارد که دانشمندان نظامی ایران در مورد مواد شیمیایی، سموم و تنظیم‌کننده‌های زیستی تحقیق کرده‌اند که می‌تواند از سوی حکومت ایران مورد استفاده‌های تهدید امیز و تهاجمی قرار گیرد.
برنامه‌های نظامی ایران
این سند اشاره دارد که ایران تحویل هواپیماهای آموزشی پیشرفته را آغاز کرده و احتمالاً به دنبال دستیابی به سیستم‌های تسلیحات متعارف جدید مانند هواپیماهای جنگنده پیشرفته، هلیکوپترها و تانک‌ها برای میدان جنگ خواهد بود. با این حال به باور نهادهای اطلاعاتی آمریکا، محدودیت‌های بودجه‌ای سرعت و مقیاس این برنامه جمهوری اسلامی را کاهش می‌دهد.
در بخش دیگری از این گزارش توانایی‌های موشکی، پهپادی، پدافند هوایی و دریایی ایران به عنوان تهدید برای آمریکا و دارایی‌های تجاری و نظامی شرکای این کشور در نظر گرفته شده است.
این سند اضافه کرده که رویکردهای ترکیبی ایران به جنگ که با استفاده از قابلیت‌های متعارف و غیرمتعارف به دست می‌اید ایران را برای آینده قابل پیش‌بینی به عنوان تهدیدی برای منافع ایالات متحده در منطقه تبدیل می‌کند.
همچنین ایران با فروش بیشتر تسلیحات نظامی به مسکو ضمن تقویت روابط با روسیه برنامه‌های جاه‌طلبانه خود را پیش خواهد برد.
مشکلات اقتصادی و آینده اعتراضات در ایران
در بخش‌های مختلفی از این سند به مشکلات اقتصادی در ایران اشاره شده و سوءمدیریت و تحریم‌های بین‌المللی به عنوان ترمزهای اقتصاد ایران معرفی شده‌اند که توانایی حکومت را برای کسب حمایت داخلی و جلب مشروعیت محدود می‌کند.
در ادامه این بخش امده است: «اقتصاد ایران در بحبوحه تورم بالا و ۴۰ درصدی در سال ۲۰۲۳ بوده، فشار تحریم‌ها و کاهش ارزش پول ملی را هم تجربه می‌کند. در نتیجه بیشتر دستمزدها نمی‌توانند با قیمت‌های افزایش یافته همگام شوند و این امر منجر به کاهش قدرت خرید خانوارهای ایرانی شده است.»
این سند پیش‌بینی کرده که در سال‌های آینده آب هم به یکی از چالش‌های پیش‌رو تبدیل خواهد شد و کمیاب شدن اب و تعییرات اقلیمی مشکلات دیگری را در ایران پدید خواهد آورد.
جمع‌بندی نهادهای اطلاعاتی آمریکا این است که وابستگی ایران به درآمدهای صادراتی نفت در حالی است که رشد اقتصادی بزرگترین خریدار نفت ایران یعنی چین کند شده و این می‌تواند درآمدهای ایران را کاهش دهد و کسری بودجه بالقوه‌ای برای اقتصاد ایران پدید آورد. اتفاقی که می‌تواند به کاهش سرمایه‌گذاری دولت در زیرساخت‌هایی از جمله صنایع مربوط به آب و برق منتهی شود.
این سند همچنین با اشاره به اعتراضات سراسری سال گذشته در ایران، توضیح داده که بذرهای نارضایتی در زمینه‌های اقتصادی، سیاسی و اجتماعی هنوز در ایران وجود دارد و این می‌تواند به تهدیدی برای درگیری‌های داخلی بیشتر در ایران کشور مانند آنچه در اعتراضات گسترده و طولانی مدت سال گذشته خورشیدی در ایران مشاهده شد بینجامد.
در پایان این سند، چالش جانشینی علی خامنه‌ای به عنوان یکی دیگر از مسائل حائز اهمیت برشمرده شده و تأکید شده مرگ خامنه‌ای که از سال ۱۳۶۸ قدرت را در ایران به دست دارد و کمتر از یک ماه دیگر ۸۵ ساله خواهد شد، می‌تواند حاکمیت در جمهوری اسلامی را که ویژگی اصلی ان جناح‌گرایی نخبگانی است که تنها تحت یک بار فرآیند انتقال قدرت و جانشینی رهبر عالی خود را تجربه کرده‌اند، به چالش بکشد.