نخستین مناظره تلویزیونی شش نامزد انتخابات چهاردهم ریاست‌جمهوری ایران شامگاه دوشنبه ۲۸ خرداد در شبکه اول صداوسیمای جمهوری اسلامی برگزار شد.
امیرحسین قاضی‌زاده هاشمی، محمدباقر قالیباف، مسعود پزشکیان، سعید جلیلی، علیرضا زاکانی و مصطفی پورمحمدی، شش نامزد تأییدشده توسط شورای نگهبان در این مناظره حضور داشتند.
موضوع تحریم‌ها و مدیران ناکارآمد در جمهوری اسلامی و نقش آنها در مشکلات اقتصادی و اتلاف منابع از محورهای اختلاف بین نامزدها بود.
ورود نامزدها با تشریفات نظامی به صداوسیما، ادای احترام به مقبره سربازان گمنام در این مجموعه، شرکت در نماز جماعت، اجرای یک موسیقی ملی‌گرایانه توسط چند پسر نوجوان، قرائت قرآن و یک قطعه موسیقی دیگر به یاد ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور پیشین ایران که در ماجرای سقوط بالگرد کشته شد، موجب شد که این مناظره با نیم‌ساعت تأخیر آغاز شود.
مشکلات اقتصادی و تحریم
علیرضا زاکانی، شهردار تهران و از نامزدهای اصولگرایان، در بخشی از این مناظره گفت: «مشکل اقتصادی ایران تحریم ظالمانه آمریکا نیست. تجویزهای اقتصادی آمریکاست».
او با بیان این‌که که باید تحریم‌ها را خنثی کرد، با طرح ادعاهایی درباره واکسن کرونا به دولت حسن روحانی حمله کرد و همراه با قاضی‌زاده هاشمی، به ستایش دولت ابراهیم رئیسی در واردات واکسن کرونا پرداختند.
با آنکه زاکانی مدعی شد دنیا به جمهوری اسلامی واکسن نداد و متخصصان ایرانی مجبور به تولید واکسن در داخل شدند، اما پس از پایان مذاکرات نامه‌ای در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد که نشان می‌داد نام زاکانی دومین نفر در میان ۲۵۰۰ فردی است که به عنوان پزشک خواستار جلوگیری از واردات واکسن کرونا بودند.
ضمن این‌که علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی، خرید واکسن کرونا از آمریکا و بریتانیا را ممنوع اعلام کرده بود که این دستور، به افزایش شمار قربانیان کرونا در ایران دامن زد.
زاکانی اما در اظهارات خود به نقش خامنه‌ای در این زمینه هیچ اشاره‌ای نکرد.
او گره زدن حل مسائل اقتصادی نظیر تورم و تحریم را به دیپلماسی اشتباه خواند و افزود: «تحریم را باید در کشور خنثی کرد و دیپلماسی هم برود اساس و بنیان آن را تغییر دهد».
مسعود پزشکیان، نماینده مجلس و نامزد مورد حمایت اصلاح‌طلبان، در واکنش به این اظهارات، تحریم را «فاجعه» دانست و گفت: «می‌گویند تحریم را دور می‌زنیم. در این مسیر کلی بخور بخور وجود دارد. در رتبه‌بندی فساد از آخر، کشور پانزدهم جهان هستیم».
او در بخش دیگری از سخنان خود گفت که «تحریم را جنگ اقتصادی می‌دانم و کشته‌های آن فقرا هستند».
محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس و از نامزدهای اصولگرایان، نیز در این مناظره گفت که تلاش خواهد کرد تحریم‌ها را رفع کند و از جمله رفع تحریم در حوزه سرمایه‌گذاری خارجی را دنبال خواهد کرد.
مصطفی پورمحمدی، وزیر سابق دادگستری، نیز گفت:«ما تحریم شده‌ایم و تمام اقتصاد و تمام روابط اقتصادی و تجاری ما قفل شده است».
او افزود: «برخی می‌گفتند تحریم مسئله مهمی نیست الان هم همین را می‌گویند. دنیا علیه ما تحریم‌های فلج کننده‌ای اعمال کرده است. ما در لیست سیاه کشورها قرار گرفته‌ایم. وقتی تمام روابط تجاری و مالی ما قفل شده فعالان اقتصادی چگونه کار کنند؟»
در این مناظره به طور کلی پزشکیان و پورمحمدی و تا اندازه‌ای قالیباف، بر تأثیر تحریم‌ها بر اقتصاد ایران تأکید داشتند و سه نامزد دیگر جناح اصولگرا، همان رویکرد معروف این جناح مبنی بر «کاغذ‌پاره» بودن تحریم‌های بین‌المللی علیه جمهوری اسلامی را دنبال می‌کردند.
نقش مدیران ناکارآمد در وضعیت کشور
مسعود پزشکیان در بخش دیگری از اظهارات خود به ناکارآمدی مدیران پرداخت و گفت: «مشکل ما مدیریت بی‌تخصص و انسان‌های صفر کیلومتر و بی‌تجربه هستند».
او در ادامه خواستار توجه به تجربه دیگر کشورها که بانک جهانی به آنها اشاره کرده، شد.
این نماینده مجلس گفت: «نباید به افراد غیرمتخصص اجازه مدیریت دهیم. چرا به کسی که ضرر می‌زند باید مدیریت دهیم؟ همه ادعا کردند که ما باید هشت درصد رشد داشته باشیم ولی چرا رشد نکردیم؟»
این نامزد با پرسیدن این‌که چرا وعده‌های رشد اقتصادی پیش از این تحقق نیافته است، گفت افرادی که فقط شعار دادند و نتوانستند آنها را عملی کنند، باید محاکمه شوند.
مسعود پزشکیان همچنین اظهار داشت: «آن آقا می‌گفت من با یک میلیون تومان شغل ایجاد می‌کنم. چرا آدمی را که کارشناس نیست سرکار می‌گذارید؟ چرا حرف‌هایی می‌زنیم که نمی‌توانیم اجرا کنیم؟ آقای زاکانی می‌گوید ترکیه شکست خورده. بروند و جاده‌های آنها را ببینند».
محمدباقر قالیباف نیز با انتقاد از تأکید مسعود پزشکیان بر تجربه‌های جهانی گفت: «دوستان می‌فرمایند از نیروی خارجی کمک بگیریم. اما عدم استفاده از کارشناسان و سرمایه‌های انسانی در داخل کشور، منجر به فرار مغزها شده است».
علیرضا زاکانی نیز در پاسخ به اظهارات مسعود پزشکیان گفت: «افرادی که ناکارآمد بودند الان در ستاد آقای پزشکیان هستند. کارشناسی خوب است ولی واگذاری کار به کارشناس خطرآفرین است، مثل بنزین صبح جمعه».
مسعود پزشکیان در پاسخ به قالیباف گفت: «نگفتم مدیر از خارج بیاوریم. گفتم از تجربه و مشاوره آنها استفاده کنیم. من از ابتدا به استفاده از نیروهای داخلی تاکید کردم».
او از اصولگرایان انتقاد کرد که تنها یک طیف محدود را جزو نیروی انسانی و مدیران متخصص به شمار می‌آورند».
سعید جلیلی نیز رشد اقتصادی را نیازمند «استفاده از فرصت‌ها» دانست و گفت که نباید رشد اقتصادی را به جذب سرمایه خارجی منوط کرد.
او دولت حسن روحانی را متهم کرد که در نامه‌ای به مجمع تشخیص مصلحت نظام نوشته بود که بدون توافق بین‌المللی برجام قادر به پرداخت حقوق یک‌ماه آینده کارمندان دولت نیست و اضافه کرد: «اما این توافق انجام نشد و هنوز هم حقوق کارمندان پرداخته می‌شود».
واکنش‌ها به مناظره در فضای مجازی
همزمان با برگزاری این مناظره، واکنش‌های کاربران شبکه‌های اجتماعی با موضع‌گیری‌های مختلفی که در پلتفرم‌های مختلف درباره سخنان نامزدها داشتند، در جریان بود.
روح کلی بیشتر این واکنش‌ها این بود که نامزدها هیچ «حرف تازه‌ای» بیان نکردند و اظهارات آنها «کلی‌گویی»، «خسته‌کننده» و «تکراری» بود.
با این حال برخی کاربران هوادار نامزدها، تلاش کردند به تقدیر از سخنان نامزد مورد حمایت خود و نازل جلوده‌دادن سطرح اظهارات دیگر نامزدها بپردازند.
می‌توان گفت فضای مجازی فارسی‌زبان، به طور کلی فاقد شور و حالی بود که معمولاً باید هنگام مناظره‌ها بر آن حاکم باشد.
کاربران متعددی نوشته‌اند حتی مصطفی پورمحمدی، از اعضای هیئت موسوم به مرگ در دهه ۶۰ نیز با آنکه پیش‌بینی می‌شد «پدیده» شود، اگرچه بهتر از سایر کاندیداها ظاهر شد، اما نتوانست انتظار افکار عمومی را برآورده کند.
محمد آقازاده، روزنامه‌نگار، شور و هیجان و نیز سطح اتاق‌های مستقل کلاب‌هاوس را بسیار بهتر از دست‌کم مناظره روز اول دانسته است.
احمد زیدآبادی، روزنامه‌نگار و تحلیلگر سیاسی نیز، نخستین مناظره نامزدهای چهاردهمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری را «بی‌رمق» توصیف کرده است.
عباس عبدی، تحلیلگر سیاسی، نیز در واکنش به بی‌توجهی برخی از نامزدها درباره نقش تحریم، در شبکه ایکس نوشت: «مشکل مهمتر کشور کسانی هستند که نمی‌دانند، یا می‌دانند و نمی‌گویند که، تحریم مشکل کشور است. اینها بلایی به مراتب خطرناکتر از تحریم هستند».
محمدعلی ابطحی، رئیس دفتر پیشین محمد خاتمی در دوران ریاست‌جمهوری او، نیز در حساب‌های کاربری خود درباره این مناظره نوشته: «پزشکیان خوب بود... گرچه می‌توانست بهترباشد. قالیباف شیک ودر قامت ظاهری رئیس‌جمهور بود ولی با سوابقی که داشت چیز جدیدی نگفت. پورمحمدی همچنان که گفته بودم پدیده این مناظرات بود. جلیلی را نفهمیدم... زاکانی برای دعوا آمده بود ولی نشد. قاضی‌زاده هم آدم خوبی بود و از مرحوم شهید رئیسی حرف می‌زد».
در واکنش به اظهارات برخی نامزدها علیه حسن روحانی و دولتش، دفتر این رئیس‌جمهور سابق در نامه‌ای به رئیس سازمان صداوسیما، خواستار دادن فرصت پاسخ به «ادعاها و اتهامات برخی داوطلبان» در جریان میزگردها و اولین مناظره انتخابات شد.
در این نامه آمده که ادعاهای مطرح‌شده در نخستین مناظره و برخی برنامه‌های دیگر توسط برخی از کاندیداها درباره روحانی و دولت او، «مصداق بازر نشر اکاذیب و افترا علیه اشخاص حقیقی و حقوقی است که طبق قانون، کمیسیون تبلیغات انتخابات باید مهلت زمانی مشخصی برای دفاع طرف غایب در نظر بگیرد».
دفتر رهبر جمهوری اسلامی نیز در اطلاعیه‌ای نوشته در روزهای اخیر برخی از نامزدهای انتخابات و یا اعضای ستاد و افراد منتسب به آنها در اظهارنظرها و موضع گیری‌ها، نقل قول‌هایی «ناقص» یا «نادرست» از علی خامنه‌ای یا مسئولان دفتر او بیان کرده‌اند.
این اطلاعیه افزوده که هرگونه «نقل‌قولِ غیرمستند به اسناد موجود و مکتوب» از سخنان خامنه‌ای، «فاقد اعتبار و استناد» است و افراد باید از تکرار آن خودداری کنند.
در چارچوب برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری ایران در هشتم تیرماه سال ۱۴۰۳، پنج مناظره چهار ساعته از شبکه یک سیمای جمهوری اسلامی تهیه و پخش خواهد شد که نخستین مناظره در دوشنبه با حضور شش کاندیدای این انتخابات برگزار شد.
مناظره دوم ۳۱ خرداد؛ مناظره سوم اول تیر ؛ مناظره چهارم ۴ تیر و مناظره پنجم ۵ تیر برگزار خواهند شد.