درگذشت مرتضی لطفی در پاریس؛ خبرنگاری که با شاه موقع خروج از ایران مصاحبه کرد

مرتضی لطفی، از باسابقه‌ترین روزنامه‌نگاران ایرانی که کار خود را از خبرگزاری پارس و سازمان ملی رادیو و تلویزیون ایران در دههٔ چهل خورشیدی آغاز کرده بود، هفته گذشته در فرانسه درگذشت.

صدای مرتضی لطفی برای بسیاری از شنوندگان رادیو و تلویزیون ملی ایران به‌خصوص در سال منتهی به انقلاب ۵۷ آشنا بود، اما شهرت ماندگار او مصاحبه‌ای بود که ۲۶ دی سال ۱۳۵۷، روزی که محمدرضا شاه کشور را ترک کرد، با او در فرودگاه انجام داد.

شاه ایران که پس از ماه‌ها تظاهرات و اعتراضات حامیان روح‌الله خمینی، ادارهٔ دولت را به شاپور بختیار سپرده و راهی خارج از کشور شده بود، در فرودگاه مهرآباد تهران منتظر مانده بود تا مجلس شورای ملی صلاحیت نخست‌وزیری بختیار را تأیید کند.

شاه پس از آگاهی از خبر تأیید دولت بختیار در مجلس، در گفت‌وگو با مرتضی لطفی که به نمایندگی از سوی سازمان ملی رادیو و تلویزیون به فرودگاه اعزام شده بود، گفت که احساس خستگی می‌کند و برای مدتی به سفر می‌رود.

مرتضی لطفی در خاطرات خود دربارهٔ آن روز چنین نوشته است:

«هواپیمای ۷۲۷ شاهین در باند فرودگاه آمادهٔ پرواز بود. ارتشبد قره‌باغی، رئیس کل ستاد ارتش که در سالن انتظار بود، پوشهٔ آبی‌رنگی در دست داشت و درست زمانی که بدرقه‌کنندگان در حال خداحافظی بودند، قره‌باغی با پوشه به‌دست از شاه پرسید در غیاب شما گزارش‌های نظامی را چگونه به آگاهی‌تان برسانیم و شاه در پاسخ گفت وقتی در سفر هستم، با دولت که مجلس نیز به آن رأی اعتماد داده، همکاری کنید ولی توجه داشته باشید که یک وقت دیوانگی نکنید. تأکید شاه در مورد لزوم خودداری از خشونت علیه مردم و خونریزی بود که مرتب به فرماندهان ارتش تأکید می‌کرد...»

شهبانو فرح پهلوی نیز در آن روز در آخرین مصاحبه‌اش در خاک ایران با مرتضی لطفی گفت ایران در طول تاریخ بارها از بیگانگان و حامیان آن‌ها آزار و رنج دیده اما همواره خود را بازیافته است.

به گفته مرتضی لطفی، شهبانو در آن روز با صراحت کلام بیشتری در باره ایران در آن دوران پرالتهاب اظهارنظر و موضع خود را بیان کرد.

در آن زمان، مرتضی لطفی سابقهٔ حدود دو دهه کار در خبرگزاری پارس و سازمان ملی رادیو و تلویزیون ایران را داشت و عمدتاً گزارشگر امور سیاسی در برنامه‌های خبری شبکه‌های وقت سازمان بود.

مجلۀ « اطلاعات هفتگی»، شمارۀ جمعه ۹ فروردین ۱۳۵۳

او از اواسط دههٔ ۴۰ خورشیدی برای پوشش بسیاری از برنامه‌های کاری شاه و نخست‌وزیران او به نقاط مختلف ایران و جهان اعزام می‌شد و از جمله کنفرانس‌های بین‌المللی را پوشش می‌داد.

مرتضی لطفی در خاطرات خود در مورد اعتصاب حدود سه هزار تن از کارکنان رادیو و تلویزیون ملی ایران در آبان ۱۳۵۷ چنین نوشته است:

«در بحبوحهٔ انقلاب شوم و ویرانگر اسلامی، به‌خاطر حساس بودن وضع کشور با توجه به اعتصاب هزاران تن از کارکنان رادیو و تلویزیون ملی ایران، ما حدود ۴۰۰ نفر باقی مانده بودیم که ناگزیر می‌بایست فعالیت و وظایف بقیه را برعهده بگیریم تا سازمان بتواند به فعالیت خود ادامه بدهد و از آن‌جا که بخش خبر - هم در رادیو و هم در تلویزیون - مهم‌ترین و فعال‌ترین بخش این سازمان گستردهٔ پیشرفته محسوب می‌شد، من ناچار شدم شب‌ها در جام‌جم بمانم و لوازم شخصی خود را نیز از خانه به محل ساختمان جام جم منتقل کنم تا بیشترین پوشش خبری را از تحولات آن روزهای حساس انجام دهیم».

مرتضی لطفی زمان کوتاهی پس از روی کار آمدن جمهوری اسلامی ایران کشور را ترک کرد و مقیم پاریس در فرانسه شد.

او در دورهٔ ۴۵ سالهٔ زندگی در خارج از ایران، با روزنامهٔ کیهان لندن و شماری از شبکه‌های رادیویی و تلویزیونی فارسی‌زبان در کالیفرنیا و رسانه‌هایی که در حمایت از ملی‌گرایان در فرانسه و همچنین مدتی در مصر برپا بود، همکاری مستمر داشت.

او در سال‌های اخیر نیز گزارش‌های خبری را آمیخته با تفسیر سیاسی به‌طور مستقل در اینترنت در دسترس کاربران قرار می‌داد و با وجود آن‌که حدود ۱۰ سال پیش مدتی طولانی بر اثر افتادن و شکستگی استخوان در بیمارستان بستری شده بود، از کار باز نایستاد.

تصویری از مرتضی لطفی در یک گفت‌وگوی تلویزیونی در سال ۱۴۰۰

امیر طاهری، روزنامه‌نگار سرشناس و مدیر مسئول کیهان در روزهای تظاهرات حامیان روح‌الله خمینی علیه حکومت پهلوی، در مورد همکار درگذشتهٔ خود نوشت او کار خود را به عنوان گزارشگر میدانی در دوران توسعهٔ اقتصادی و تغییرات اجتماعی بی‌سابقه آغاز کرد و «به یک ستاره در اخبار تلویزیون تبدیل شد».

خانواده و دوستان مرتضی لطفی در بیانیهٔ اعلام درگذشت او نوشته‌اند: «او در طول زندگی خود، بدون هراس به کشورش خدمت کرد و از قدرت کلمات و حقیقت برای مبارزه با افراط‌گرایی جمهوری اسلامی و دفاع از ارزش‌های آزادی، سکولاریسم و حقوق بشر استفاده کرد و الهام‌بخش بسیاری بود».

مرتضی لطفی که زادهٔ اهواز بود، در خاطرات خود نوشته است «از به یاد آوردن آن‌چه بر میهن و هم‌وطنانم در این سال‌ها گذشته و می‌گذرد، هر روز و هنوز سرشار از اندوه و تألم خاطر می‌شوم».

او در آخرین روز از ۸۵ سالگی خود در پاریس درگذشت و در این شهر در کنار مزار یکی از دخترانش که سال گذشته فوت شده بود، به خاک سپرده می‌شود. از مرتضی لطفی همسر، دو دختر و یک پسر باقی مانده است.

گفت‌وگوی هانا کاویانی با نادر صدیقی دربارهٔ مرتضی لطفی