پارلمان اروپا روز پنج‌شنبه دوم آبان جایزه حقوق بشری «ساخاروف» را به یک روشنفکر اویغور و زندانی در چین اعطا کرد.
الهام توختی، استاد پیشین رشته اقتصاد در دانشگاه پکن، سال ۲۰۱۴ در محاکمه‌ای که از سوی کشورهای مختلف و نهادهای مدافع حقوق بشر بشدت مورد انتقاد قرارگرفت به «تجزیه‌طلبی» متهم و به حبس ابد محکوم شد.
دیويد ساسولی، رئيس پارلمان اروپا، هنگام اعلام اختصاص جایزه ساخاروف به آقای توختی از دولت چين خواست که وی را بلافاصله آزاد کند.
اختصاص جایزه ساخاروف به این فعال اویغور با خشم دولت چين روبه‌رو شد و وزارت خارجه اين کشور در بيانيه‌ای الهام توختی را «مجرمی» خواند که طبق قوانین چين محکوم شده است.
آقای توختی روز جمعه ۵۰ ساله می‌شود و نام وی در نگارش اویغورها «ئىلھام توختی» ثبت می‌شود.
ماه گذشته نیز جایزه واتسلاو هاول، مهم‌ترین جایزه حقوق بشری اروپاست، به خاطر «بیان خواست‌های اویغورتباران» به آقای توختی تعلق گرفت.
شورای اروپا در بیانیه اهدای جایزه واتسلاو هاول به الهام توختی گفته بود: «او بیش از بیست سال در مورد وضعیت اقلیت اویغور و تفاهم و گفتمان بین اقلیت‌ها در چین فعالیت کرده است».
دولت چین در آن زمان نیز با انتقاد شدید از شورای اروپا، الهام توختی را «تجزیه‌طلب حامی تروریسم افراطی» خوانده بود.
الهام توختی قبل از آنکه بازداشت شود وبسایتی با عنوان «اویغور آنلاین» را اداره می‌کرد که مطالبی در زمینه‌های اجتماعی به زبان‌های چینی و اویغور در آن انتشار می‌یافت.
او به عنوان یک فعال میانه‌رو در زمینه حقوق اویغورها شهرت داشت و در دانشگاه پکن تدریس می‌کرد.
در یک سال اخیر گزارش‌های متعددی درباره تشدید سرکوب اقلیت اویغورها منتشر شده است.
به گفته گروه‌های مدافع حقوق بشر، بیش از یک میلیون اویغور و همچنین برخی دیگر از اقلیت‌های مسلمان در این مدت بازداشت و به اردوگاه‌هایی واقع در ایالت سین کیانگ، در شمال غربی چین، منتقل شده‌اند.
به گفته دیدبان حقوق بشر، دولت چین در سال‌های اخیر نظارت امنیتی در ایالت سین کیانگ را به شیوه‌های مختلف، از جمله نصب دوربین‌های تشخیص چهره، رصد اینترنتی و سرکشی به خانه‌ها، تشدید کرده است.
وبسایت متعلق به الهام توختی از زمان بازداشت او تعطیل شده است.
به گفته عفو بین‌الملل، آقای توختی در سال ۲۰۰۹ و همزمان با ناآرامی‌ها در ایالت سین کیانگ نیز به دلیل نوشتن مطالبی در مورد کشته شدن و بازداشت اویغورها دستگیر شده بود.
دولت چین ابتدا وجود اردوگاهها را تکذیب می‌کرد ولی اکنون می‌گوید این اردوگاهها «مراکز بازآموزی حرفه‌ای» هستند و وجودشان برای «مبارزه با تروریسم» ضروری است.
خبرگزاری فرانسه سال گذشته با تحقیق در مورد صدها مدرک دولتی گزارش داد که این اردوگاهها بیشتر شبیه زندان هستند و تجهیزاتی نظیر گاز اشک‌آور و باطوم برقی در آنها به کار گرفته می‌شود.
شماری از قانونگذاران آمریکا نیز از اهدای جایزه صلح نوبل به آقای توختی حمایت کرده‌اند.
دولت آمریکا چندی پیش اعلام کرد که ۲۸ مؤسسه و نهاد چینی را به دلیل ارتباط با سرکوب‌ها در ایالت سین کیانگ در فهرست سیاه قرار داده و به مقامات چینی که در «بازداشت و آزار» اویغورها، قزاق ها و سایر اقلیت‌ها دخالت دارند ویزا نخواهد داد.
چين انتقادها درباره بدرفتاری با اويغورها را رد می‌کند.