افزايش خشونتها در تاجيکستان ؛ تکرار جنگ های داخلی؟

نیروهای مرزی تاجیکستان

حمله روز يکشنبه «اسلامگرايان» به ستون نظاميان تاجيک در منطقه دره کمرآب، وادی رشت، که در حدود دويست کيلومتری دوشنبه، پايتخت اين کشور قرار دارد، به همراه يک رشته از خرابکاريها و حملاتی که اخيرا گزارش می شود، گمانه زينها در مورد احيای تهديد اسلامگرايان افراطی و افتادن اين کشور به آغوش جنگهای داخلی همانند دهه نود بعد از استقلال را افزايش داده است.

حمله روز يکشنبه «اسلامگرايان» به يک ستون نظامی، ۲۵ نفر کشته و به همان تعداد ناپديد و تعدادی نيز زخمی بر جای گذاشت.
در هفته های اخير نيز يک رشته عمليات خرابکارانه، از جمله عمليات آزاد سازی بيست و پنج زندانی از يکی از بازداشتگاه های امنيتی اين کشور که طبق گزارشات رسمی وزارت دفاع ازبکستان از مخالفان دولت و وابسته به گروه های تندرو اسلامگرا بودند، منتشر شده است.

ظاهرا نظاميان تاجيک در پی جستجوی زندانيان فراری اين بازداشتگاه به منطقه رشت اعزام شده بودند که مورد حمله غافلگيرانه آنچه که مقامات رسمی تاجيکستان گروههای «اسلامگرای افراطی» می گويند، قرار گرفته اند.

هفته گذشته نيز طی يک بمب گذاری در شهر خجند ازبکستان، چند مامور پليس کشته شدند که البته مسئوليت اين مورد از عمليات خرابکارانه را يک گروه افراطی موسوم به «جنبش اسلامی ازبکستان» که در دهه ۹۰ عمدتا در دره فرغانه (مرز مشترک تاجيکستان، ازبکستان و قرقيزستان) فعاليت داشتند، به عهده گرفتند. «جنبش اسلامی ازبکستان» با هدف ايجاد «امارات اسلامی آسيای ميانه» بزرگترين گروه افراطگرايی است که در آسيای ميانه به منظور ايجاد «امارات اسلامی» فعاليت می کند.

بعد از حمله خجند يک حادثه انفجاری ديگری نيز در پايتخت اين کشور در يک کلوپ شبانه اتفاق افتاده است. به غير از حادثه خجند، هيچ گروه مشخضی، مسئوليت عمليات تروريستی ذکر شده را بر عهده نگرفته است.

دولتعلی نذری يف، سخنگوی وزارت خارجه تاجيکستان در گفت وگو با راديو فردا می گويد که گروهی که به کاروان نظاميان در منطقه رشت حمله کرده، يک گروه «محدود محلی» است که هنوز اطلاعاتی در تاييد وابستگی اين گروه به جنبش اسلامی ازبکستان نداريم.

با اين همه، عمليات غافلگيرانه يک گروه شبه نظامی که منجر به کشته و زخمی شدن ۵۰ نظامی و ناپديد شدن عده ای از آنها که گمان می رود به گرو گرفته شده باشند، حاکی از احتمال وجود يک گروه «متشکل» و نه «محدود و محلی» است.

مشکل تاجيکستان وجود يک سلسله گروههای افراطی منطقه ای در هم تنيده ای است که دامنه فعاليت آنها از منطقه جينجيانگ چين، آستاراخان روسيه، آسيای ميانه، افغانستان تا وزيرستان پاکستان را در بر می گيرد.

مقامات تاجيکستان می گويند که در ميان اسلامگرايان افراطی، ستيزه جويانی از پاکستان، افغانستان و چچن وجود دارند که همراه با افراط گرايان داخلی با دولت «سکولار» تاجيکستان می جنگند. با اين همه سخنگوی وزارت خارجه تاجيکستان می گويد :«ما بر اين باور نيستيم که اين ستيزه جويان خارجی از طرف دولت هايشان، يا بصورت متشکل مورد حمايت باشند.

درست است که شهروندان خارجی در عمليات حمله به نظاميان گسيل شده به منطقه رشت حضور داشتند، اما صحبتی از دخالت های کشورهای ديگر در ناآرام کردن تاجيکستان وجود ندارد.»

افزايش فعاليت گروه های افراطی اسلامی تداعی کننده جنگ های داخلی خونين دولت سکولار تاجيکستان از سال ۱۹۹۲ تا ۱۹۹۷ است که طی يک توافق ميان هيات دولتی به رهبری امامعلی رحمان ریيس جمهوری اين کشور و اسلامگرايان خاتمه يافت. با اين حال، گزارشات جسته و گريخته زيادی تا به حال از فعاليت زيرزمينی و منطقه ای گروه های کوچک شبه نظامی در تاجيکستان منتشر شده است.

آقای نذری يف تاکيد می کند که تروريست های شبه نظامی با گروههای «داخلی» اسلامگرا همکاری دارند.

ادعای آقای نذری يف مبنی بر محدود بودن و تماس نداشتن گروهک های افراطی کوچک تاجيکستان با گروههای متشکلی مانند حزب التحرير، گروه بيعت و جنبش اسلامی ازبکستان، در حالی است که به گفته محمدالله اسدولی اف، سخنگوی وزارت داخله تاجيکستان، در سال ۲۰۰۹ اين جمهوری ۲۵ عضو جنبش اسلامی ازبکستان را دستگير و آنها را به ۲۸ جرم جدی از جمله قتل، تروريسم و قاچاق مواد مخدر متهم کرده است. او گفت: بسياری از افراد دستگير شده شهروندان ازبکستان هستند.

تاجيکستان در دهه ۹۰ به شدت درگير جنگهای داخلی ميان سکولارها و اسلامگرايان موسوم به «نمنگانی» بود، چيزی که با شدتی کمتر گريبانگير همسايه شرقی اش ازبکستان نيز بود. تدابير سخت گيرانه آقای اسلام کريم اف و امامعلی رحمان رؤسای جمهور ازبکستان و تاجيکستان باعث شکست و فرار اسلامگرايان از دره فرغانه به امارات اسلامی افغانستان شد.

بعد از سقوط طالبان و کشته شدن جمعه بای خوجه يوف معروف به «جمعه نمانگانی» رهبر حزب اسلامی ازبکستان در سال ۲۰۰۱ رهبری اين جنبش بعد از مدتها کشمکش به طاهر يولداش سپرده شد، کسی که ادعا می شود در حملات هوايی ماه اوت سال گذشته در وزيرستان پاکستان کشته شده است.

اخيرا گزارش های زيادی از برگشتن گروههای افراطی آسيای ميانه از پاکستان به مرزهای شمالی افغانستان منتشر شده است، چيزی که با افزايش عمليات نظامی ارتش افغانستان به کمک نيروهای ناتو در استان قندوز در شمال افغانستان امکان عقب نشينی آنها به خاستگاه شان و اختفا در کوههای صعب العبور تاجيکستان و آغاز فعاليت دوباره وجود دارد.