تنزل جایگاه فرش ایرانی در بازار جهانی

فرش به عنوان یکی از اقلام مهم صادراتی ایران، از ۱۰ سال پیش به این سو جذابیت اولیه خود را در بازارهای جهانی از دست داده است.

ایران که تا ۱۰ سال پیش حرف اول را در صادرات فرش می‌زد، اکنون پس از هند و نپال به مقام سوم تنزل یافته است.
فرش یکی از اقلام مهم صادراتی ایران است. با این حال، این کالای نفیس ایرانی که برخی از کارشناسان از آن به عنوان یک اثر هنری هم یاد می‌کنند، از ۱۰ سال پیش به این سو جذابیت اولیه خود را در بازارهای جهانی از دست داده است.

به گفته اداره کل آمار آلمان، واردات فرش از ماه اول تا ماه دهم سال میلادی گذشته، حدود ۳۰ درصد کمتر از سال پیش از آن بوده است.

بر اساس همین آمار، واردات فرش از ایران به بندر هامبورگ که مکان اصلی پخش فرش در جهان است، حتی به حدود ۳۹ درصد رسیده است.

کوروس حق‌شناس، رییس اتحادیه فرش در آلمان، در گفت‌وگو با روزنامه «دی‌ولت» می‌گوید: « اعمال تحریم‌ها از سوی آمریکا علیه ایران، یکی از دلایل اصلی این کاهش بوده است.»

حسین بهشتی، کارشناس و تاجر فرش در آلمان، نیز معتقد است که سوء مدیریت، تولید بی‌رویه و عدم نوآوری در رنگ و اندازه‌های فرش ایرانی از جمله دیگر عوامل افت صادرات فرش ایران بوده است.

وی در این زمینه به رادیو فردا می‌گوید: «ما کوتاهی کردیم و با زمان پیش نیامدیم. اگر با زمان همراه می‌شدیم و در رنگ‌ها و اندازه‌ها بازاریابی می‌کردیم، این مسئله پیش نمی‌آمد. نه در اندازه‌ها دقت شد و نه در رنگ‌ها و چون بافت فرش بومی بوده، هر کسی در خانه‌اش هر چه دوست داشته بافته است. از بالا نظارتی صورت نگرفته است تا هر کسی هر کالایی را به بازار عرضه نکند و سیستمی برای کنترل کیفیت بافت وجود داشته باشد.»
یک کارشناس فرش در آلمان، می‌گوید: «اگر در سال‌های گذشته طرح‌ها و نقشه‌های فرش ایرانی به طور رسمی در سطح جهان به ثبت می‌رسید، کشورهای رقیب هیچگاه دست به تقلید و تقلب نمی‌زدند.»

یکی دیگر از عوامل کاهش صادرات فرش ایران را می‌توان در تقلید و تقلب کشورهای رقیب ایران، از جمله هند، پاکستان و نپال جستجو کرد که با استفاده از طرح‌ها و نقشه‌های اصیل ایرانی موفق شدند بخشی از بازار جهانی فرش ایران را تصاحب کنند.

حسین بهشتی، کارشناس و تاجر فرش در آلمان، معتقد است که اگر در سال‌های گذشته طرح‌ها و نقشه‌های فرش ایرانی به طور رسمی در سطح جهان به ثبت می‌رسید، کشورهای رقیب هیچگاه دست به تقلید و تقلب نمی‌زدند.

وی ضمن اشاره به این که دیگر برای اقدام دیر شده است، می‌افزاید: «ما هیچ وقت در صنعت فرش متولی و دلسوز نداشتیم. اگر طرح‌های فرش ایرانی را به ثبت می‌رسانند، دیگر در هیچ کجای دنیا حق نداشتند نقش بیجار، نقش کاشان و دیگر نقش‌ها را تقلید کنند. چون هرگز به این مسایل توجهی نشده، خود به خود این فرزند بی‌سرپرست مانده و هر کسی هر نقشه‌ای را دوست داشته، کار کرده است. سال‌های سال است که نقش بیجار، کاشان و تبریز هند وجود دارد و کسی توجه نمی‌کند. فقط کسی که وجدان کاری دارد حداقل در مغازه خود می‌نویسد، بیجار از هند یا کاشان از هند.»

مسئله تقاضا هم از دیگر عوامل کاهش صادرات فرش ایران ذکر شده است. در گذشته ۴۰ درصد مشتریان در آلمان خواهان فرش‌های دست بافت ایرانی با کیفیت بالا بودند، اما آمار می‌گوید که این گرایش از ۴۰ درصد به ۱۰ درصد رسیده است.

جدای از این مسایل، کاهش واردات فرش از ایران و دیگر کشورها سبب شده است که مراکز عمده پخش فرش در شهرهای فرانکفورت، کارلزروهه و اشتوتگارت بسته شوند و در حال حاضر بندر هامبورگ توزیع فرش به سراسر جهان را در دست دارد.