لایحه حمایت از خانواده، لایحه مناقشه‌برانگیزی که دولت محمود احمدی نژاد در سال ۱۳۸۶ به مجلس فرستاد این روزها همچنان در دستور کار نمایندگان مجلس قرار دارد و موادی از آن هم که ناظر بر قوانین ازدواج و طلاق هستند، با وجود تمام انتقادها و اعتراض‌ها به تصویب رسیده است.
در همین زمینه شادی صدر، حقوقدان و فعال حقوق زنان در پاسخ به این پرسش که آیا اعتراض‌های فعالان حقوق زنان همچنان می‌تواند اثری بر روند تصویب این لایحه داشته باشد، به رادیو فردا می‌گوید:
شادی صدر: به نظر می‌رسد که اگر اوضاع به همین منوال پیش برود متاسفانه این لایحه در مجلس تصویب می‌شود؛ مسئله این است که به هر صورت ازدواج مجدد مردان در فقه شیعه و قوانین اسلامی به رسمیت شناخته شده است و اگر هم مجلس خلاف آن را تصویب کند، شورای نگهبان استدلال خواهد کرد که هر نوع شرطی، از جمله اجازه زن اول، غیر شرعی است؛ برای اینکه به عقیده آنها حق چند همسری مردان را که اسلام به رسمیت شناخته است، مقید می‌کند. قاعدتا شورای نگهبان چنین قانونی را تایید نخواهد کرد. از سوی دیگر در حوزه جامعه مدنی با اتفاقاتی که خصوصا در طول یکسال اخیر رخ داده است، ما با سرکوب شدید فعالان حقوق مدنی مواجهیم.
بخش قابل توجهی از فعالان جامعه مدنی یا به سکوت و انزوا کشیده شده‌اند، یا در زندان هستند و یا مجبور به ترک وطن شده‌اند.
برای نمونه روز شنبه یکی از پیشروترین وکلای مدافع حقوق زنان، خانم نسرین ستوده، بازداشت شدند. در این شرایط متاسفانه جنبش زنان قدرت کافی ندارد برای اینکه بتواند مانند شهریور سال ۱۳۸۷ تصویب لایحه حمایت از خانواده را متوقف کند.
یا اینکه جنبش زنان آنقدر قدرت کافی ندارد که بتواند در این مسیر ابتکاراتی به خرج دهد و قادر باشد در این شرایط در موازنه قوانینی که در حال حاضر وجود دارند، تغییری ایجاد کند.
ـ خانم صدر شما از تعبیر«ابتکارات» استفاده کردید. فکر می‌کنید واقعا ابتکاری باقی مانده است که فعالان حوزه زنان بتوانند با بهره‌گیری از آن به بهبود وضعیت زنان کمک کنند؟ خود شما پیشنهاد ابتکاری در حوزه زنان دارید؟
راستش من فکر می‌کنم یکی از کارهایی که می‌شود انجام داد این است که حداقل، زنانی را که قربانی مسئله چند همسری هستند، گرد هم جمع کنند. به آنها یک سازماندهی اولیه بدهند. تا آنها به عنوان اولین قربانیان این مسئله بتوانند در سطح علنی با جامعه، نمایندگان و رسانه‌ها گفت و‌گو کنند.
بتوانند بگویند که این قوانین خصوصا قانون مربوط به چند همسری مردان، چه اثرات سوئی بر زندگی آنان و فرزندانشان داشته است.
دور اولی که ما توانستیم این لایحه را با تلاش‌های فراوانی متوقف کنیم، فکر کردم به این که شاید خوب می‌شد اگر گروهی از فعالان جنبش زنان با گروهی از زنان شناخته شده و مطرح با بهره گیری از الگوی تاریخی که در انقلاب مشروطه وجود داشت، بروند و مثلا در حرم شاه عبدالعظیم بست بنشینند و تحصن کنند.
بگویند که تا زمانی که این لایحه از دستور کار مجلس خارج نشده، به تحصن خودشان ادامه خواهند داد. من فکر می‌کردم که می‌شد از چنین فضایی بهره گرفت. برای اینکه بتوان زنان عادی را بسیج و تهییج کرد و ادامه کار را به کسانی تفویض کرد که خودشان صدایی بر علیه لایحه حمایت از خانواده باشند؛ اما شاید با شرایط فعلی انجام چنین ابتکاراتی ممکن نباشد.
ـ از مجموع صحبت‌های شما احساسی به من دست داد که شاید بشود نامش را «ناامیدی» گذاشت. نا امیدی از توقف تصویب این لایحه. در عین حال جنبش زنان هم در طول یکسال گذشته پراکنده شده و هزینه بسیاری پرداخت کرده است.
قطعا این طور است که ما با یک عقبگرد در مورد حقوق زنان مواجهیم. من اصلا چندان خوشبین نیستم که بشود در مورد عدم تصویب لایحه حمایت از خانواده، کاری جدی انجام داد.
ولی در عین حال فکر می‌کنم شاید سیاست تقویت و رو آوردن به عامه مردم درست باشد. در شرایطی که نمی‌توانیم در بالای بدنه سیاسی، تغییری ایجاد کنیم، تنها راه باقیمانده این است که نگاهمان را به سمت و سوی مردم برگردانیم.
راه دشوار و درازی است. اما تنها راهی است که می‌شود با طی آن، هم جنبش زنان و هم آرمان برابری و آزادی برای زنان را زنده نگاه داشت.
در همین زمینه شادی صدر، حقوقدان و فعال حقوق زنان در پاسخ به این پرسش که آیا اعتراض‌های فعالان حقوق زنان همچنان می‌تواند اثری بر روند تصویب این لایحه داشته باشد، به رادیو فردا می‌گوید:
شادی صدر: به نظر می‌رسد که اگر اوضاع به همین منوال پیش برود متاسفانه این لایحه در مجلس تصویب می‌شود؛ مسئله این است که به هر صورت ازدواج مجدد مردان در فقه شیعه و قوانین اسلامی به رسمیت شناخته شده است و اگر هم مجلس خلاف آن را تصویب کند، شورای نگهبان استدلال خواهد کرد که هر نوع شرطی، از جمله اجازه زن اول، غیر شرعی است؛ برای اینکه به عقیده آنها حق چند همسری مردان را که اسلام به رسمیت شناخته است، مقید می‌کند. قاعدتا شورای نگهبان چنین قانونی را تایید نخواهد کرد. از سوی دیگر در حوزه جامعه مدنی با اتفاقاتی که خصوصا در طول یکسال اخیر رخ داده است، ما با سرکوب شدید فعالان حقوق مدنی مواجهیم.
بخش قابل توجهی از فعالان جامعه مدنی یا به سکوت و انزوا کشیده شده‌اند، یا در زندان هستند و یا مجبور به ترک وطن شده‌اند.
برای نمونه روز شنبه یکی از پیشروترین وکلای مدافع حقوق زنان، خانم نسرین ستوده، بازداشت شدند. در این شرایط متاسفانه جنبش زنان قدرت کافی ندارد برای اینکه بتواند مانند شهریور سال ۱۳۸۷ تصویب لایحه حمایت از خانواده را متوقف کند.
یا اینکه جنبش زنان آنقدر قدرت کافی ندارد که بتواند در این مسیر ابتکاراتی به خرج دهد و قادر باشد در این شرایط در موازنه قوانینی که در حال حاضر وجود دارند، تغییری ایجاد کند.
ـ خانم صدر شما از تعبیر«ابتکارات» استفاده کردید. فکر می‌کنید واقعا ابتکاری باقی مانده است که فعالان حوزه زنان بتوانند با بهره‌گیری از آن به بهبود وضعیت زنان کمک کنند؟ خود شما پیشنهاد ابتکاری در حوزه زنان دارید؟
راستش من فکر می‌کنم یکی از کارهایی که می‌شود انجام داد این است که حداقل، زنانی را که قربانی مسئله چند همسری هستند، گرد هم جمع کنند. به آنها یک سازماندهی اولیه بدهند. تا آنها به عنوان اولین قربانیان این مسئله بتوانند در سطح علنی با جامعه، نمایندگان و رسانه‌ها گفت و‌گو کنند.
بتوانند بگویند که این قوانین خصوصا قانون مربوط به چند همسری مردان، چه اثرات سوئی بر زندگی آنان و فرزندانشان داشته است.
دور اولی که ما توانستیم این لایحه را با تلاش‌های فراوانی متوقف کنیم، فکر کردم به این که شاید خوب می‌شد اگر گروهی از فعالان جنبش زنان با گروهی از زنان شناخته شده و مطرح با بهره گیری از الگوی تاریخی که در انقلاب مشروطه وجود داشت، بروند و مثلا در حرم شاه عبدالعظیم بست بنشینند و تحصن کنند.
بگویند که تا زمانی که این لایحه از دستور کار مجلس خارج نشده، به تحصن خودشان ادامه خواهند داد. من فکر می‌کردم که می‌شد از چنین فضایی بهره گرفت. برای اینکه بتوان زنان عادی را بسیج و تهییج کرد و ادامه کار را به کسانی تفویض کرد که خودشان صدایی بر علیه لایحه حمایت از خانواده باشند؛ اما شاید با شرایط فعلی انجام چنین ابتکاراتی ممکن نباشد.
ـ از مجموع صحبت‌های شما احساسی به من دست داد که شاید بشود نامش را «ناامیدی» گذاشت. نا امیدی از توقف تصویب این لایحه. در عین حال جنبش زنان هم در طول یکسال گذشته پراکنده شده و هزینه بسیاری پرداخت کرده است.
قطعا این طور است که ما با یک عقبگرد در مورد حقوق زنان مواجهیم. من اصلا چندان خوشبین نیستم که بشود در مورد عدم تصویب لایحه حمایت از خانواده، کاری جدی انجام داد.
ولی در عین حال فکر می‌کنم شاید سیاست تقویت و رو آوردن به عامه مردم درست باشد. در شرایطی که نمی‌توانیم در بالای بدنه سیاسی، تغییری ایجاد کنیم، تنها راه باقیمانده این است که نگاهمان را به سمت و سوی مردم برگردانیم.
راه دشوار و درازی است. اما تنها راهی است که می‌شود با طی آن، هم جنبش زنان و هم آرمان برابری و آزادی برای زنان را زنده نگاه داشت.