به منظور دفاع در مقابل حملات تلافی جويانه احتمالی ايران، آذربايجان خواستار تسريع در تحويل سامانه دفاع موشکی اس-۳۰۰ ، گونه فاوريت-۲ از روسيه شده است.
پرداختن به موضوع اين در خواست علاوه بر مسائل مربوط به مناسبات دو جانبه مسکو- باکو، و همچنين آينده قره باغ کوهستانی، در دستور مذاکرات دو روزه دميتری مدودف رئيس جمهور روسيه و الهام علیاف رئيس جمهور آذربايجان قرار گرفته است.
بنا بر گزارش اخير روزنامه نزاويسيمايا گازيتا چاپ روسيه و به نقل از منابع وزارت دفاع آن کشور، میان روسيه و جمهوری آذربايجان پيرامون تحويل دو گردان سامانه دفاع موشکی اس-۳۰۰ به ارزش ۳۰۰ ميليون دلار توافق بعمل آمده است.
گزارش‌های تکميلی در اين زمينه حاکی از امضاء قراردادی میان «روس آبارون اکسپورت» و وزارت دفاع جمهوری آذربايجان در مورد خريد و دريافت سامانه دفاع موشکی ياد شده است.
عليرغم خودداری مقامات روسی از تائيد توافق تحويل سامانه دفاع موشکی اس-۳۰۰ به آذربايجان، شواهدی از وجود توافق ياد شده حکايت دارند.
از جمله وزارت دفاع جمهوری آذربايجان با انتشار برنامه همکاری‌های آموزش نظامی مشترک با روسيه که در ماه سپتامبر جاری آغاز و تا سپتامبر سال ۲۰۱۴ ادامه خواهد يافت، از حضور تکنسين‌های خود در «آکادمی نظامی پدافند هوايی» ياراسلاو روسيه خبر داده است.
آکادمی نظامی ياد شده متخصص تربيت پرسنل نظامی برای کنترل و نگهداری سيستم های پدافند موشکی از جمله سيستم موشکی اس-۳۰۰ است.
به اين ترتيب بدنبال با آغاز آموزش نيروهای جمهوری آذربايجان برای استفاده از سامانه دفاع موشکی اس-۳۰۰ عملا تحويل آن نيز به دولت باکو ممکن است بزودی صورت گيرد.
روابط تهران باکو
اگرچه مناسبات رسمی تهران - باکو به ظاهر عادی است، ولی در عمل ايران، جمهوری آذربايجان را کشور غير دوست می‌داند. علاوه بر واگذاری تسهيلات نظامی به ناتو، جمهوری آذربايجان دارای مناسبات نزديک سياسی، نظامی و امنيتی با اسرائيل است.
روسيه در جمهوری آذربايجان يک پايگاه رادار در نزديکی مرزهای ايران را در اختيار دارد. قرار داد استفاده از اين پايگاه که در سال ۱۹۹۱ به امضاء رسيده تا سال ۲۰۱۲ معتبر خواهد بود. روسيه مايل است طی سفر مدودف نسبت به تمديد قرارداد استفاده از اين پايگاه با جمهوری آذربايجان به توافق برسد.
پيش از اعلام لغو طرح ايجاد سپر دفاع موشکی و شبکه رادار توسط آمريکا در دو کشور چک و لهستان، روسيه که مخالف اجرای طرح ياد شده بود به آمريکا پيشنهاد کرد که در مقابل تهديد موشکی ايران، به صورت مشترک با امريکا، از پايگاه گابالا در جمهوری آذربايجان استفاده بعمل آورد. اين پيشنهاد را لاوروف وزير خارجه روسيه در جريان ديدار خود از باکو در سال ۲۰۰۹ رسما اعلام داشت.
در حال حاضر جمهوری آذربايجان به يکی از مراکز اصلی عبور نيروهای ناتو و ارسال تجهيزات آنها برای ادامه جنگ در افغانستان تبديل شده است. ايران با نگرانی و از نزديک اين نقل و انتقالات نظامی و تدارکاتی را تعقيب می‌کند.
جمهوری اسلامی نگران است که در صورت تدارک يک حمله نظامی از سوی اسرائيل و يا آمريکا عليه ايران، خاک جمهوری آذربايجان و آسمان آن کشور مورد استفاده نيروهای مهاجم قرار بگيرد. اگرچه آذربايجان رسما اعلام داشته که خاک خود را برای حمله نظامی عليه ايران در اختيار نيروهای مهاجم قرار نخواهد داد، با اين و جود نگرانی ايران در زمينه کاملا از ميان نرفته است.
علاوه بر ملاحظات نظامی و امنيتی، گروهی از ملی گرايان جمهوری آذربايجان همچنان علائق خود را پيرامون پيوستن به آذربايجان ايران پيگيری می‌کنند و دولت جمهوری آذربايجان نيز با سکوت حاکی از رضايت خاطر، قرار گرفتن در کنار اين اقدامات را به مقابله با آنها ترجيح می‌دهد.
موضوع مورد علاقه ديگر آذربايجان جلب حمايت بيشتر مسکو از باکو در قابل ادعای حق مالکيت آن کشور بر آب‌های دريای خزر است. جمهوری آذربايجان حدود ساحلی و منابع کف دريای خزر را حدود ملی اعلام داشته و اين موضوع را در قانون اساسی خود نيز گنجانده است.
در صورت قطعی شده نظر جمهوری آذربايجان پيرامون نحوه تقسيم خزر، ايران کمترين سهم ممکن را خواهد برد ( ۱۳.۵ در صد ). ايران مدعی حداقل ۲۰ در صد از منابع خزر و داشتن سهم مساوی با چهار کشور ديگر ساحلی همسايه در آب‌های اين درياچه مشترک است.
موضوع قره باغ
آينده قره باغ کوهستانی و در خواست برای باز گرداندن اين منطقه به جمهوری آذربايجان از ديگر مسائل با اهميت در دستور مذاکرات دو روزه مدودف با همتای آذربايجانی وی قرار داده شده است.
مناقشه میان ارمنستان و آذربايجان بر سر قره باغ در سال ۱۹۸۸ آغاز شد. اکثريت ساکنين قره باغ را که از نظر جغرافيايی در درون خاک آذربايجان قرار گرفته ارامنه تشکيل می‌دهند. روز ۱۰ دسامبر سال ۱۹۹۱ در قره باغ رفراندومی برگزار شد که طی آن اکثريت مردم خواستار کسب استقلال کامل از جمهوری آذربايجان شدند.
بدنبال برگزاری رفراندوم ياد شده عمليات گسترده نظامی و جنگ میان ارمنستان و آذربايجان آغاز شد. با شکست نيروهای آذری، آذربايجان کنترل خود را بر منطقه قره باغ و هفت منطقه پيرامون آن از دست داد.
از روز ۱۲ ماه مه ۱۹۹۴ پس از امضای قرارداد صلح در بيشکک با ميانجيگری روسيه، میان آذربايجان و ارمنستان آتش بس برقرار شد. در جريان جنگ بر سر قره باغ کوهستانی حدود ۱۵ هزار نفر کشته و حدود ۱ ميليون نفر مجبور به ترک خانه‌های خود شدند. اغلب آوارگان جنگی را اتباع جمهوری آذربايجان تشکيل می‌دادند.
از سال ۱۹۹۲ تا به امروز که سازمان امنيت و همکاری اروپا، گروه مينسک را با عضويت روسيه، آمريکا و فرانسه به منظور رسيدگی به اختلافات ارمنستان و آذربايجان و حل نهايی مناقشه بر سر قره باغ کوهستانی تشکيل داده پيشرفت اندکی در اين زمينه بدست آمده است.
پس از آغاز گفت‌وگوهای سياسی میان ترکيه و ارمنستان در دوسال گذشته و پا گرفتن «ديپلماسی فوتبال» میان آنکارا و ايروان، نگرانی‌های آذربايجان در زمينه رسيدن به تعادل در برابر همسايه متخاصم بيش از پيش افزايش يافت. در گذشته، جمهوری آذربايجان حمايت ترکيه از باکو را عامل توازن در برابر پشتيبانی بيشتر روسيه از ارمنستان تلقی می‌کرد.
ده روز پيش مدودف جهت انجام ديدار رسمی ديگری به ارمنستان سفر کرد. طی سفر ياد شده میان روسيه و ارمنستان توافقی پيرامون تمديد قرارداد استفاده از پايگاه نظامی روسيه در منطقه گومری ارمنستان به مدت ۴۵ سال به امضاء رسيد. امضاء توافق مزبور بروز نارضايتی‌های تازه‌ای را در باکو بدنبال داشت.
در پايگاه گومری بيش از ۵۰۰۰ پرسنل هوايی و موشکی روسيه مستقر شده‌اند. در اين پايگاه سامانه‌های موشکی و دفاع موشکی از جمله سامانه اس-۳۰۰ نصب شده است. در صورت بروز درگيری تازه نظامی میان آذربايجان و ارمنستان، باکو اين پايگاه را تهديدی عليه امنيت خود تلقی می‌کند.
مدودف طی مذاکرات جاری در باکو تلاش خواهد کرد به نگرانی‌های رهبران جمهوری آذربايجان در اين مورد پايان دهد. روسيه سراسر منطقه قفقاز جنوبی را حوزه نفوذ و منطقه امنيت ملی خود تلقی کرده و حفظ نفوذ و توسعه دامنه آنر ا هدف تلاشهای سياست خارجی خود قرار داده است.
مناسبات دو جانبه
طی مذاکرات دو روزه مدودف در باکو انتظار می‌رود مناسبات دو جانبه جمهوری آذربايجان و روسيه با علاقمندی مشترک به توسعه آنها مورد بررسی قرار گيرد. توسعه همکاری‌ها در بخش نفت و گاز از با اهميت‌ترين بخش‌های مورد علاقه دو کشور است. بهره‌برداری از منابع دريای خزر، حفاظت از محيط زيست، همکاری‌های مرزی و همچنين سرمايه‌گذاری های دوجانبه از جمله موارد عمده مذاکرات جاری در باکو میان رهبران روسيه و آذربايجان بشمار می‌رود.
گفته می‌شود امضای قرارداد مرزی تازه پيرامون استفاده متناسب از منابع آبی رودخانه سمور در رديف مسائل عمده مذاکرات باکو قرار گرفته است.
سمور، رودخانه‌ای مرزی ميان آذربايجان و روسيه است که در اطراف آن لزگی‌ها زندگی می‌کنند. از زمان فروپاشی شوروی رهبران جنبش ملی «سدوال» لزگی خواستار ايجاد کشوری مستقل در خاک روسيه و آذربايجان شده‌اند. در صورت امضاء يک توافق اصولی میان روسيه و آذربايجان و از راه استفاده بهتر از منابع رودخانه سمور حقوق بيشتری در منطقه ويژه برای لزگی‌ها در نظر گرفته خواهد شد.
نيروهای مسلح جمهوری آذربايجان مجهز به بازمانده سلاح‌های زمان اتحاد جماهير شوروی است. آذر بايجان علاوه بر همکاری‌های اقتصادی و سياسی، مايل به توسعه همکاری های دفاعی با مسکو و بر خورداری از سلاح‌های پيشرفته روسی است.
جمهوری آذربايجان همچنين مايل است که با کمک روسيه بتواند به برق اتمی دست يابد. اگرچه آذربايجان دارای منابع گسترده نفت و گاز است در عين حال مصمم است، مانند ارمنستان، از برق اتمی نيز برخوردار شود. انتظار می‌رود که مدودف با هدف تحکيم مواضع روسيه در آذربايجان، در قبال گرفتن امتيازهای تازه، طی دومين سفر خود به قفقاز جنوبی در يک ماه، به تامين پاره‌ای از خواسته‌های رهبران جمهوری آذربايجان تن دهد. ايروان و تهران اين مذاکرات و نتايج آنرا از نزديک تعقيب می‌کنند.
پرداختن به موضوع اين در خواست علاوه بر مسائل مربوط به مناسبات دو جانبه مسکو- باکو، و همچنين آينده قره باغ کوهستانی، در دستور مذاکرات دو روزه دميتری مدودف رئيس جمهور روسيه و الهام علیاف رئيس جمهور آذربايجان قرار گرفته است.
بنا بر گزارش اخير روزنامه نزاويسيمايا گازيتا چاپ روسيه و به نقل از منابع وزارت دفاع آن کشور، میان روسيه و جمهوری آذربايجان پيرامون تحويل دو گردان سامانه دفاع موشکی اس-۳۰۰ به ارزش ۳۰۰ ميليون دلار توافق بعمل آمده است.
گزارش‌های تکميلی در اين زمينه حاکی از امضاء قراردادی میان «روس آبارون اکسپورت» و وزارت دفاع جمهوری آذربايجان در مورد خريد و دريافت سامانه دفاع موشکی ياد شده است.
عليرغم خودداری مقامات روسی از تائيد توافق تحويل سامانه دفاع موشکی اس-۳۰۰ به آذربايجان، شواهدی از وجود توافق ياد شده حکايت دارند.
از جمله وزارت دفاع جمهوری آذربايجان با انتشار برنامه همکاری‌های آموزش نظامی مشترک با روسيه که در ماه سپتامبر جاری آغاز و تا سپتامبر سال ۲۰۱۴ ادامه خواهد يافت، از حضور تکنسين‌های خود در «آکادمی نظامی پدافند هوايی» ياراسلاو روسيه خبر داده است.
آکادمی نظامی ياد شده متخصص تربيت پرسنل نظامی برای کنترل و نگهداری سيستم های پدافند موشکی از جمله سيستم موشکی اس-۳۰۰ است.
به اين ترتيب بدنبال با آغاز آموزش نيروهای جمهوری آذربايجان برای استفاده از سامانه دفاع موشکی اس-۳۰۰ عملا تحويل آن نيز به دولت باکو ممکن است بزودی صورت گيرد.
روابط تهران باکو
اگرچه مناسبات رسمی تهران - باکو به ظاهر عادی است، ولی در عمل ايران، جمهوری آذربايجان را کشور غير دوست می‌داند. علاوه بر واگذاری تسهيلات نظامی به ناتو، جمهوری آذربايجان دارای مناسبات نزديک سياسی، نظامی و امنيتی با اسرائيل است.
روسيه در جمهوری آذربايجان يک پايگاه رادار در نزديکی مرزهای ايران را در اختيار دارد. قرار داد استفاده از اين پايگاه که در سال ۱۹۹۱ به امضاء رسيده تا سال ۲۰۱۲ معتبر خواهد بود. روسيه مايل است طی سفر مدودف نسبت به تمديد قرارداد استفاده از اين پايگاه با جمهوری آذربايجان به توافق برسد.
پيش از اعلام لغو طرح ايجاد سپر دفاع موشکی و شبکه رادار توسط آمريکا در دو کشور چک و لهستان، روسيه که مخالف اجرای طرح ياد شده بود به آمريکا پيشنهاد کرد که در مقابل تهديد موشکی ايران، به صورت مشترک با امريکا، از پايگاه گابالا در جمهوری آذربايجان استفاده بعمل آورد. اين پيشنهاد را لاوروف وزير خارجه روسيه در جريان ديدار خود از باکو در سال ۲۰۰۹ رسما اعلام داشت.
در حال حاضر جمهوری آذربايجان به يکی از مراکز اصلی عبور نيروهای ناتو و ارسال تجهيزات آنها برای ادامه جنگ در افغانستان تبديل شده است. ايران با نگرانی و از نزديک اين نقل و انتقالات نظامی و تدارکاتی را تعقيب می‌کند.
جمهوری اسلامی نگران است که در صورت تدارک يک حمله نظامی از سوی اسرائيل و يا آمريکا عليه ايران، خاک جمهوری آذربايجان و آسمان آن کشور مورد استفاده نيروهای مهاجم قرار بگيرد. اگرچه آذربايجان رسما اعلام داشته که خاک خود را برای حمله نظامی عليه ايران در اختيار نيروهای مهاجم قرار نخواهد داد، با اين و جود نگرانی ايران در زمينه کاملا از ميان نرفته است.
علاوه بر ملاحظات نظامی و امنيتی، گروهی از ملی گرايان جمهوری آذربايجان همچنان علائق خود را پيرامون پيوستن به آذربايجان ايران پيگيری می‌کنند و دولت جمهوری آذربايجان نيز با سکوت حاکی از رضايت خاطر، قرار گرفتن در کنار اين اقدامات را به مقابله با آنها ترجيح می‌دهد.
موضوع مورد علاقه ديگر آذربايجان جلب حمايت بيشتر مسکو از باکو در قابل ادعای حق مالکيت آن کشور بر آب‌های دريای خزر است. جمهوری آذربايجان حدود ساحلی و منابع کف دريای خزر را حدود ملی اعلام داشته و اين موضوع را در قانون اساسی خود نيز گنجانده است.
در صورت قطعی شده نظر جمهوری آذربايجان پيرامون نحوه تقسيم خزر، ايران کمترين سهم ممکن را خواهد برد ( ۱۳.۵ در صد ). ايران مدعی حداقل ۲۰ در صد از منابع خزر و داشتن سهم مساوی با چهار کشور ديگر ساحلی همسايه در آب‌های اين درياچه مشترک است.
موضوع قره باغ
آينده قره باغ کوهستانی و در خواست برای باز گرداندن اين منطقه به جمهوری آذربايجان از ديگر مسائل با اهميت در دستور مذاکرات دو روزه مدودف با همتای آذربايجانی وی قرار داده شده است.
مناقشه میان ارمنستان و آذربايجان بر سر قره باغ در سال ۱۹۸۸ آغاز شد. اکثريت ساکنين قره باغ را که از نظر جغرافيايی در درون خاک آذربايجان قرار گرفته ارامنه تشکيل می‌دهند. روز ۱۰ دسامبر سال ۱۹۹۱ در قره باغ رفراندومی برگزار شد که طی آن اکثريت مردم خواستار کسب استقلال کامل از جمهوری آذربايجان شدند.
بدنبال برگزاری رفراندوم ياد شده عمليات گسترده نظامی و جنگ میان ارمنستان و آذربايجان آغاز شد. با شکست نيروهای آذری، آذربايجان کنترل خود را بر منطقه قره باغ و هفت منطقه پيرامون آن از دست داد.
از روز ۱۲ ماه مه ۱۹۹۴ پس از امضای قرارداد صلح در بيشکک با ميانجيگری روسيه، میان آذربايجان و ارمنستان آتش بس برقرار شد. در جريان جنگ بر سر قره باغ کوهستانی حدود ۱۵ هزار نفر کشته و حدود ۱ ميليون نفر مجبور به ترک خانه‌های خود شدند. اغلب آوارگان جنگی را اتباع جمهوری آذربايجان تشکيل می‌دادند.
از سال ۱۹۹۲ تا به امروز که سازمان امنيت و همکاری اروپا، گروه مينسک را با عضويت روسيه، آمريکا و فرانسه به منظور رسيدگی به اختلافات ارمنستان و آذربايجان و حل نهايی مناقشه بر سر قره باغ کوهستانی تشکيل داده پيشرفت اندکی در اين زمينه بدست آمده است.
پس از آغاز گفت‌وگوهای سياسی میان ترکيه و ارمنستان در دوسال گذشته و پا گرفتن «ديپلماسی فوتبال» میان آنکارا و ايروان، نگرانی‌های آذربايجان در زمينه رسيدن به تعادل در برابر همسايه متخاصم بيش از پيش افزايش يافت. در گذشته، جمهوری آذربايجان حمايت ترکيه از باکو را عامل توازن در برابر پشتيبانی بيشتر روسيه از ارمنستان تلقی می‌کرد.
ده روز پيش مدودف جهت انجام ديدار رسمی ديگری به ارمنستان سفر کرد. طی سفر ياد شده میان روسيه و ارمنستان توافقی پيرامون تمديد قرارداد استفاده از پايگاه نظامی روسيه در منطقه گومری ارمنستان به مدت ۴۵ سال به امضاء رسيد. امضاء توافق مزبور بروز نارضايتی‌های تازه‌ای را در باکو بدنبال داشت.
در پايگاه گومری بيش از ۵۰۰۰ پرسنل هوايی و موشکی روسيه مستقر شده‌اند. در اين پايگاه سامانه‌های موشکی و دفاع موشکی از جمله سامانه اس-۳۰۰ نصب شده است. در صورت بروز درگيری تازه نظامی میان آذربايجان و ارمنستان، باکو اين پايگاه را تهديدی عليه امنيت خود تلقی می‌کند.
مدودف طی مذاکرات جاری در باکو تلاش خواهد کرد به نگرانی‌های رهبران جمهوری آذربايجان در اين مورد پايان دهد. روسيه سراسر منطقه قفقاز جنوبی را حوزه نفوذ و منطقه امنيت ملی خود تلقی کرده و حفظ نفوذ و توسعه دامنه آنر ا هدف تلاشهای سياست خارجی خود قرار داده است.
مناسبات دو جانبه
طی مذاکرات دو روزه مدودف در باکو انتظار می‌رود مناسبات دو جانبه جمهوری آذربايجان و روسيه با علاقمندی مشترک به توسعه آنها مورد بررسی قرار گيرد. توسعه همکاری‌ها در بخش نفت و گاز از با اهميت‌ترين بخش‌های مورد علاقه دو کشور است. بهره‌برداری از منابع دريای خزر، حفاظت از محيط زيست، همکاری‌های مرزی و همچنين سرمايه‌گذاری های دوجانبه از جمله موارد عمده مذاکرات جاری در باکو میان رهبران روسيه و آذربايجان بشمار می‌رود.
گفته می‌شود امضای قرارداد مرزی تازه پيرامون استفاده متناسب از منابع آبی رودخانه سمور در رديف مسائل عمده مذاکرات باکو قرار گرفته است.
سمور، رودخانه‌ای مرزی ميان آذربايجان و روسيه است که در اطراف آن لزگی‌ها زندگی می‌کنند. از زمان فروپاشی شوروی رهبران جنبش ملی «سدوال» لزگی خواستار ايجاد کشوری مستقل در خاک روسيه و آذربايجان شده‌اند. در صورت امضاء يک توافق اصولی میان روسيه و آذربايجان و از راه استفاده بهتر از منابع رودخانه سمور حقوق بيشتری در منطقه ويژه برای لزگی‌ها در نظر گرفته خواهد شد.
نيروهای مسلح جمهوری آذربايجان مجهز به بازمانده سلاح‌های زمان اتحاد جماهير شوروی است. آذر بايجان علاوه بر همکاری‌های اقتصادی و سياسی، مايل به توسعه همکاری های دفاعی با مسکو و بر خورداری از سلاح‌های پيشرفته روسی است.
جمهوری آذربايجان همچنين مايل است که با کمک روسيه بتواند به برق اتمی دست يابد. اگرچه آذربايجان دارای منابع گسترده نفت و گاز است در عين حال مصمم است، مانند ارمنستان، از برق اتمی نيز برخوردار شود. انتظار می‌رود که مدودف با هدف تحکيم مواضع روسيه در آذربايجان، در قبال گرفتن امتيازهای تازه، طی دومين سفر خود به قفقاز جنوبی در يک ماه، به تامين پاره‌ای از خواسته‌های رهبران جمهوری آذربايجان تن دهد. ايروان و تهران اين مذاکرات و نتايج آنرا از نزديک تعقيب می‌کنند.