جمهوری اسلامی شامگاه یکشنبه ۲۰ بهمن اعلام کرد ماهواره ظفر پس از پرتاب، به «سرعت مورد نیاز جهت تزریق ماهواره در مدار مورد نظر نرسید». این چهارمین بار است که تلاش ایران در این زمینه شکست می‌خورد؛ در سه مورد پرتاب انجام شد و موفق نبود، و در یک مورد در همان مراحل اولیه آماده سازی، انفجاری بر روی سکوی پرتاب، به شکست این پروژه منجر شده بود.
مقدمات پرتاب ظفر از چند هفته قبل آغاز شد؛ محمدجواد آذری جهرمی وزیر ارتباطات که سعی می‌کند با شیوه‌های تبلیغاتی اقدامات ایران را در عرصه‌های مختلف فناوری موفق جلوه دهد، در روزهای گذشته جلساتی را با فعالان حوزه رسانه‌ای و فضای مجازی برگزار کرد و در اقدامی کمتر دیده شده در جمهوری اسلامی، این افراد را با خود به سمنان برد تا شاهد پرتاب ماهواره باشند؛ نتیجه این تلاش تبلیغاتی آن بود که این فعالان رسانه‌ای و فضای مجازی شامگاه یکشنبه ۲۰ بهمن، رویکردی هماهنگ با دولت اتخاذ کردند.
Your browser doesn’t support HTML5
چهارمین تلاش ناکام ایران برای قرار دادن ماهواره در فضا
پرتاب ظفر با شکست مواجه شد. آنطور که خود مقام‌های جمهوری اسلامی توضیح دادند، این پرتاب در مراحل اولیه موفق بود اما ماهواره‌بر نتوانست به سرعت مطلوب برسد و از همین رو یک ماهواره دیگر در مدار زمین قرار نگرفت و در اقیانوس هند سقوط کرد و بخش‌هایی از ماهواره‌بر هم در استان سیستان و بلوچستان فرود آمد.
اما محمدجواد آذری جهرمی همانند سایر مقام‌های این حوزه، پس از شکستی دیگر، ترجیح داد آن را یک پیروزی بخواند.
او گفته است که تلاش ایران که منجر به قرار گرفتن ماهواره ظفر در مدار نشد، «موفقیت‌آمیز» بود چون این اقدام فارغ از نتیجه ایران را به رویای خود نزدیک‌تر کرده است.
کارشناسان حوزه هواوفضا و همچنین عدم اشاعه، دست کم به نوعی با این گفته وزیر ارتباطات ایران هم‌نظرند. از آن جمله فابیان هینتس محقق مرکز جیمز مارتین در امور عدم اشاعه است در کالیفرنیاست که به رادیوفردا می‌گوید: «از نقطه نظر فنی، یک موفقیت نسبی بوده اما یک موفقیت کامل نبوده، و سیمرغ که مدتی از تولید آن می‌گذرد، نتوانست ماموریت خود را انجام دهد و شکست خورد».
آقای هینتس در عین حال برنامه فضایی ایران را با برنامه موشک‌های بالیستیک مقایسه می‌کند و می‌گوید: «این جالب است که به برنامه ماهواره‌ای و موشکی ایران در کنار هم نگاه کنیم. روند پیشرفت متفاوت است. حمله علیه نیروهای آمریکایی در پایگاه عین الاسد پیچیده بود و موشک‌ها بسیار دقیق عمل کردند. اما از این طرف در طول این سال‌ها روندی ادامه‌دار از شکست را در حوزه فضایی شاهد هستیم».
حال که ماهواره‌بر سیمرغ و ماهواره ظفر به نتیجه مطلوب نرسیدند، محمدجواد آذری جهرمی وعده تلاشی دیگر با ماهواره ظفر۲ را می‌دهد که به گفته او در خردادماه سال ۱۳۹۹ انجام خواهد شد.
این تلاش‌های ایران در سال‌های اخیر همواره مورد انتقاد کشورهای غربی خصوصا آمریکا بوده که این برنامه فضایی را بخشی از برنامه موشکی ایران ارزیابی می‌کنند. البته تحلیلگرانی هم در این سال‌ها تاکید کرده‌اند که تجربه‌های کشورهای دیگر نشان می‌دهد که آن‌ها به دلیل مسایل فنی سعی نکردند وسیله پرتاب ماهواره را به موشک دوربرد یا قاره‌پیما تغییر کاربری بدهند و برای ساخت موشک دوربرد و میان‌برد مسیری جداگانه را در پیش گرفتند.
اما دیروز یک خبر موجب شد تا احتمال این همپوشانی در برنامه موشکی و فضایی ایران تقویت شود. خبرگزاری مهر، ساعاتی پیش از پرتاب ماهواره‌بر سیمرغ خبر داد که تهران در حال آماده شدن برای پرتاب یک ماهواره دیگر است؛ ماهواره ناهید ۱ با استفاده از ماهواره‌بری تازه به نام ذوالجناح. البته فاصله در نظرگرفته شده کمتر از میزانیست که روز یکشنبه آزمایش شد. یعنی به جای پیمودن ارتفاعی بیشتر از ۵۰۰ کیلومتر، از ارتفاع ۲۵۰ کیلومتری صحبت به میان آمده و البته مهم‌ترین نکته‌ای که در آن خبر آمده، بحث استفاده از «سوخت جامد» است.
در روز یکشنبه، پیش از پرتاب ناموفق ماهواره ظفر که توسط دو وزارت دفاع و ارتباطات و فناوری اطلاعات انجام شد، سپاه پاسداران هم از یک موشک کوتاه برد رونمایی کرد و امیرعلی حاجی زاده فرمانده نیروی هوافضای سپاه، با اشاره به موضوع سوخت جامد، گفت محققان به فناوری «نازل متحرک» برای استفاده در موشک‌های زمین به زمین و موشک‌های پدافندی دست پیدا کردند که می‌تواند «کنترل موشک‌های سوخت جامد در خارج از جو و در فضا پیما‌ها و ماهواره بر‌ها» را هم فراهم کند. این نوع از «نازل پیشران» که مورد اشاره این فرمانده سپاه قرار گرفته یک فناوری برای ایجاد شتاب بیشتر در موتور موشک است.
تا کنون تحقیق برای ساخت موتور با سوخت جامد بر روی زمین انجام می‌شده و به نظر می‌آید در ماه‌های آینده اولین آزمایش آن در پرتاب «ذوالجناح» نتیجه تحقیق را مشخص کند. این نتیجه می‌تواند رابطه‌ای روشن بین دو برنامه فضایی و موشک‌های بالیستیک ایران ترسیم کند. البته ناهید یک ماهواره بسیار سبک است که فابین هینتس می‌گوید آزمایش آن با موشکی که موتور آن از سوخت جامد استفاده می‌کند «کوچک‌تر از آن آنست که به توسعه موشک قاره‌پیما منجر شود، اما می‌تواند به روند توسعه موشک دوربرد کمک کند».
این محقق در کالیفرنیا معتقد است که در موضوع سوخت جامد معمولا رابطه‌ای بین برنامه فضایی و برنامه نظامی وجود دارد و می‌افزاید: «حسن تهرانی مقدم، پدر برنامه موشکی ایران، تا زمانیکه در سال ۲۰۱۱ در یک انفجار کشته شود، در این حوزه روی موتورهای با سوخت جامد کار می‌کرد و آن به وضوح برنامه‌ای بود تا بتوانند به فناوری موشک‌های قاره‌پیما دست پیدا کنند، اما در پوشش برنامه فضایی ارائه می‌شد. به نوعی یک خط موازی با برنامه فضایی بود که تا اینجا دیدیم از سوخت مایع برای آن استفاده شده است. به نظر می‌آید توسعه موتوری که مشخصا برای سوخت جامد طراحی شده باشد، توسط یک بخشی از سپاه پاسداران در حال انجام است که خارج از ساختار نهادهایی است که به طور معمول در زمینه فضایی فعال هستند.»
از همین رو هم این تحلیلگر و تعدادی دیگر حال این تحولات در ایران را با کنجکاوی بیشتری دنبال می‌کنند چرا که پس از ۹ سال که از کشته شدن حسن تهرانی مقدم در انفجاری در ملارد می‌گذرد، و گمانه‌زنی‌هایی که درباره احتمال فعال بودن برنامه تحت‌نظارت او مطرح می‌شد، اولین نشانه‌های روشن از رابطه مستقیم بین برنامه فضایی جمهوری اسلامی و برنامه موشکی آن مشاهده کرده‌اند. موضوعی که می‌تواند در آینده نزدیک به فشار بیشتر جامعه بین‌المللی در این زمینه منجر شود.