حشمت مهاجرانی، مربی سالهای دور تيم ملی فوتبال ايران، در رقابت‌های دوستانه شطرنج به بازيکنانش می‌باخت تا پيش از مسابقه‌های مهم اعتماد به نفس آنان بالا رود. او اين موضوع را به شاهين رحمانی، خبرنگار ايرانی سايت کنفدارسيون فوتبال آسيا گفته است.
مهاجرانی يکی از بزرگترين مربيان فوتبال ايران و يک استاد در شطرنج بود، اما به همان اندازه در بالا بردن ذهنيت نيز مهارت داشت. در واقع او به هنگام دوران مسئوليتش به عنوان مربی تيم ملی در نيمه دوم دهه ۷۰ ميلادی تأکيد بسياری روی روانشناسی داشت.
مهاجرانی به ای اف سی گفته است که «به عقيده من مهم نيست که تکنيک و تکنولوژی چقدر پيشرفت شده است، روانشناسی در رتبه نخست قرار دارد».
او می‌گويد که وقتی بازيکنان او را که يک شطرنج‌باز معروف بود، شکست می‌دادند، در مورد خودشان احساس خوبی داشتند و با اعتماد به نفس کامل به مسابقه پای می‌گذاشتند. گرچه بازيکنان هرگز نمی‌دانستند که او به عمد باخته است.
مهاجرانی که ايران را در شکوه رسيدن به قهرمانی ۱۹۷۶ جام آسيايی رهبری کرد، قديمی‌ترين شخصيتی است که در مجموعه گفت‌وگوهای ای اف سی برای جشن مربيان سال آسيا در ۲۰۱۰ برگزيده شده است.
موفق‌ترين مربی فوتبال ايران
به عنوان يک مربی ايرانی حشمت مهاجرانی بالاتر از همه ايستاده است. موفقيت‌های او در خطه خودش با هيچ يک از همکاران رده بالای فوتبال قابل مقايسه نيست. کمتر کسی فراموش کرده است که مهاجرانی تيم ملی را به جام ملت‌های آسيا رساند. اين در ۳۴ سال پيش در تهران بود که ايران برای سومين و آخرين بار قهرمان قاره شد.
او پيشگام واقعی فوتبال در ايران است. اولين مربی تيم ملی است که ايران را به جام جهانی فيفا در سال ۱۹۷۸ برد. بعد از آن در دوران مربيگری‌اش او در امارات و عمان هم مربيگری کرد تا يکی از نادر مربيان آسيايی باشد که سه تيم ملی متفاوت را رهبری کرده است.
بی‌ترديد مهاجرانی يک مربی بی‌باک در آسيا است و يکی از کسانی خواهد بود که در «شب جوايز ای اف سی» در نوامبر آينده به عنوان افتخاری بزرگ در مراسم جشن «مربيان سال آسيايی» کنفدراسيون فوتبال آسيا در ۲۰۱۰ مطرح خواهد شد.
نخستين حضور در جام جهانی
يکی از بزرگترين افتخارات مهاجرانی نقش مهمش در صعود بی‌شکست تيم ملی ايران به جام جهانی ۱۹۷۸ در آرژانتين برای نخستين بار بود.
او به ای اف سی گفت:« اين کار آسانی نبود. شما بايد بياد داشته باشيد که آن روزها دو قاره آسيا و اقيانوسيه تنها يک نماينده در جام جهانی داشتند و ما بدون شکست به جام جهانی صعود کرديم».
نتايج ايران در آرژانتين راضی‌کننده بود. تيم ملی يک امتياز از تساوی با اسکاتلند به دست آورد (يک بر يک) و به پرو (چهار بر يک) و هلند فيناليست در اين جام (سه بر صفر) باخت. نمايش دلگرم‌کننده تيم ملی به اعتبار مهاجرانی و توانايی او در ايجاد انگيزه روانی در تيم بود. او يک رابطه تقريباً پدر و فرزندی با بازيکنان ايجاد می‌کرد.
به او «حشمت‌خان» می‌گفتند که پسوند خان نشانه مرد عاقلی است که در جامعه خود احترام دارد. او حالا ۷۲ سال دارد و مربيگری را از ۱۹۶۸ آغاز کرد، در ۲۸ سالگی و پس از بازی برای ايران در بازی‌های ارتش‌های جهان در يونان.
افتخارات آسيايی
او يک دوره سه ماهه مربی‌گری فيفا را زير نظر دتمار کرامر در ژاپن طی کرد و پس از آن به عنوان مربی تيم ملی جوانان ايران برگزيده شد.
او جوانان را به افتخار بی نظير چهاربار قهرمانی پياپی در آسيا رساند و سپس رهبری تيم ملی را در دست گرفت. او پيش از سرمربی‌گری تيم ملی، کار با تيم ملی را به عنوان دستيار فرنک اوفارل، مربی سالهای دور منچستر يونايتد، در بازی‌های آسيايی ۱۹۷۴ آغاز کرد. در سال ۱۹۷۵ و در جريان رقابت‌های جوانان آسيا در راه چهارمين قهرمانی در بانکوک بود که به عنوان جانشين اوفارل انتخاب شد.
پس از قهرمانی در جام ملت‌های آسيا در ۱۹۷۲ و بازی‌های آسيايی ۱۹۷۴ و راهيابی به المپيک ۱۹۷۲ مهاجرانی دوره طلايی فوتبال ايران در دهه ۷۰ را کامل کرد. او ايران را به سومين قهرمانی آسيا در ۱۹۷۶ رساند و در المپيک اين سال در مونترال تيم ايران را به دور دوم راه يافت.
پيروزی بر کوبا و شکست‌های ميلی متری از لهستان و شوروی، قدرت‌های برتر المپيک و جهان آن روز، از بهترين نتايج تاريخ فوتبال ايران است.
تيم ملی ايران در جشن هفتاد و پنجمين سال تاسيس رئال مادريد به رهبری حشمت مهاجرانی در ورزشگاه سانتياگوبرنابو (شامارتن آن روز) با تيم ملی آرژانتين يک بر يک کرد و آرژانتين سال بعد قهرمان جام جهانی شد.
گريز از ايران
به نوشته سايت ای اف سی، با اين حال سياست از طريق جمهوری اسلامی در سال ۱۹۷۹ مهاجرانی را وادار به گريختن از ايران کرد. اما ديری نپاييد که او به عنوان مربی تيم ملی امارات متحده در ۱۹۸۱ او بر روی پای خود برخاست.
گرچه او با امارات به افتخاری دست نيافت اما پايه‌گذار موفقيت‌های بعدی فوتبال اين کشور شد. اين تيم در سال ۱۹۹۰ با تيم پايه‌گذاری شده توسط مهاجرانی توسط کارلوس آلبرتو پری‌يرا از برزيل (مربی تيم ملی آفريقای جنوبی در جام جهانی اخير) به جام جهانی ايتاليا راه يافت.
مهاجرانی می‌گويد: «تيمی که من ساختم بسيار جوان بود و بعضی از آنان ۱۷ ساله بودند. آنان پايه‌گذار تيمی شدند که به جام جهانی ۱۹۹۰ راه يافت. مردم در امارات معتقدند بعضی مربيان تأثير زيربنايی در فوتبال آنان داشتند و من يکی از آنها هستم.»
امارات در کتابی که به مناسبت راهيابی به جام جهانی ۱۹۹۰ انتشار داد، از مهاجرانی به عنوان معمار فوتبال اين کشور نام برده است.
حشمت از امارات برای مربيگری تيم ملی به عمان رفت. او در بازی‌های آسيايی ۱۹۹۴ سرمربی تيم ملی عمان در هيروشيما بود و در مرحله مقدماتی جام جهانی ۱۹۹۴ با عمان حريف ايران شد.
در مسابقه دور رفت مرحله اول مقدماتی در تهران عمان بدون حضور چشمگير مهاجرانی، در ورزشگاه آزادی با تيم ملی ايران صفر بر صفر مساوی کرد. (مسابقه‌ای که در هفت دقيقه آخر برای نخستين بار علی دايی را صاحب بازی ملی کرد و اين افتخار ۱۳ سال برای دايی دوام داشت.)
حشمت مهاجرانی غيبت در تهران را تعصب ملی عنوان کرد و نه ترس از ورود به ايران. او در آن زمان گفت: «من نمی‌توانستم به خودم اجازه دهم بر روی نيمکتی بنشينم که تيمش با ايران بازی می‌کند».
او سرانجام برای پايان دوره مربی‌گری در عرصه بين‌المللی به امارات بازگشت تا تيم زير ۱۹ سال اين کشور را برای المپيک ۲۰۰۰ سيدنی آماده کند.
او سپس يکی از چند مربی آسيايی بود که بر روی نيمکت يک تيم اروپايی هم نشست. او دوره کوتاهی هم به عنوان مدير فنی با تيم رده اول آدميرال واکر اتريش کار کرد.
بازگشت به ايران
سرانجام پس از ۳۰ سال ترک ايران، او به وطنش بازگشت تا به عنوان مدير فنی با استيل آذين و سپس با شاهين بوشهر کار کند. در واقع حشمت خان برای بازيکنانی که فوتبال را با مربيگری ادامه دادند نقش يک الگو را داشت، گرچه هيچ کدام نتوانستند موفقيت و رنگ و بوی استاد افسانه‌ای خود را تکرار کنند.
او يک استاد شطرنج بود که پيش از مسابقه‌های بزرگ اغلب به بازيکنانش می‌باخت. چيزی که بازيکنان نمی‌دانستند او به عمد می‌بازيد تا در آنان حس مهم بودن و اعتماد به نفس ايجاد شود.
به گفته مهاجرانی: «برای من اين نخستين عامل در فوتبال بود. اگر شما بخواهيد حريفتان را شکست دهيد، بايد اول خودتان را شکست دهيد. رسيدن به لبه تيغ قدرت روانی، نيمی از جنگ است».
مهاجرانی می‌افزايد: «مهم نيست جقدر در علم تکينک و تکنولوژی پيشرفت کرده باشيد، به عقيده من روانشناسی نقش اول را دارد. پس از آن داشتن فيزيک بدنی و سپس تکنيک، خلاقيت و سرانجام کار تيمی مهم است. امسال در جام جهانی من هيچ چيز از اين اصول را نديدم که تغيير کند».
مهاجرانی گفت که اطمينان دارد افشين قطبی، سرمربی فعلی تيم ملی، در جام ملت‌های ۲۰۱۱ در قطر کار خود را خوب انجام خواهد داد. اين در حالی است که ايران در جستجوی به پايان رساندن ناکامی ۳۵ ساله برای قهرمانی در آسيا است.
مهاجرانی گفت: «با آمادگی خوب، تيم ملی می‌تواند مثل کره جنوبی و ژاپن برای قهرمانی نبرد کند».
هنور بسياری از هواداران مسن‌تر فوتبال معتقدند که حشمت خان تنها کسی است که می‌تواند روزهای پرشکوه فوتبال ايران را دوباره زنده کند. به عقيده سايت کنفدراسيون فوتبال آسيا او تا پايان يک قهرمان باقی می‌ماند.
مهاجرانی يکی از بزرگترين مربيان فوتبال ايران و يک استاد در شطرنج بود، اما به همان اندازه در بالا بردن ذهنيت نيز مهارت داشت. در واقع او به هنگام دوران مسئوليتش به عنوان مربی تيم ملی در نيمه دوم دهه ۷۰ ميلادی تأکيد بسياری روی روانشناسی داشت.
مهاجرانی به ای اف سی گفته است که «به عقيده من مهم نيست که تکنيک و تکنولوژی چقدر پيشرفت شده است، روانشناسی در رتبه نخست قرار دارد».
او می‌گويد که وقتی بازيکنان او را که يک شطرنج‌باز معروف بود، شکست می‌دادند، در مورد خودشان احساس خوبی داشتند و با اعتماد به نفس کامل به مسابقه پای می‌گذاشتند. گرچه بازيکنان هرگز نمی‌دانستند که او به عمد باخته است.
مهاجرانی که ايران را در شکوه رسيدن به قهرمانی ۱۹۷۶ جام آسيايی رهبری کرد، قديمی‌ترين شخصيتی است که در مجموعه گفت‌وگوهای ای اف سی برای جشن مربيان سال آسيا در ۲۰۱۰ برگزيده شده است.
موفق‌ترين مربی فوتبال ايران
به عنوان يک مربی ايرانی حشمت مهاجرانی بالاتر از همه ايستاده است. موفقيت‌های او در خطه خودش با هيچ يک از همکاران رده بالای فوتبال قابل مقايسه نيست. کمتر کسی فراموش کرده است که مهاجرانی تيم ملی را به جام ملت‌های آسيا رساند. اين در ۳۴ سال پيش در تهران بود که ايران برای سومين و آخرين بار قهرمان قاره شد.
او پيشگام واقعی فوتبال در ايران است. اولين مربی تيم ملی است که ايران را به جام جهانی فيفا در سال ۱۹۷۸ برد. بعد از آن در دوران مربيگری‌اش او در امارات و عمان هم مربيگری کرد تا يکی از نادر مربيان آسيايی باشد که سه تيم ملی متفاوت را رهبری کرده است.
بی‌ترديد مهاجرانی يک مربی بی‌باک در آسيا است و يکی از کسانی خواهد بود که در «شب جوايز ای اف سی» در نوامبر آينده به عنوان افتخاری بزرگ در مراسم جشن «مربيان سال آسيايی» کنفدراسيون فوتبال آسيا در ۲۰۱۰ مطرح خواهد شد.
نخستين حضور در جام جهانی
يکی از بزرگترين افتخارات مهاجرانی نقش مهمش در صعود بی‌شکست تيم ملی ايران به جام جهانی ۱۹۷۸ در آرژانتين برای نخستين بار بود.
او به ای اف سی گفت:« اين کار آسانی نبود. شما بايد بياد داشته باشيد که آن روزها دو قاره آسيا و اقيانوسيه تنها يک نماينده در جام جهانی داشتند و ما بدون شکست به جام جهانی صعود کرديم».
نتايج ايران در آرژانتين راضی‌کننده بود. تيم ملی يک امتياز از تساوی با اسکاتلند به دست آورد (يک بر يک) و به پرو (چهار بر يک) و هلند فيناليست در اين جام (سه بر صفر) باخت. نمايش دلگرم‌کننده تيم ملی به اعتبار مهاجرانی و توانايی او در ايجاد انگيزه روانی در تيم بود. او يک رابطه تقريباً پدر و فرزندی با بازيکنان ايجاد می‌کرد.
به او «حشمت‌خان» می‌گفتند که پسوند خان نشانه مرد عاقلی است که در جامعه خود احترام دارد. او حالا ۷۲ سال دارد و مربيگری را از ۱۹۶۸ آغاز کرد، در ۲۸ سالگی و پس از بازی برای ايران در بازی‌های ارتش‌های جهان در يونان.
افتخارات آسيايی
او يک دوره سه ماهه مربی‌گری فيفا را زير نظر دتمار کرامر در ژاپن طی کرد و پس از آن به عنوان مربی تيم ملی جوانان ايران برگزيده شد.
او جوانان را به افتخار بی نظير چهاربار قهرمانی پياپی در آسيا رساند و سپس رهبری تيم ملی را در دست گرفت. او پيش از سرمربی‌گری تيم ملی، کار با تيم ملی را به عنوان دستيار فرنک اوفارل، مربی سالهای دور منچستر يونايتد، در بازی‌های آسيايی ۱۹۷۴ آغاز کرد. در سال ۱۹۷۵ و در جريان رقابت‌های جوانان آسيا در راه چهارمين قهرمانی در بانکوک بود که به عنوان جانشين اوفارل انتخاب شد.
پس از قهرمانی در جام ملت‌های آسيا در ۱۹۷۲ و بازی‌های آسيايی ۱۹۷۴ و راهيابی به المپيک ۱۹۷۲ مهاجرانی دوره طلايی فوتبال ايران در دهه ۷۰ را کامل کرد. او ايران را به سومين قهرمانی آسيا در ۱۹۷۶ رساند و در المپيک اين سال در مونترال تيم ايران را به دور دوم راه يافت.
پيروزی بر کوبا و شکست‌های ميلی متری از لهستان و شوروی، قدرت‌های برتر المپيک و جهان آن روز، از بهترين نتايج تاريخ فوتبال ايران است.
تيم ملی ايران در جشن هفتاد و پنجمين سال تاسيس رئال مادريد به رهبری حشمت مهاجرانی در ورزشگاه سانتياگوبرنابو (شامارتن آن روز) با تيم ملی آرژانتين يک بر يک کرد و آرژانتين سال بعد قهرمان جام جهانی شد.
گريز از ايران
به نوشته سايت ای اف سی، با اين حال سياست از طريق جمهوری اسلامی در سال ۱۹۷۹ مهاجرانی را وادار به گريختن از ايران کرد. اما ديری نپاييد که او به عنوان مربی تيم ملی امارات متحده در ۱۹۸۱ او بر روی پای خود برخاست.
گرچه او با امارات به افتخاری دست نيافت اما پايه‌گذار موفقيت‌های بعدی فوتبال اين کشور شد. اين تيم در سال ۱۹۹۰ با تيم پايه‌گذاری شده توسط مهاجرانی توسط کارلوس آلبرتو پری‌يرا از برزيل (مربی تيم ملی آفريقای جنوبی در جام جهانی اخير) به جام جهانی ايتاليا راه يافت.
مهاجرانی می‌گويد: «تيمی که من ساختم بسيار جوان بود و بعضی از آنان ۱۷ ساله بودند. آنان پايه‌گذار تيمی شدند که به جام جهانی ۱۹۹۰ راه يافت. مردم در امارات معتقدند بعضی مربيان تأثير زيربنايی در فوتبال آنان داشتند و من يکی از آنها هستم.»
امارات در کتابی که به مناسبت راهيابی به جام جهانی ۱۹۹۰ انتشار داد، از مهاجرانی به عنوان معمار فوتبال اين کشور نام برده است.
حشمت از امارات برای مربيگری تيم ملی به عمان رفت. او در بازی‌های آسيايی ۱۹۹۴ سرمربی تيم ملی عمان در هيروشيما بود و در مرحله مقدماتی جام جهانی ۱۹۹۴ با عمان حريف ايران شد.
در مسابقه دور رفت مرحله اول مقدماتی در تهران عمان بدون حضور چشمگير مهاجرانی، در ورزشگاه آزادی با تيم ملی ايران صفر بر صفر مساوی کرد. (مسابقه‌ای که در هفت دقيقه آخر برای نخستين بار علی دايی را صاحب بازی ملی کرد و اين افتخار ۱۳ سال برای دايی دوام داشت.)
حشمت مهاجرانی غيبت در تهران را تعصب ملی عنوان کرد و نه ترس از ورود به ايران. او در آن زمان گفت: «من نمی‌توانستم به خودم اجازه دهم بر روی نيمکتی بنشينم که تيمش با ايران بازی می‌کند».
او سرانجام برای پايان دوره مربی‌گری در عرصه بين‌المللی به امارات بازگشت تا تيم زير ۱۹ سال اين کشور را برای المپيک ۲۰۰۰ سيدنی آماده کند.
او سپس يکی از چند مربی آسيايی بود که بر روی نيمکت يک تيم اروپايی هم نشست. او دوره کوتاهی هم به عنوان مدير فنی با تيم رده اول آدميرال واکر اتريش کار کرد.
بازگشت به ايران
سرانجام پس از ۳۰ سال ترک ايران، او به وطنش بازگشت تا به عنوان مدير فنی با استيل آذين و سپس با شاهين بوشهر کار کند. در واقع حشمت خان برای بازيکنانی که فوتبال را با مربيگری ادامه دادند نقش يک الگو را داشت، گرچه هيچ کدام نتوانستند موفقيت و رنگ و بوی استاد افسانه‌ای خود را تکرار کنند.
او يک استاد شطرنج بود که پيش از مسابقه‌های بزرگ اغلب به بازيکنانش می‌باخت. چيزی که بازيکنان نمی‌دانستند او به عمد می‌بازيد تا در آنان حس مهم بودن و اعتماد به نفس ايجاد شود.
به گفته مهاجرانی: «برای من اين نخستين عامل در فوتبال بود. اگر شما بخواهيد حريفتان را شکست دهيد، بايد اول خودتان را شکست دهيد. رسيدن به لبه تيغ قدرت روانی، نيمی از جنگ است».
مهاجرانی می‌افزايد: «مهم نيست جقدر در علم تکينک و تکنولوژی پيشرفت کرده باشيد، به عقيده من روانشناسی نقش اول را دارد. پس از آن داشتن فيزيک بدنی و سپس تکنيک، خلاقيت و سرانجام کار تيمی مهم است. امسال در جام جهانی من هيچ چيز از اين اصول را نديدم که تغيير کند».
مهاجرانی گفت که اطمينان دارد افشين قطبی، سرمربی فعلی تيم ملی، در جام ملت‌های ۲۰۱۱ در قطر کار خود را خوب انجام خواهد داد. اين در حالی است که ايران در جستجوی به پايان رساندن ناکامی ۳۵ ساله برای قهرمانی در آسيا است.
مهاجرانی گفت: «با آمادگی خوب، تيم ملی می‌تواند مثل کره جنوبی و ژاپن برای قهرمانی نبرد کند».
هنور بسياری از هواداران مسن‌تر فوتبال معتقدند که حشمت خان تنها کسی است که می‌تواند روزهای پرشکوه فوتبال ايران را دوباره زنده کند. به عقيده سايت کنفدراسيون فوتبال آسيا او تا پايان يک قهرمان باقی می‌ماند.