نامزد نشدن «خورشید» در جوایز اسکار، پایان دیپلماسی سینمایی ایران و آمریکا

صحنه‌ای از فیلم خورشید ساخته مجید مجیدی

با نامزد نشدن فیلم «خورشید» ساخته مجید مجیدی در جوایز اسکار دیپلماسی سینمایی ایران و آمریکا در مقطع کنونی به پایان راه خود رسید. این اتفاق همچنین عملاً تلاش‌های بی‌وقفه بخش حکومتی سینمای ایران برای سپردن نقشی خاص به یکی از فیلم‌های مطلوب حکومت در دوره‌ای خاص از روابط میان ایران و آمریکا را با شکست مواجه کرد.

از ابتدای نمایش فیلم «خورشید» در جشنواره فیلم فجر گذشته تاکنون، بخش مدیریت سینمای ایران کوشیده بود باتوجه به حاصل کیفی به نسبت قابل‌ قبول‌تر این ساخته فیلمساز مطلوب رهبر جمهوری اسلامی ایران، از آن به عنوان گزینه‌ای مناسب در تعاملات بین‌المللی بویژه در ارتباط با آمریکا استفاده کند.

پذیرفته شدن این فیلم در بخش مسابقه دوره گذشته جشنواره فیلم ونیز، راه را برای این مقصود گشود و پس از آن نیز انتخابش به عنوان نماینده ایران در جوایز اسکار امکان پیشبرد بیشتر به این برنامه را داد. آکادمی اسکار هم با ادامه چشم‌پوشی بر نقض فاحش قوانینش در انتخاب نماینده یک کشور از سوی نهادی حکومتی نه از سوی سینماگران، شرایط را برای بخش مدیریتی سینمای ایران فراهم کرد.

بیشتر در این باره: مجید مجیدی نماینده نظام در دیپلماسی سینمایی با آمریکا

بنیاد سینمایی فارابی نام فیلم «خورشید» را به عنوان نماینده سینمای ایران برای اسکار، در فردای روز اعلام نام جو بایدن به عنوان رئیس‌جمهور آمریکا اعلام کرد. اتفاقی که آشکارا با داشتن نیم نگاهی به اتفاق نامزدی «بچه‌های آسمان» در دوره ریاست جمهوری بیل کلینتون انجام شده بود. مجید مجیدی با این نامزدی برای ششمین بار شانسش را برای دریافت جایزه اسکار می‌آزمود.

قرار گرفتن نام فیلم «خورشید» در فهرست اولیه ۱۵ نامزد بخش بهترین فیلم بین‌المللی امیدها برای فرستادن مجید مجیدی و همکاران مورد تأییدش را به سالن اسکار بیشتر کرد. آقای مجیدی پیشتر در زمان حضور در جشنواره فیلم ونیز با بیان انتقادهای شدید از سیاست خارجی آمریکا و تحریم‌های اعمال شده این کشور علیه حکومت جمهوری اسلامی ایران نشان داده بود که گزینه بسیار مناسبی برای بیان دیدگاه‌های حاکمان ایران است.

مدیران سینمای ایران امیدوار بودند باتوجه به نزدیکی سنتی بدنه رأی‌دهندگان آکادمی اسکار به حزب دمکرات و در میانه شرایط همچنان پرتنش میان ایران و آمریکا بتوانند شاهد نامزدی «خورشید» در اسکار باشند. مهم‌ترین مانع برای پیشبرد این دیپلماسی اما ضعف چشمگیر کیفی فیلم «خورشید» در مقایسه با رقبای بسیار قدرمتندش از کشورهای دیگر بود.

انتخاب فیلم «خورشید» به عنوان نماینده ایران البته با حذف رقبای قدرتمند دیگری چون «شیطان وجود ندارد» ساخته محمد رسول‌اف، «جنایت بی‌دقت» ساخته شهرام مکری و «دشت خاموش» ساخته احمد بهرامی از دایره رقابت انجام شده بود. این فیلم‌ها با بهانه اکران نشدن در ایران فرصت حضور در اسکار را از دست دادند.

بیشتر در این باره: علاقه فیلم‌سازان حکومتی برای شرکت در اسکار آمریکایی

در واقع مسئولان حکومتی با ندادن مجوز نمایش به این فیلم‌ها تبعیضی آشکار برای فیلم‌های موردنظر خود برای شرکت در اسکار ایجاد می‌کنند. انتخاب فیلم اسکار البته محدود به این مورد نیست و نظارت بنیاد فارابی بر تمام مراحل انتخاب اعضای کمیته هر سال و برگزاری جلسات این کمیته در محل بنیاد فارابی شرایطی کاملاً خلاف آیین‌نامه‌های اسکار ایجاد می‌کند. آکادمی اسکار تاکنون واکنشی به این نقض قوانینش نشان نداده است.

به این ترتیب فیلم «خورشید» در مرحله‌ای که برای پیشروی نیاز به نمایش توانایی کیفی نزد رأی‌دهندگان آکادمی داشت نتوانست مقابل رقبای قدرتمندی چون «یک دور/شات دیگر» یا «مردی که پوستش را فروخت» حرفی برای گفتن داشته باشد. در واقع برای ایفای نقش اصلی برای یک دیپلماسی مؤثر «خورشید» زیادی ضعیف بود.

در این میان نامزد شدن رامین بحرانی، سینماگر ایرانی‌تبار مقیم آمریکا در رشته بهترین فیلمنامه اقتباسی برای فیلم «ببر سفید» اتفاق قابل توجهی بود. آقای بحرانی نخستین فیلم بلندش با نام «بیگانگان» را سال ۱۳۷۸ در ایران ساخت اما ترجیح داد مسیر فیلمسازی‌اش را خارج از ایران پی بگیرد و حالا جزو سینماگران شناخته شده آمریکا محسوب می‌شود.

با پایان مسیر حضورهای خارجی فیلم «خورشید» مجید مجیدی حالا نگاه‌ها معطوف فیلم «قهرمان» اصغر فرهادی می‌شود که انتظار می‌رود نخستین نمایش در دوره پیش روی جشنواره فیلم کن باشد. آقای فرهادی با سابقه دو بار کسب جایزه اسکار به احتمال زیاد مسیر همواری برای آزمودن بخت دیگری برای کسب این جایزه معتبر خواهد داشت. تا آن زمان اما پیش‌بینی فضای حاکم بر روابط ایران و آمریکا و ایفای هرگونه نقش خاص از سوی او در آن شرایط مشکل است.