چهار ماه قبل از حملات گسترده موشکی و پهپادی که بزرگترین تأسیسات فرآوری نفتی جهان در عربستان سعودی را فلج کرد، فرماندهان امنیتی ایران در یکی از مجموعه به شدت محافظت شده جلسه تشکیل دادند.
کسانی که در این جلسه شرکت کردند عبارت بودند از فرماندهان ارشد سپاه پاسداران، بخش ویژه‌ای از نیروهای مسلح ایران که حوزه وظایف آن، توسعه برنامه‌های موشکی و عملیات‌های پنهانی است.
موضوع اصلی گفت‌وگوهای این جلسه که در ماه مه برگزار شد، مجازات آمریکا به خاطر خروج آن کشور از برجام و ازسرگیری تحریم‌ها بود که به شدت به ایران لطمه زده است.
به گفته چهار فرد مطلع از جزئیات این جلسه زیر نظارت سردار حسین سلامی، فرمانده سپاه پاسداران، یکی از فرماندهان ارشد حاضر در این نشست گفت: «زمان آن فرا رسیده که شمشیرمان را بکشیم و آنها را ادب کنیم».
فرماندهان ارشد در این جلسه در مورد حمله به اهداف مهم آمریکایی، از جمله پایگاه‌های آمریکا صحبت کردند.
ولی در نهایت نتیجه جلسه حمله مستقیم که می‌تواند با واکنش شدید آمریکا مواجه شود نبود. به جای چنین حمله‌ای، ایران تصمیم گرفت به تأسیسات نفتی عربستان سعودی، متحد آمریکا حمله کند. این طرح در جلسه فرماندهان نظامی ارشد ایران در ماه مه و در چهار جلسه بعدی آنها به بحث گذاشته شد.
بیشتر در این باره: مقام ارشد آمریکایی: ایران با بیش از ۱۰ موشک کروز و ۲۰ پهپاد به تأسیسات نفتی عربستان حمله کرده استاین گزارش که براساس گفته‌های سه مقام آگاه از این جلسات و منبع چهارمی که به مراکز تصمیم‌گیری ایران نزدیک است تنظیم شده، برای اولین بار نقش رهبران ایران در برنامه‌ریزی برای حملات روز ۱۴ سپتامبر به تأسیسات آرامکو، شرکت نفت دولتی عربستان سعودی را با جزئیات برملا می‌کند.
این منابع به خبرگزاری رویترز گفتند آیت‌الله خامنه‌ای رهبر ایران این عملیات را تأیید کرده است، البته به این شرط که نیروهای ایران از حمله به اهداف غیرنظامی و یا آمریکایی پرهیز کنند.
خبرگزری رویترز نتوانسه اطلاعات این افراد را در گفت‌وگو با رهبران ایران راستی‌آزمایی کند. یک سخنگوی سپاه پاسداران ایران حاضر نشد اظهار نظر کند. حکومت ایران دخالت در این حملات را قاطعانه رد کرده است.
علیرضا میریوسفی، سخنگوی نمایندگی ایران در سازمان ملل متحد در نیویورک توضیحات این چهار منبع به خبرگزراری رویترز را رد کرد. او گفت ایران در این حملات هیچ نقشی نداشته، هیچ جلسه‌ای با شرکت فرماندهان نظامی ارشد برای برنامه‌ریزی چنین عملیاتی برگزار نشده و علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی نیز چنین حمله‌ای را تأیید نکرده است.
آقای میریوسفی در پاسخ به سؤالات دقیق خبرگزاری رویترز در مورد این جلسه و نقش ادعایی آیت‌الله خامنه‌ای گفت: «نه، نه، نه، نه، نه و نه».
اداره روابط عمومی دولت عربستان سعودی نیز به درخواست‌های رویترز برای اظهار نظر پاسخ نداد.
بیشتر در این باره: سی‌بی‌اس: حمله به عربستان با دستور خامنه‌ای انجام شد؛ طرح تلافی علیه ایران آماده استرویترز یادآوری می‌کند سازمان اطلاعات مرکزی و وزارت دفاع آمریکا حاضر نشدند، اظهار نظر کنند. یک مقام ارشد دولت آمریکا مستقیماً در مورد یافته‌های رویترز اظهار نظر نکرد ولی گفت: «دلیل وخامت اوضاع اقتصادی ایران رفتار حکومت و چندین دهه حملات ویرانگر و حمایت آن از تروریسم است».
شورشیان حوثی که با نیروهای دولتی یمن و ائتلاف نظامی به رهبری عربستان سعودی می‌جنگند، مسئولیت حملات به تأسیسات نفتی عربستان سعودی را پذیرفتند. ولی دولت‌های آمریکا و عربستان سعودی این ادعا را رد کرده و گفتند به دلیلی پیچیدگی‌های عملیات و سلاح‌هایی که در آن به کار رفته این حمله کار ایران است.
عربستان سعودی یک هدف راهبردی بود
پادشاهی عربستان رقیب منطقه‌ای اصلی ایران و از بزرگترین تولیدکنندگان نفت جهان است که تولید آن در اقتصاد حهانی نقش بسیار مهمی دارد و در عین حال از نظر امنیتی یکی از همکاران مهم آمریکا در منطقه است. اما جنگ این کشور در یمن که تاکنون بر اثر آن هزاران غیرنظامی کشته شده و قتل فجیع جمال خاشقچی، روزنامه‌نگار ساکن واشینگتن توسط مأموران سعودی که سال گذشته روی داد، مناسبات ریاض با قانونگذاران آمریکا را تیره کرده است. پس از حمله سپتامبر در کنگره آمریکا حمایت چشمگیری برای دخالت نظامی در دفاع از عربستان سعودی وجود نداشت.
حمله ۱۸ دقیقه‌ای به تأسیسات شرکت آرامکو توسط ۱۸ پهپاد و سه موشک که در ارتفاع کم پرواز می‌کردند، آسیب‌پذیری شرکت نفت دولتی عربستان سعودی را با وجود میلیاردها دلار هزینه در زمینه‌های امنیتی نشان داد. تأسیسات میدان نفتی خریص و تأسیسات در بقیق که بزرگترین تأسیسات فرآوری نفت جهان است، دچار حریق شدند.
در پی این حملات، میزان تولید نفت عربستان سعودی موقتاً به نصف کاهش یافت که معادل کاهش پنج درصد از کل تولید نفت جهان بود. همزمان بهای نفت خام یکباره افزایش یافت.
بیشتر در این باره: عربستان تولید نفت خود را به «سطح قبل از حملات» رساندبه دنبال این حمله، مایک پومپئو وزیر خارجه آمریکا، ایران را به «اعلام جنگ» متهم کرد. واشینگتن تحریم‌های ایران را تشدید کرد و مقامات آمریکایی به رویترز گفتند واشینگتن ایران را هدف حملات سایبری قرار داده است.
به گفته مقامات نزدیک به نهادهای تصمیم‌گیر طراحی حمله به اهداف نفتی عربسان سعودی توسط فرماندهان نظامی ایران چندین ماه طول کشید. یکی از مقامات به رويترز گفت: «جزئیات این عملیات حداقل در پنج جلسه مورد بحث قرار گرفت و آیت‌الله خامنه‌ای دستور نهایی برای حمله را صادر کرد».
سه تن از این منابع به خبرگزاری رویترز گفتند که تمامی این جلسات در مجموعه‌ای حکومتی در جنوب شهر تهران برگزار شد. به گفته آنها آیت‌الله خامنه‌ای در یکی از این جلسات که در محل اقامت او برگزار شد شرکت داشت.
به گفته این سه منبع مطلع، سایر شرکت‌کنندگان در برخی از این جلسات عبارت بودند از یحیی رحیم صفوی مشاور ارشد نظامی آیت‌الله خامنه‌ای، و یکی از معاونان قاسم سلیمانی، فرمانده نیروی قدس بودند که نیروی برون‌مرزی و مسئول عملیات‌های پنهانی سپاه پاسداران است.
یک مقام نزدیک به نهادهای تصمیم‌گیر در ایران، به رویترز گفت از جمله اهدافی که ابتدا در این جلسات پیشنهاد شده بود یک بندر در عربستان سعودی، یک فرودگاه و یک پایگاه نظامی آمریکا بود. او اطلاعات بیشتری در این مورد ارائه نکرده است.
هر چهار منبع به رویترز گفتند که این اهداف به دلیل نگرانی از بروز تلفات زیاد که ممکن است واکنش شدید آمریکا و جسارت بیشتر اسرائیل را در پی داشته باشد و منطقه را به سمت جنگ سوق دهد، کنار گذاشته شدند.
منبع نزدیک به نهادهای تصمیم‌گیر در ایران گفت در نهایت فرماندهان نظامی ایران به این نتیجه رسیدند که تأسیسات نفتی عربستان سعودی را هدف بگیرند چون به خوبی خبرساز خواهد شد، به دشمن ضربه اقتصادی خواهد زد و در عین حال یک پیام قاطع به دولت آمریکا خواهد بود.
این منبع به خبرگزاری رویترز گفت: «تقریباً همه در مورد حمله به آرامکو توافق داشتند. ایده اصلی به نمایش گذاشتن عمق بُرد سلاح‌ها، و توانایی‌های نظامی ایران بود.»
بیشتر در این باره: فرمانده سنتکام: ایران پشت حمله به تاسیسات نفتی عربستان بوده استحمله به تأسیسات عربستان سعودی بزرگترین حمله نفتی در خاورمیانه از سال ۱۹۹۱ بود، زماني که ارتش صدام حسین در جنگ اول خلیج فارس چاه‌های نفتی کویت را به آتش کشید.
مارتا مک‌سلی، از پرسنل سابق نیروی هوایی و سناتور جمهوری‌خواه که اطلاعات مربوط به این حملات از سوی دولت‌های آمریکا و عربستان سعودی در اختیار او قرار گرفت و چند روز پس از حمله از تأسیسات نفتی بقیق دیدن کرد، معتقد است که مهاجمان دقیقاً می‌دانستند به چه نقطه‌ای حمله کنند که بیشترین خسارت را بزند.
او به خبرگزاری رویترز گفت: «[نحوه وقوع حمله] نشان می‌دهد که مهاجمان از نحوه کار تأسیساتی نظیر این اطلاعات دقیقی داشته‌اند و حمله صرفاً براساس تصاویر ماهواره‌ای انجام نشده است». او افزود پهپادها و موشک‌ها «از خاک ایران، از پایگاه‌های ایرانی ارسال شده‌اند».
یک منبع در خاورمیانه که از تحقیقات یکی از کشورها در مورد این حمله اطلاع دارد، گفت محل شلیک موشک‌ها و ارسال پهپادها پایگاه هوایی اهواز در جنوب ایران بوده است. سه مقام آمریکایی، یک مقام امنیتی غربی و یک منبع غربی مستقر در خاورمیانه نیز در گفت‌وگو با رویترز این موضوع را تأیید کرده‌اند.
این افراد گفته‌اند که موشک‌ها و پهپادها به جای طی کردن یک مسیر مستقیم از جنوب ایران به سوی عربستان بر فراز خلیج فارس، مسیر متفاوتی را طی کرده‌اند و به این طریق ایران قصد داشته دخالت خود در این حمله را پنهان کند. به گفته منابع امنیتی غربی برخی از موشک‌ها و پهپادها قبل از رسیدن به اهداف خود در عربستان سعودی از آسمان عراق و کویت عبور کرده‌اند و این به ایران امکان داده که نقش خود در حملات را کتمان کند.
بیشتر در این باره: آمریکا سه‌هزار نیروی نظامی بیشتر به عربستان اعزام میکندیکی از این منابع به خبرگزاری رویترز گفته است: «اگر پهپادها و موشک‌ها هنگام عبور بر فراز خلیج فارس به سوی عربستان سعودی رصد می‌شدند، ایران نمی‌توانست کتمان کند.»
رویترز می‌نویسد به گفته یک مقام ایرانی که به نهادهای تصمیم‌گیر نزدیک است، فرماندهان سپاه پاسداران چند ساعت پس از حمله موفقیت آن را به آیت‌الله خامنه‌ای اطلاع داده‌اند.
تصاویر حریق گسترده در تأسیسات نفتی عربستان سعودی در سراسر جهان پخش شد. نرخ سهام در بازار بورس کشور به شدت کاهش یافت. بهای نفت در روزهای پس از حمله ۲۰ درصد افزایش یافت. مدیران شرکت آرامکو در دفتر اصلی این شرکت یک «جلسه اضطراری» تشکیل دادند.
یکی از مدیران آرامکو به خبرگزاری رویترز گفت ایران از نتایج این عملیات بسیار خشنود بود، ایران به عربستان سعودی ضربه دردناکی زده و برای آمریکا شاخ شانه کشیده بود.
نمایش بقایای موشک‌هایی که تأسیسات نفتی عربستان را مورد حمله قرار دادند
سپاه پاسداران و سایر نیروهای نظامی ایران زیر نظر مستقیم رهبر که فرمانده کل قواست فعالیت می‌کنند. رهبر ایران در واکنش به خروج آمریکا از برجام و ازسرگیری تحریم‌ها علیه ایران موضع آشتی‌ناپذیری اتخاذ کرده است.
در نتیجه توافق هسته‌ای موسوم به برجام که در سال ۲۰۱۵ بین ایران و قدرت‌های جهانی امضا شد، بخش اعظم تحریم‌های بین‌المللی در قبال محدود شدن فعالیت‌های هسته‌ای ایران لغو شد.
حکومت ایران در واکنش به خروج آمریکا از برجام یک استراتژی دو سویه در پیش گرفته است که هدف آن کسب نوعی معافیت از تحریم‌های شدید آمریکا در زمینه صادرات نفتی و شبکه بانکی ایران است. تحت تأثیر این تحریم‌ها صادرات نفت و گاز ایران به شدت کاهش یافته و بانک‌های ایرانی با هیچیک از بانک‌های بزرگ بین‌المللی امکان معامله ندارند.
حسن روحانی، رئیس‌جمهور ایران، اعلام کرده که به شرط لغو تمامی تحریم‌ها حاضر است با مقامات آمریکا دیدار و مذاکره کند. ولی همزمان ایران در حال به رخ کشیدن توانایی‌های نظامی و قابلیت‌های فناوری خویش است.
در ماه‌های اخیر ایران یک پهپاد تجسسی آمریکا را سرنگون و یک نفتکش بریتانیایی را در تنگه هرمز توقیف کرد. ایران در عین حال اعلام کرده که با کاهش تعهدات خود در قبال برجام بر حجم و غلظت غنی‌سازی اورانیوم افزوده است.
حمله به تأسیسات نفتی عربستان سعودی در شرایطی روی داد که دونالد ترامپ در حال اجرای سیاست خارج کردن نیروهای آمریکایی از خاورمیانه است. اما درست چند روز پس از خروج بخش اعظم نظامیان آمریکا از شمال سوریه دولت آمریکا روز ۱۱ اکتبر اعلام کرد که برای تقویت دفاع عربستان سعودی جنگنده‌ها، سامانه‌های دفاع موشکی و بیش از دو هزار و ۸۰۰ نظامی دیگر به آن کشور اعزام خواهد کرد.
مارک اسپر وزیر دفاع آمریکا، در یک نشست خبری ضمن هشدار به ایران گفت: «به هیچ کشور دیگری حمله نکنید، منافع آمریکا و یا نیروهای آمریکایی را تهدید نکنید چون در این صورت ما مقابله خواهیم کرد.»
تصویر ماهواره‌ای از نقاط مورد حمله، در حملات به تأسیسات بقیق در عربستان سعودی
علی واعظ، مسئول برنامه ايران در پژوهشکده «گروه بين‌المللی بحران» معتقد است که با وجود تمامی اقدامات حکومت ايران به نظر می‌رسد دولت دونالد ترامپ حاضر نيست به خاطر دفاع از نفت عربستان سعودی واکنشی نشان دهد که تمام منطقه را به بی‌ثباتی بکشاند.
او می‌گويد: «تندروهای ايران به اين نتيجه رسيده‌اند که دونالد ترامپ فقط توئيت می‌کند و در نتيجه اقدامات آنها هزينه‌های ديپلماتيک و نظامی چندانی در بر نخواهد داشت.»
البته به نوشته رویترز، يک مقام ارشد دولت دونالد ترامپ اين نظريه را رد کرد که عمليات ايران موضع ایالات متحده را برای رسيدن به نوعی توافق برای معافيت از تحريم‌های نفتی آمريکا تقويت کرده است. او افزود: «ايران دقيقاً می‌داند که برای لغو تحريم‌ها چه بايد بکند».
دولت آمريکا اعلام کرده که ايران بايد ضمن توقف حمایت از گروه‌های تروريستی در خاورميانه، شروط جديدی را بپذيرد که بلندپروازی‌های هسته‌ای تهران را برای هميشه متوقف خواهد کرد. حکومت ايران مدعی است که با گروه‌های تروريستی ارتباط ندارد و مشخص نيست که ايران شروط آمريکا را بپذيرد.
رویترز می‌نویسد به گفته يک مقام ايرانی مطلع از جلسات فرماندهان نظامی ايران، در جلسه نهايی قبل از حمله به تأسيسات نفتی عربستان سعودی، يکی از فرماندهان سپاه پاسداران به ادامه اين حملات در آينده اشاره کرده و خطاب به مقامات ارشد امنيتی گفت: «مطمئن باشيد که خداوند بزرگ با ماست. طراحی برای موارد بعدی را شروع کنيد».