دولت آمریکا روز پنج‌شنبه با استناد به «نقض قابل توجه» توافق هسته‌ای توسط جمهوری اسلامی، درخواست خود برای بازگشت تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران را رسماً به شورای امنیت اطلاع داد.
بر اساس برنامه از پیش اعلام شده، مایک پومپئو وزیر خارجه آمریکا بعد ازظهر پنج‌شنبه به وقت شرق آمریکا، شخصاً در مقر سازمان ملل متحد در نیویورک حضور یافت تا خواسته آمریکا را به رئیس دوره‌ای شورای امنیت اطلاع دهد.
ریاست دوره‌ای شورای امنیت هم‌اکنون با اندونزی است و خبرگزاری آسوشیتدپرس در گزارش خود می‌گوید که هیچ‌یک از دیگر اعضای شورای امنیت تصور نمی‌کنند آمریکا به دلیل خروج از برجام، از حق قانونی برای ارائه درخواست بازگشت تحریم‌های ایران برخوردار باشد.
در نامه‌ای که به رئیس دوره‌ای شورای امنیت ارائه شده، آقای پومپئو به «عدم اجرای قابل توجه» تعهدات مرتبط با توافق هسته‌ای توسط ایران اشاره شده و تصریح کرده است که در نتیجه روند منتهی به اعمال دوباره تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران آغاز شده است.
پیشتر آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، که پایبندی ایران به تعهدات برجامی‌اش را ارزیابی می‌کند مواردی از نقض تعهدات ایران را گزارش کرده است، گرچه تهران می‌گوید گام‌های چندگانه‌اش در کاهش اجرای تعهدات برجامی نتیجه خروج آمریکا از برجام و بازگرداندن تحریم‌های خود علیه ایران بوده است.
پیشتر در روز روز چهارشنبه دونالد ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا گفته بود که کشورش مصمم به بازگشت تحریم‌های معلق شده سازمان ملل علیه ایران است و در این زمینه سازوکار موسوم به ماشه را کلید خواهد زد.
مکانیسم ماشه سازوکاری پیش‌بینی شده در قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت است که به طرف‌های برجام اجازه می‌دهد در تخطی ایران از تعهداتش، بازگشت خودکار همه تحریم‌های بین‌المللی را که تعلیق آنها موضوع این قطعنامه است، درخواست کنند. این قطعنامه در سال ۲۰۱۵ و در حمایت از توافق هسته‌ای ایران به تصویب شورای امنیت رسید.
آمریکا به دلیل خروج از توافق هسته‌ای، عضو برجام نیست اما معتقد است از آنجا که در قطعنامه ۲۲۳۱ مورد اشاره قرار گرفته، همچنان می‌تواند برای فعال‌سازی این سازوکار درخواست دهد.
با این حال طرف‌های دیگر توافق هسته‌ای از جمله چین و روسیه معتقدند آمریکا به دلیل خروج از برجام نمی‌تواند از این سازوکار استفاده کند و در این زمینه اتحادیه اروپا هم با این استدلال هم‌نظر است.
روز پنج‌شنبه ساعاتی پیش از ارائه درخواست آمریکا به شورای امنیت، نماینده روسیه در سازمان ملل گفته بود که خواسته آمریکا را به عنوان مکانیسم ماشه تلقی نمی‌کند و افزوده بود که تصور نمی‌کنیم آمریکا دلیل و حق قانونی برای این اقدام داشته باشد و قطعاً چنین چیزی را به چالش خواهیم کشید.
همزمان وزیر خارجه ایران نیز در نامه‌ای به شورای امنیت، از اعضای این شورا خواسته بود که درخواست آمریکا برای بازگشت تحریم‌های بین‌المللی را رد کنند.
«عدم اجرای قابل توجه» از سوی ایران
وزیر خارجه آمریکا در بخشی از نامه خود به شورای امنیت تصریح کرده است که علیرغم تلاش‌های گسترده و دیپلماسی جامع از طرف کشورهای اروپایی با هدف بازگرداندن ایران به اجرای برجام، «عدم اجرای قابل توجه» تعهدات برجامی از سوی ایران همچنان ادامه دارد.
او اضافه کرده که در نتیجه چاره‌ای برای ایالات متحده باقی نمانده جز اینکه این موضوع را به شورای امنیت سازمان ملل اطلاع دهد.
آسوشیتدپرس می‌نویسد نامه آقای پومپئو ضمیمه‌ای شش صفحه‌ای داشته که دلایل موجه بودن حق آمریکا برای فعال‌سازی مکانیسم ماشه را توضیح داده است.
ایالات متحده از جمله معتقد است که خروج این کشور از توافق هسته‌ای، حق این کشور را به عنوان یک طرف اصلی برجام و یک عضو دائم شورای امنیت نفی نمی‌کند.
اما آشوستیدپرس یادآور شده که این استدلال پیشاپیش نه تنها از سوی چین و روسیه که حتی از سوی متحدان آمریکا یعنی فرانسه و بریتانیا نیز رد شده است.
اگر حق آمریکا برای فعال‌سازی مکانیسم ماشه به رسمیت شناخته شود، روندی ۳۰ روزه آغاز خواهد شد که به بازگشت همه تحریم‌های سازمان ملل در مورد ایران که پیش از توافق هسته‌ای دایر بودند، منجر می‌شود، مگر اینکه شورای امنیت قطعنامه دیگری برای تمدید تعلیق این تحریم‌ها تصویب کند. قطعنامه‌ای که قطعاً از سوی ایالات متحده رد خواهد شد.
تصمیم دولت آمریکا در مورد درخواست بازگشت تحریم‌های ایران، در پی عدم تصویب قطعنامه پیشنهادی‌اش برای تمدید تحریم‌های تسلیحاتی تهران در شورای امنیت صورت می‌گیرد.
تحریم‌های تسلیحاتی ایران ۲۷ مهر امسال پایان می‌یابد. دولت آمریکا تاکید کرده اجازه نمی‌دهد که تهران قادر به خرید و فروش و تجارت سلاح شود، و بتواند جنگ‌افزارهای پیشرفته به گروه‌های شبه‌نظامی مورد حمایتش در خاورمیانه ارسال کند.
طرف‌های اروپایی نگرانند که اعمال مجدد تحریم‌ها ممکن است باعث شود ایران به طور کامل از توافق هسته‌ای خارج شود و تلاش خود را برای توسعه سلاح‌های اتمی پیش ببرد.
دولت ترامپ اما می‌گوید دلیل خروج از برجام و بازگردان تحریم‌های خود علیه ایران این است که تعلیق تحریم‌ها یک جریان اصلی درآمد برای ایران گشود که با استفاده از آن به تدریج بر محدودیت‌ها در مورد فعالیت‌های هسته‌ای خود غلبه کند.